هدایت تکوینی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[هدایت تکوینی در قرآن]] - [[هدایت تکوینی در حدیث]] - [[هدایت تکوینی در نهج البلاغه]] - [[هدایت تکوینی در کلام اسلامی]] - [[هدایت تکوینی در معارف و سیره علوی]]| پرسش مرتبط  = هدایت تکوینی (پرسش)}}

* کلمه "[[هدایت]]" به معنای [[ارشاد]] و راه نمودن است<ref>معجم مقاییس اللغة، ۶/ ۴۲؛ القاموس المحیط، ۲/ ۴۰۵.</ref>. برخی لغت‌شناسان قید "از روی [[لطف]] و [[خیرخواهی]]" را نیز بدین معنا افزوده‌اند<ref>المفردات‌، ۵۳۸.</ref>. بدین سان، معنای [[هدایت]] عبارت است از: [[ارشاد]] و راه نمودنی که همراه [[خیرخواهی]] و از سر [[لطف]] است. در اصطلاح [[دینی]]، [[هدایت]] تعیین کمال مناسب شی‌ء و نمایانیدن راه رسیدن به آن است<ref>هدایت در قرآن‌، ۲۰.</ref>. [[خداوند]] پس از [[آفرینش]] موجودات، همه را به کمال مناسب خویش راه نموده است<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 469.</ref>.

* هدایت تکوینی: [[سرشت]] و [[فطرت]] و غریزه‌ای است که [[خدا]] در همه موجودات قرار داده که [[راه تعیین]] شده خود را طی ‌‌کنند: {{متن قرآن|قَالَ رَبُّنَا الَّذِي أَعْطَى كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَى}}<ref>«گفت: پروردگار ما کسی است که آفرینش هر چیز را به (فراخور) او، ارزانی داشته سپس راهنمایی کرده است» سوره طه، آیه ۵۰.</ref>. [[اصل هدایت]] به نباتات، حیوانات و [[انسان]] اختصاص ندارد، بلکه [[خداوند]] ساختمان هر چیز را آن‌گونه که باید و شاید [[خلق]] و [[هدایت]] کرده است: {{متن قرآن|الَّذِي خَلَقَ فَسَوَّى وَالَّذِي قَدَّرَ فَهَدَى}}<ref>«آنکه آفرید و باندام ساخت، و آنکه اندازه کرد و راه نمود» سوره اعلی، آیه ۲ ـ ۳</ref>، همچنین [[قرآن کریم]]، درباره [[اصل هدایت]] در همه موجودات می‌‌فرماید: {{متن قرآن|وَأَوْحَى فِي كُلِّ سَمَاءٍ أَمْرَهَا}}<ref>«آنگاه آنها را در دو روز (به گونه) هفت آسمان برنهاد و در هر آسمانی کار آن را وحی کرد» سوره فصلت، آیه ۱۲.</ref>. یعنی کاری که هر [[آسمان]] باید انجام دهد به او [[وحی]] کرده و راهش را به او نشان داده است؛ اما [[بشر]] به علت [[عدم آگاهی]] در مورد [[هدایت]] حیوانات چاره‌ای نداشته، الا اینکه اسم مبهمی مانند "[[غریزه]]" بر آن بگذارد<ref>ر. ک: صفوی، سید صدرالدین، هدایت در قرآن، ص؟؟ ؟؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵، ص؟؟ ؟.</ref>.  

* [[آیات قرآنی]] از دو گونه هدایت تکوینی یاد کرده‌اند:

# هدایت تکوینی خاص: [[قرآن کریم]] در آیه‌ای، به نوعی از [[وحی]] اشاره می‌کند که ویژه [[زنبور عسل]] است و مراد، گونه‌ای خاص از [[تعلیم]] و [[هدایت]] است. [[زنبور عسل]] از گذر این هدایت تکوینی خاص امور [[زندگی اجتماعی]] خویش را سامان می‌دهد و بقای خود را تضمین می‌بخشد<ref>{{متن قرآن|وَمِن ثَمَرَاتِ النَّخِيلِ وَالأَعْنَابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَكَرًا وَرِزْقًا حَسَنًا إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَةً لِّقَوْمٍ يَعْقِلُونَ}}؛ سوره نحل، آیه ۶۷؛ {{متن قرآن|وَاللَّهُ الَّذِي أَرْسَلَ الرِّيَاحَ فَتُثِيرُ سَحَابًا فَسُقْنَاهُ إِلَى بَلَدٍ مَّيِّتٍ فَأَحْيَيْنَا بِهِ الأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا كَذَلِكَ النُّشُورُ}}؛ سوره فاطر، آیه ۹؛ {{متن قرآن|أَلَمْ نَجْعَل لَّهُ عَيْنَيْنِ وَلِسَانًا وَشَفَتَيْنِ وَهَدَيْنَاهُ النَّجْدَيْنِ}}؛ سوره بلد، آیه ۱۰- ۸.</ref>. این قبیل [[آیات]] بر هدایت تکوینی خاص [[انسان]] [[گواهی]] می‌دهند و از این [[حقیقت]] پرده برمی‌دارند که بهره [[انسان]] از هدایت تکوینی، بیش از دیگر موجودات است. در هدایت تکوینی [[انسان]]، [[الهام]] به باز شناختن [[خوبی‌ها]] و [[بدی‌ها]] نیز جای دارد و راه او از این گذر به سوی کمال هموار شده است<ref>هدایت در قرآن‌، ۲۷- ۲۵.</ref>. افزون بر این، [[آیات]] یاد شده اهمیت ویژه [[انسان]] را در [[نظام آفرینش]] آشکار می‌سازند و دلالت می‌کنند که او مدار و محور [[جهان آفرینش]] است و موجودات و مخلوقات دیگر، خادم اویند و به تبع او آفریده شده‌اند<ref>{{متن قرآن|هُوَ الَّذِي خَلَقَ لَكُم مَّا فِي الأَرْضِ جَمِيعًا ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاء فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ}}؛ سوره بقره، آیه ۲۹.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 470.</ref>.

اگرچه [[آدمی]] مانند دیگر موجودات زمینی از هدایت تکوینی بهره مند است و حتی سهمی بیشتر دارد، ویژگی [[هدف]] آفرینشش او را به [[هدایتی]] دیگر نیازمند می‌سازد که مکمل هدایت تکوینی است. آن [[هدایت]]، همانا [[هدایت تشریعی]] است. هدایت تشریعی، در بیرون انسان است، ولی از گذر هدایت‌های درونی بر انسان اثر می‌گذارد. انسان گذشته از معرفت‌هایی که از [[حس]] و [[عقل]] به دست می‌آورد، به [[معرفتی]] کامل‌تر و گسترده‌تر نیازمند است و آن، عبارت است از [[معرفت]] [[وحیانی]]. دستگاه [[وحی]] نیروی [[شناخت]] انسان را ژرفا و گسترش می‌بخشد و [[راه هدایت]] را می‌نمایاند. [[پیامبران الهی]]، [[کتب آسمانی]]، [[قوانین]] و [[تعالیم وحیانی]] نیز مظاهر و جلوه‌های هدایت تشریعی بشرند.<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[هدایت و ضلالت - ربانی گلپایگانی (مقاله)| مقاله «هدایت و ضلالت»]]، [[دانشنامه امام علی ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۲]] ص ۱۷۱.</ref>.

[[رده:هدایت تکوینی]]