شایسته‌سالاری در معارف و سیره علوی: تفاوت میان نسخه‌ها

شایسته‌سالاری در معارف و سیره علوی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۸ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۴۶

۱۳٬۱۷۴ بایت اضافه‌شده ، ‏۱۸ دسامبر ۲۰۲۳

←‏منابع

دیداریویکی‌متن

Msadeq

مدیران

۱۱۵٬۱۹۶

ویرایش

@@ خط ۲۲۰: / خط ۲۲۰: @@
 بنابراین، افرادی که [[اهل]] تجربه بوده و در کشاکش [[کارها]] ساخته و پرداخته شده‌اند و نیز سابقه و حسن سابقه‌شان در [[اسلام]]، بیش از دیگران باشد و همچنین [[مدیر]] و دوراندیشند و در کارها و مسائل، عمیق و ژرف‌نگرند؛ [[شایستگی]] بیشتری در [[تصدی]] امور دارند.<ref>[[امید چناری|چناری، امید]]، [[وظایف نهادهای حاکمیتی در قبال مفاسد اقتصادی (کتاب)|وظایف نهادهای حاکمیتی در قبال مفاسد اقتصادی]] ص ۶۴.</ref>
+==[[اخلاق]] [[اداری]] در [[نهج البلاغه]]==
+از مهمترین تمهیدات و مقوّمات اخلاق اداری، [[شایسته‌سالاری]] و اهلیت‌گرایی است. قرار گرفتن اشخاص در مراتبی که [[شایستگی]] و اهلیت لازم برای آن را ندارند، بزرگ‌ترین [[خیانت]] به اخلاق اداری است. وقتی کسی مناسب کاری نیست و اهلیت لازم برای مسئولیتی را ندارد و در جایگاهی قرار می‌‌گیرد که جایگاه او نیست، انواع [[تباهی‌ها]] ظهور می‌کند. چنین شخصی به طور معمول تحت فشارهای درونی و بیرونی قرار می‌‌گیرد و چون میان [[شخصیت]] او با شخصیت [[مسئولیت]] او سنخیتی نیست، [[تزاحم]] میان این دو به صورت عوارض روانی و [[رفتاری]] بروز می‌کند. قرار گرفتن فرد در جایگاهی که شایستگی آن را ندارد، فرد را از اخلاق [[انسانی]] دور می‌‌نماید؛ زیرا آنکه می‌‌پذیرد در جایی قرار گیرد که جای او نیست، ابتدا حریم‌های اخلاق انسانی خود را می‌شکند و آن‌که با حریم‌های [[اخلاقی]] ویران‌شده کاری انجام می‌دهد، به‌راحتی به حریم‌های فردی و [[اجتماعی]]، مادی و [[معنوی]] [[تجاوز]] می‌کند و دست [[تعدی]] می‌گشاید؛ و در مقابل، آنکه براساس شایسته‌سالاری و اهلیت‌گرایی در جایگاه مناسب قرار می‌گیرد، مورد تأییدهای درونی و بیرونی واقع می‌شود، و این خود، بهترین زمینه اخلاق اداری و [[پایدار]] کننده آن است.
+[[امام علی]]{{ع}} درباره خطر بر سر کار آمدن ناشایستگان و نااهلان و پیامدهای تباه‌گر آن چنین هشدار داده است:
