خراج در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
←سرزمین‌های خراجی و عُشری (زَکَوی)
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۷۲: | خط ۷۲: | ||
#حضرت خود، این احتمال را یاد کرده است که تقسیم ممکن است باعث درگیری شود و عده‌ای که در سر آب‌ها [[زندگی]] می‌کنند گرفتار [[محرومیت]] شوند؛ از این رو موضوع را در حدّ یک پیشنهاد مطرح کرده که به ساکنان آن مناطق توجه دهد که دست از فساد بردارند. در غیر این صورت، ممکن است [[زمین‌ها]] از آنها گرفته شده و به مسلمانان وانهاده شود؛ بنابراین، [[سخن]] جصاص در رد روایات، درست به نظر نمی‌رسد<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین ج۳ (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین ج۳]]، ص ۳۲۳ - ۳۲۵.</ref>. | #حضرت خود، این احتمال را یاد کرده است که تقسیم ممکن است باعث درگیری شود و عده‌ای که در سر آب‌ها [[زندگی]] می‌کنند گرفتار [[محرومیت]] شوند؛ از این رو موضوع را در حدّ یک پیشنهاد مطرح کرده که به ساکنان آن مناطق توجه دهد که دست از فساد بردارند. در غیر این صورت، ممکن است [[زمین‌ها]] از آنها گرفته شده و به مسلمانان وانهاده شود؛ بنابراین، [[سخن]] جصاص در رد روایات، درست به نظر نمی‌رسد<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین ج۳ (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین ج۳]]، ص ۳۲۳ - ۳۲۵.</ref>. | ||
==سرزمین‌های خراجی و عُشری (زَکَوی)== | == سرزمین‌های خراجی و عُشری (زَکَوی) == | ||
همه [[فقها]] که نظام مالیاتی [[خراج]] را [[مشروع]] دانسته‌اند، بر این نکته [[اتفاق نظر]] دارند که [[اراضی]] [[مفتوحة العنوه]] مورد متیقن زمین‌های خراجی است که در آغاز [[مالیات]] بر آنها وضع و [[تشریع]] شده است و در مجموع، چهار دسته از [[زمین‌ها]] را سرزمین‌های خراجی دانسته‌اند: | همه [[فقها]] که نظام مالیاتی [[خراج]] را [[مشروع]] دانسته‌اند، بر این نکته [[اتفاق نظر]] دارند که [[اراضی]] [[مفتوحة العنوه]] مورد متیقن زمین‌های خراجی است که در آغاز [[مالیات]] بر آنها وضع و [[تشریع]] شده است و در مجموع، چهار دسته از [[زمین‌ها]] را سرزمین‌های خراجی دانسته‌اند: | ||
# همه زمین‌هایی که با [[جنگ]] تصرف شده و تقسیم نشده است و در آن هنگام آباد بوده است؛ | # همه زمین‌هایی که با [[جنگ]] تصرف شده و تقسیم نشده است و در آن هنگام آباد بوده است؛ | ||
# همه زمین‌هایی که با | # همه زمین‌هایی که با قرارداد صلح به [[سرزمین اسلامی]] پیوسته و [[مالکیت]] آن در قرارداد صلح به [[جامعه اسلامی]] واگذار نشده است و [[قرارداد]] خراج بسته شده، خراج آن در [[حکم]] [[جزیه]] است که پس از اسلام آوردن [[اهل]] آن، خراج از زمین‌ها برداشته می‌شود و می‌‌توانند زمین‌ها را بفروشند؛ | ||
# زمین‌هایی که مالکان آن پیش از آغاز جنگ با | # زمین‌هایی که مالکان آن پیش از آغاز جنگ با سپاه اسلام آن را رها کرده و رفته باشند. برابر [[نقلی]] اگر [[حاکم]] آن را [[وقف]] کند از آن [[مسلمانان]] می‌شود؛ | ||
# زمین‌هایی که با [[کفار]] [[مصالحه]] شده که [[زمین]] از آن مسلمانان باشد و آنان در آن زمین‌ها باشند و خراج معینی بدهند، این قسم هم از آن مسلمانان است<ref>معنی ابن قدامه، «معجم المغنی فی فقه الحنبلی»، ج۱۱، ص۲۹۷ - ۲۹۸.