خراج: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(←منابع) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
=== معنای لغوی === | === معنای لغوی === | ||
{{اصلی|خراج در لغت}} | {{اصلی|خراج در لغت}} | ||
خراج در لغت به معنای نفع یا درآمدی است که از [[ملک]] حاصل می‌شود<ref>ابن اثیر، النهایه، ج۲، ص۱۹، ماده خرج.</ref>. همچنین به‌معنای باج گرفتن نیز آمده است<ref>لغت‌نامه دهخدا، ج۷، ص۹۶۲۷.</ref>. گاهی به معنای [[مالیات]]، [[جزیه]] و اجرت نیز به کار رفته است<ref>ابن منظور، لسان العرب، ج۲، ص۲۵۲، ماده خرج.</ref>.<ref>[[سید رضا حسینی|حسینی، سید رضا]]، [[بیت المال (مقاله)| مقاله «بیت المال»]]، [[دانشنامه امام علی ج۷ (کتاب)|دانشنامه امام علی]]، ج۷، ص ۴۰۲.</ref> | |||
=== معنای اصطلاحی === | === معنای اصطلاحی === | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
درباره پیشینه خراج و منشأ آن، نکاتی آورده‌اند: [[جرجی زیدان]] در اصل پیدایش خراج گوید: علت ایجاد خراج آن بود که در [[روزگار]] پیشین، زمین را [[ملک]] [[پادشاه]] می‌دانستند و مردم از محصول آن بهره‌مند شده و سهمی به نام مالیات به [[دولت]] می‌دادند و این رسم بین ژرمن‌های قدیم و [[رومیان]] و [[ایرانیان]] رواج داشت و برای گردآوری و [[مصرف]] آن دیوان‌هایی تشکیل داده بودند<ref>تاریخ تمدن اسلام، ص۱۷۵.</ref>. | درباره پیشینه خراج و منشأ آن، نکاتی آورده‌اند: [[جرجی زیدان]] در اصل پیدایش خراج گوید: علت ایجاد خراج آن بود که در [[روزگار]] پیشین، زمین را [[ملک]] [[پادشاه]] می‌دانستند و مردم از محصول آن بهره‌مند شده و سهمی به نام مالیات به [[دولت]] می‌دادند و این رسم بین ژرمن‌های قدیم و [[رومیان]] و [[ایرانیان]] رواج داشت و برای گردآوری و [[مصرف]] آن دیوان‌هایی تشکیل داده بودند<ref>تاریخ تمدن اسلام، ص۱۷۵.</ref>. | ||
برابر نقل قلقشندی، انوشیروان پادشاه ساسانی، اولین فردی بود که خراج مقاسمه را برداشت. وی در مسیر راه خویش مشاهده کرد که زنی به بچه خود [[اجازه]] ورود به مزرعه را نمی‌دهد و علت آن را [[حق]] [[سلطان]] در درآمد مزرعه یاد نموده و می‌گوید: ما از [[رضایت]] وی [[آگاه]] نیستیم. انوشیروان برای اینکه افراد بتوانند در همه زمین تصرف نمایند، خراج مقاسمه را برداشت و آن را ممنوع نمود و تنها خراج زمین را دریافت می‌کرد. همو می‌نویسد: اولین کسی که خراج [[مقاسمه]] را در [[اسلام]] برقرار کرد، [[ابو جعفر منصور]] [[خلیفه عباسی]] بود<ref>صبح الأعشی، ج۱، ص۴۸۲، ماوردی، أحکام السلطانیه، ص۱۷۰.</ref>. بر پایه این نقل در دوران [[خلافت امیرالمؤمنین]]{{ع}} تا نیمه دوم قرن دوم هجری، خراج مقاسمه مطرح نبوده است و در نتیجه، خراجی که در این مقطع بوده، خراج موظّف بوده است. | |||
برابر نقل قلقشندی، انوشیروان پادشاه ساسانی، اولین فردی بود که خراج مقاسمه را برداشت. وی در مسیر راه خویش | |||
البته [[رسول گرامی اسلام]]، پس از [[فتح خیبر]] با [[مردم]] ساکن [[خیبر]] [[مصالحه]] کرد که در زمین‌های خیبر به کشت و زرع بپردازند و نیمی از محصول آن برای [[مسلمانان]] باشد: «با آنها قرار بست که نیمی از میوه و غله آن برای مسلمانان باشد»<ref>{{عربی|و عاملهم على الشطر من الثمر و الحب}}</ref> | البته [[رسول گرامی اسلام]]، پس از [[فتح خیبر]] با [[مردم]] ساکن [[خیبر]] [[مصالحه]] کرد که در زمین‌های خیبر به کشت و زرع بپردازند و نیمی از محصول آن برای [[مسلمانان]] باشد: «با آنها قرار بست که نیمی از میوه و غله آن برای مسلمانان باشد»<ref>{{عربی|و عاملهم على الشطر من الثمر و الحب}}</ref> | ||
این [[قرارداد]] تا | این [[قرارداد]] تا دوران عمر ادامه داشت. وی [[یهود]] را از خیبر بیرون کرد و [[زمین‌ها]] را میان مسلمانان تقسیم نمود<ref>فتوح البلدان، ص۳۶.</ref>، پس از گشوده شدن [[ایران]] در [[خلافت عمر]] واژه خراج به عنوان [[مالیات]] بر [[زمین]] وارد حوزه مسلمانان گردید. علت این که علمای شیعه یکی از [[مطاعن]] [[عمر]] را عدم تقسیم [[عراق]] قرار داده‌اند، [[مخالفت]] وی با [[سیره]] [[نبی گرامی اسلام]] است<ref>صراط المستقیم، ج۳، ص۲۶؛ بحار الأنوار، ج۳۱، ص۱۵؛ اربعین، ص۵۶۲.</ref>؛ اما روایتی که می‌گوید این کار به پیشنهاد امیرالمؤمنین علی{{ع}} انجام گرفته در [[اختیار]] آنها نبوده است<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین ج۳ (کتاب)| سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین ج۳]]، ص ۳۱۱ - ۳۱۳.</ref>. | ||
علت این که | |||
== [[حکم]] خراج == | == [[حکم]] خراج == | ||
| خط ۵۴: | خط ۴۶: | ||
* [[مجهول المالک]] | * [[مجهول المالک]] | ||
{{پایان مدخل وابسته}} | {{پایان مدخل وابسته}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||