+شما خوب می‌دانید که نه جایز است که [[بخیل]] بر [[ناموس]] و [[جان]] و غنیمت‌ها و [[احکام]] [[مسلمانان]] [[ولایت]] یابد و [[امامت]] آنان را عهده‌دار شود تا در مال‌های آنان [[حریص]] گردد؛ و نه [[نادان]] تا به [[نادانی]] خویش [[مسلمانان]] را به [[گمراهی]] برد؛ و نه [[ستمکار]] تا به [[ستم]]، عطای آنان را ببرد؛ و نه [[حیف]] و میل‌کننده [[اموال]]، تا به مردمی ببخشد و مردمی را [[محروم]] سازد؛ و نه آنکه به خاطر [[حکم]] کردن [[رشوه]] ستاند تا [[حقوق]] را پایمال کند، و آن را چنانکه باید نرساند؛ و نه آن‌که [[سنت]] را ضایع سازد، و [[امت]] را به [[هلاکت]] دراندازد.<ref>{{متن حدیث|وَ قَدْ عَلِمْتُمْ أَنَّهُ لَا يَنْبَغِي أَنْ يَكُونَ الْوَالِي عَلَى الْفُرُوجِ وَ الدِّمَاءِ وَ الْمَغَانِمِ وَ الْأَحْكَامِ وَ إِمَامَةِ الْمُسْلِمِينَ الْبَخِيلُ فَتَكُونَ فِي أَمْوَالِهِمْ نَهْمَتُهُ وَ لَا الْجَاهِلُ فَيُضِلَّهُمْ بِجَهْلِهِ وَ لَا الْجَافِي فَيَقْطَعَهُمْ بِجَفَائِهِ وَ لَا الْحَائِفُ لِلدُّوَلِ فَيَتَّخِذَ قَوْماً دُونَ قَوْمٍ وَ لَا الْمُرْتَشِي فِي الْحُكْمِ فَيَذْهَبَ بِالْحُقُوقِ وَ يَقِفَ بِهَا دُونَ الْمَقَاطِعِ وَ لَا الْمُعَطِّلُ لِلسُّنَّةِ فَيُهْلِكَ الْأُمَّةَ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۳۱.</ref>.
+با توجه به اهمیت [[شایسته‌سالاری]] و اهلیت‌گرایی و نقش آن در [[اخلاق]] [[اداری]]، باید هرکس براساس صلاحیت‌ها و توانمندی‌هایش در جای مناسب خودش قرار گیرد، به نحوی که بتواند به بهترین صورت کار و [[مسئولیت]] خود را اداره کند و در این شکل است که زمینه مناسب اخلاق اداری فراهم می‌شود.
+[[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} در [[عهدنامه مالک اشتر]] این‌گونه [[تذکر]] می‌دهد:بر سر هر یک از کارهایت مسئولی از آنان بگمار که نه بزرگیِ کار او را [[ناتوان]] سازد، و نه بسیاریِ آن وی را پریشان نماید.<ref>{{متن حدیث|وَ اجْعَلْ لِرَأْسِ كُلِّ أَمْرٍ مِنْ أُمُورِكَ رَأْساً مِنْهُمْ لَا يَقْهَرُهُ كَبِيرُهَا وَ لَا يَتَشَتَّتُ عَلَيْهِ كَثِيرُهَا}}نهج البلاغه، نامه ۵۳.</ref>
+با این جهت‌گیری برای فراهم کردن زمینه اخلاق اداری و [[پایدار]] کردن آن، ابتدا باید اشخاص به [[درستی]] [[گزینش]] شوند و در جای مناسب خود براساس صلاحیت‌ها و اهلیت‌شان قرار گیرند. [[امام علی]]{{ع}} در این باره به [[مالک اشتر]] می‌نویسد:
+در به‌کارگیری کارگزارانت دقت کن، و پس از [[آزمودن]] (و [[شناختی]] که بدیشان پیدا کرده‌ای) به کارشان گمار، و به میل خود و بی‌مشورت دیگران و از سر [[خودکامگی]] مسئولیتی به آنان مسپار؛ چراکه به میل خود عمل کردن و به [[رأی]] دیگران ننگریستن، [[ستمگری]] و [[خیانت]] است<ref>{{متن حدیث|ثُمَّ انْظُرْ فِي أُمُورِ عُمَّالِكَ فَاسْتَعْمِلْهُمُ اخْتِبَاراً وَ لَا تُوَلِّهِمْ مُحَابَاةً وَ أَثَرَةً فَإِنَّهُمَا جِمَاعٌ مِنْ شُعَبِ الْجَوْرِ وَ الْخِيَانَةِ}}؛ نهج البلاغه، نامه ۵۳.</ref>.