</ref>. | # زمین‌هایی که با [[کفار]] [[مصالحه]] شده که [[زمین]] از آن مسلمانان باشد و آنان در آن زمین‌ها باشند و خراج معینی بدهند، این قسم هم از آن مسلمانان است<ref>معنی ابن قدامه، «معجم المغنی فی فقه الحنبلی»، ج۱۱، ص۲۹۷ - ۲۹۸.</ref>. | ||
البته این تقسیم، برابر | البته این تقسیم، برابر فقه اهل سنت است؛ زیرا قسم سوم از نظر فقه شیعه از آن [[امام]] و جزو [[انفال]] است<ref>جامع المقاصد، ج۳، ص۴۰۵.</ref>. | ||
در برابر آن، زمین‌های عُشری یا زَکَوی قرار دارد که در [[فقه]] [[عامه]]، حدود هفت قسم است: | در برابر آن، زمین‌های عُشری یا زَکَوی قرار دارد که در [[فقه]] [[عامه]]، حدود هفت قسم است: | ||
# همه زمین‌هایی که مالکان آن به میل خود [[اسلام]] آورده باشند<ref>جامع المقاصد، ج۳، ص۴۰۴.</ref>؛ | # همه زمین‌هایی که مالکان آن به میل خود [[اسلام]] آورده باشند<ref>جامع المقاصد، ج۳، ص۴۰۴.</ref>؛ | ||
# همه زمین‌هایی که با جنگ فتح شده؛ ولی [[دولت اسلامی]] به هر دلیل، بر آن خراج ننهاده است؛ مانند اراضی | # همه زمین‌هایی که با جنگ فتح شده؛ ولی [[دولت اسلامی]] به هر دلیل، بر آن خراج ننهاده است؛ مانند اراضی شبه جزیره عربی از جمله [[مکه]]<ref>ابو یوسف، الخراج، ص۶۹؛ موسوعة الفقه الاسلامی المقارن، ج۵، ص۱۱۱.</ref>؛ | ||
# زمین‌هایی که به وسیله مسلمانان به صورت زمین [[کشاورزی]] در آمده باشد، چه آنکه در قبل موات بوده و | # زمین‌هایی که به وسیله مسلمانان به صورت زمین [[کشاورزی]] در آمده باشد، چه آنکه در قبل موات بوده و احیاء شده یا مسکونی بوده و به [[زمین]] مزروعی تبدیل شده است؛ | ||
# زمین‌هایی که با [[جنگ]] فتح شده و میان جنگ‌آوران تقسیم شده باشد. نیمی از [[خیبر]] به نظر بسیاری از | # زمین‌هایی که با [[جنگ]] فتح شده و میان جنگ‌آوران تقسیم شده باشد. نیمی از [[خیبر]] به نظر بسیاری از دانشمندان [[سنی]] چنین بوده است؛ | ||
# زمین‌هایی که با [[صلح]] گشوده شده و [[مالکیت]] آن [[تغییر]] نکرده و مالکان آن بعداً [[مسلمان]] شده‌اند یا [[مسلمانان]] آن را به | # زمین‌هایی که با [[صلح]] گشوده شده و [[مالکیت]] آن [[تغییر]] نکرده و مالکان آن بعداً [[مسلمان]] شده‌اند یا [[مسلمانان]] آن را به تصرف خود در آورده‌اند؛ | ||
# اقطاعاتی که به صورت تملیک به وسیله [[دولت اسلامی]] انجام گرفته است؛ | # اقطاعاتی که به صورت تملیک به وسیله [[دولت اسلامی]] انجام گرفته است؛ | ||
# زمین‌هایی که مسلمانان به صورت فردی به دست آورده و به | # زمین‌هایی که مسلمانان به صورت فردی به دست آورده و به خاک [[اسلامی]] ضمیمه سازند<ref>زمین در فقه اسلامی، ج۱، ص۸۸.</ref>. | ||
در برابر این دو نوع از [[زمین‌ها]] که یاد شد، فقهای شیعه تقسیمی دیگر دارند که برابر آن می‌‌توان زمین‌ها را به سه دسته تقسیم کرد: [[املاک]] شخصی که به آن [[زکات]] تعلق میگیرد؛ املاک عمومی که متعلق به [[جامعه اسلامی]] و دارای [[خراج]] هستند و املاک دولتی که [[اراضی انفال]] نامیده می‌شود و از آن دولت اسلامی و [[امام]] مسلمانان است. | در برابر این دو نوع از [[زمین‌ها]] که یاد شد، فقهای شیعه تقسیمی دیگر دارند که برابر آن می‌‌توان زمین‌ها را به سه دسته تقسیم کرد: [[املاک]] شخصی که به آن [[زکات]] تعلق میگیرد؛ املاک عمومی که متعلق به [[جامعه اسلامی]] و دارای [[خراج]] هستند و املاک دولتی که [[اراضی انفال]] نامیده می‌شود و از آن دولت اسلامی و [[امام]] مسلمانان است. | ||