+به‌کارگیری اشخاص، صرفاً به دلیل [[خویشاوند]] بودن، هم‌زبان بودن، هم‌شهری بودن، هم‌گروه بودن، سابقه [[رفاقت]] داشتن، و مانند اینها، و نه براساس [[شایسته‌سالاری]] و اهلیت‌گرایی، تباه‌کننده [[اخلاق]] [[اداری]] است.
+[[امام]]{{ع}} تأکید می‌کند که باید [[کارگزاران]] و کارکنان [[نظام اداری]] براساس [[شناختی]] درست از توانایی‌ها و صلاحیت‌هایشان [[انتخاب]] و به کار گمارده شوند و در این امر نباید به هیچ وجه [[امیال]] و [[خواسته‌ها]] و روابط بر [[قواعد]] و معیارها و ضوابط چیره گردد. در [[نظام]] اداری‌ای که [[گزینش]] و به‌کارگیری اشخاص براساس پیوندها و خویشی‌ها و رابطه‌ها و یا براساس میزان‌ها و معیارهای ظاهرگرایانه و بی‌خردانه باشد، [[اخلاق]] اداری پا نمی‌گیرد. به‌کارگیری اشخاص، صرفاً به دلیل [[خویشاوند]] بودن، هم‌زبان بودن، هم‌شهری بودن، هم‌گروه بودن، سابقه [[رفاقت]] داشتن، و مانند اینها، و نه براساس شایسته‌سالاری و اهلیت‌گرایی، تباه‌کننده اخلاق اداری است.
+امام{{ع}} در انتخاب و به‌کارگیری اشخاص بشدت بر معیارها و میزان‌هایی تأکید می‌کند که به وسیله آنها بتوان [[شایستگی‌ها]] و صلاحیت‌ها و توانمندی‌های [[واقعی]] افراد را معین کرد و آنان را در جای مناسبشان به کار گرفت. از این‌رو به [[مالک اشتر]] می‌نویسد:
+در انتخاب آنان تنها به [[فراست]] و [[اطمینان]]، و [[خوش‌گمانی]] خود [[اعتماد]] مکن، که [[مردم]] برای جلب نظر [[والیان]] به [[آراستن ظاهر]] می‌پردازند، و خوش‌خدمتی پیشه می‌سازند. اما در پس آن، نه [[خیرخواهی]] است و نه [[امانتداری]]<ref>{{متن حدیث|لَا يَكُنِ اخْتِيَارُكَ إِيَّاهُمْ عَلَى فِرَاسَتِكَ وَ اسْتِنَامَتِكَ وَ حُسْنِ الظَّنِّ مِنْكَ فَإِنَّ الرِّجَالَ يَتَعَرَّضُونَ لِفِرَاسَاتِ الْوُلَاةِ بِتَصَنُّعِهِمْ وَ حُسْنِ خِدْمَتِهِمْ وَ لَيْسَ وَرَاءَ ذَلِكَ مِنَ النَّصِيحَةِ وَ الْأَمَانَةِ شَيْ‌ءٌ}}؛ نهج البلاغه، نامه ۵۳.</ref>.
+امام{{ع}} به مالک یادآوری می‌کند که در گزینش و به کار گرفتن اشخاص به گونه‌ای عمل نکند که میدان را برای [[ریاکاری]] و ظاهر‌سازی و خوش‌خدمتی باز نماید، بلکه با روش‌هایی معقول و خردمندانه به صلاحیت و اهلیت افراد برای کارها و [[مسئولیت‌ها]] [[دست]] یابد، چنانکه آن حضرت معیارهایی را برای مالک بیان کرده است تا بداند که به چه چیزها توجه داشته باشد:
+از ایشان کسانی را برگزین که دارای [[تجربه]] و با [[حیا]] باشد، و از خاندان‌های [[پارسا]] و صلاحیت‌دار باشند که در [[اسلام]] مقدم بوده‌اند<ref>{{متن حدیث|وَ تَوَخَّ مِنْهُمْ أَهْلَ التَّجْرِبَةِ وَ الْحَيَاءِ مِنْ أَهْلِ الْبُيُوتَاتِ الصَّالِحَةِ وَ الْقَدَمِ فِي الْإِسْلَامِ الْمُتَقَدِّمَةِ...}}؛ نهج البلاغه، نامه ۵۳.</ref>.
+آنان را بیازمای به خدمتی که برای [[والیان]] [[نیکوکار]] پیش از تو عهده‌دار بوده‌اند؛ و بر آن کس [[اعتماد]] کن که میان همگان اثری [[نیکو]] نهاده، و به [[امانت]] از همه شناخته‌تر است (و [[امتحان]] خود را داده است)<ref>{{متن حدیث|اخْتَبِرْهُمْ بِمَا وُلُّوا لِلصَّالِحِينَ قَبْلَكَ فَاعْمِدْ لِأَحْسَنِهِمْ كَانَ فِي الْعَامَّةِ أَثَراً وَ أَعْرَفِهِمْ بِالْأَمَانَةِ وَجْهاً}}؛ نهج البلاغه، نامه ۵۳.</ref>.
+[[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} در [[گزینش]] و به کار گرفتن [[کارگزاران]] و کارکنان بر معیارهایی چون فرهیختگی ([[دانایی]] و [[تربیت]] یافتگی)، [[پرواپیشگی]]، تجربه کاری، باحیایی؛ [[پاکی]] و صلاحیت [[خانوادگی]]، سابقه [[مسلمانی]] و [[دلبستگی]] [[دینی]]، [[امانت‌داری]]، کارآیی و تأثیرگذاری تأکید می‌کند و برای دریافت این امور در اشخاص نیز [[اصرار]] می‌نماید که نباید گرفتار [[ظاهربینی]] و قشری‌گرایی، و [[خودخواهی]] و [[تنگ‌نظری]]، و بدفهمی و کج‌سلیقگی شد.
+بنابراین اگر با معیارهایی درست بر مبنای [[شایسته‌سالاری]] و اهلیت‌گرایی، کارگزاران و کارکنان دستگاه [[اداری]] گزینش و به کار گرفته شوند، بستری مناسب برای شکل‌گیری [[اخلاق]] اداری و [[پایداری]] آن فراهم می‌شود<ref>[[م‍ص‍طف‍ی‌ دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌|دلشاد تهرانی، مصطفی]]، [[اخلاق اداری در نهج البلاغه (مقاله)|مقاله «اخلاق اداری در نهج البلاغه»]].</ref>
 == منابع ==
 {{منابع}}
@@ خط ۲۲۷: / خط ۲۵۸: @@
 # [[پرونده:IM010636.jpg|22px]] [[مهدی نصراصفهانی]] و [[علی نصراصفهانی]]، [[شایسته‌سالاری در مدیریت جامعه با تأکید بر اندیشه‌های سیاسی امام علی (مقاله)|مقاله «شایسته‌سالاری در مدیریت جامعه با تأکید بر اندیشه‌های سیاسی امام علی»]]، [[معرفت سیاسی (نشریه)|دوفصلنامه معرفت سیاسی]]
 # [[پرونده:IM010641.jpg|22px]] [[امید چناری|چناری، امید]]، [[وظایف نهادهای حاکمیتی در قبال مفاسد اقتصادی (کتاب)|'''وظایف نهادهای حاکمیتی در قبال مفاسد اقتصادی''']]
+# [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[م‍ص‍طف‍ی‌ دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌|دلشاد تهرانی، مصطفی]]، [[اخلاق اداری در نهج البلاغه (مقاله)'''اخلاق اداری در نهج البلاغه (مقاله)''']]، [[کنگره بازخوانی ابعاد شخصیتی امام علی (نشریه)|کنگره بازخوانی ابعاد شخصیتی امام علی]]
 {{پایان منابع}}
 == پانویس ==
 {{پانویس}}