| خط ۹۳: | خط ۹۳: | ||
## همه زمین‌هایی که مالکان آن به میل خود [[اسلام]] آورده باشند؛ | ## همه زمین‌هایی که مالکان آن به میل خود [[اسلام]] آورده باشند؛ | ||
## [[اراضی صلح]] که به وسیله افراد آباد شده است؛ | ## [[اراضی صلح]] که به وسیله افراد آباد شده است؛ | ||
## اراضی صلح که مالکان اولیه، | ## اراضی صلح که مالکان اولیه، مالکیت اراضی خود را در قرارداد صلح برای خویش [[حفظ]] کرده بودند. | ||
# املاک عمومی: [[اموال عمومی]] که متعلق به جامعه اسلامی و مرکب است از: | # املاک عمومی: [[اموال عمومی]] که متعلق به جامعه اسلامی و مرکب است از: | ||
## همه زمین‌هایی که | ## همه زمین‌هایی که سپاه اسلام با جنگ تصرف کرده است؛ | ||
## همه زمین‌هایی که بر حسب قرارداد صلح، مالکیت آن به مسلمانان واگذار شده است. | ## همه زمین‌هایی که بر حسب قرارداد صلح، مالکیت آن به مسلمانان واگذار شده است. | ||
# املاک دولتی: منظور اراضی انفال است که متعلق به امام و دولت اسلامی می‌باشد و به شرح ذیل‌اند: | # املاک دولتی: منظور اراضی انفال است که متعلق به امام و دولت اسلامی می‌باشد و به شرح ذیل‌اند: | ||
## همه زمین‌های موات اصلی: زمین‌هایی که هرگز کسی آن را آباد نکرده است؛ | ## همه زمین‌های موات اصلی: زمین‌هایی که هرگز کسی آن را آباد نکرده است؛ | ||
## همه زمین‌هایی که [[آبادانی]] آنها طبیعی است؛ مانند: مراتع، | ## همه زمین‌هایی که [[آبادانی]] آنها طبیعی است؛ مانند: مراتع، جنگل‌ها و سواحل دریاها. | ||
## همه | ## همه اراضی بدون مالک که شامل [[اراضی]] نوظهور (مستجدّه) نیز هست؛ مانند موردی که به خاطر پایین رفتن آب، جزیره‌ای در میان دریا یا رود به وجود آید؛ | ||
## همه زمین‌هایی که بدون جنگ به | ## همه زمین‌هایی که بدون جنگ به تصرف سپاه اسلام درآمده است اعم از زمین‌هایی که مالکان آن پیش از آغاز [[جنگ]] رها کرده و رفته‌اند یا آنها که بدون جنگ [[تسلیم]] شده و در [[اراضی]] خود باقی مانده‌اند؛ | ||
## زمین‌هایی که [[لشکر]] [[مسلمانان]] در [[جنگی]] که بدون | ## زمین‌هایی که [[لشکر]] [[مسلمانان]] در [[جنگی]] که بدون اجازه امام انجام داده است تصرف کرده باشد؛ | ||
## [[اقطاعات]] و [[املاک]] شخصی [[پادشاهان]] سرزمین‌های فتح شده<ref>زمین در فقه اسلامی، ج۱، ص۹۲ – ۹۳.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین ج۳ (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین ج۳]]، ص ۳۲۵ ـ ۳۲۸.</ref> | ## [[اقطاعات]] و [[املاک]] شخصی [[پادشاهان]] سرزمین‌های فتح شده<ref>زمین در فقه اسلامی، ج۱، ص۹۲ – ۹۳.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین ج۳ (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین ج۳]]، ص ۳۲۵ ـ ۳۲۸.</ref> | ||