پرش به محتوا

ابوجندل عامری در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
خط ۱: خط ۱:
{{نبوت}}
{{مدخل مرتبط
{{مدخل مرتبط
| موضوع مرتبط = ابوجندل عامری
| موضوع مرتبط = ابوجندل عامری
خط ۱۲: خط ۱۱:
[[وعده]] پیامبر به زودی محقّق شد و ابوجندل دوباره از زندان گریخت و به [[ابوبصیر]] و دیگر مسلمانان مکّی پیوست که از [[شکنجه]] مشرکان مکّه به عیص (منطقه‌ای در اطراف [[مدینه]]) رفته بودند و با [[ناامن]] کردن راه کاروان‌های تجاری [[قریش]]، آنان را به [[لغو]] آن بند واداشتند؛<ref> تاریخ طبری، ج ۲، ص ۱۲۵؛ الاستیعاب، ج ۴، ص ۱۸۸.</ref> سپس ابوجندل به مدینه آمد و در تمام [[جنگ‌های پیامبر]] {{صل}} شرکت کرد.<ref>الطبقات، ج ۷، ص ۲۸۴؛ تاریخ دمشق، ج ۲۵، ص ۳۰۰.</ref>
[[وعده]] پیامبر به زودی محقّق شد و ابوجندل دوباره از زندان گریخت و به [[ابوبصیر]] و دیگر مسلمانان مکّی پیوست که از [[شکنجه]] مشرکان مکّه به عیص (منطقه‌ای در اطراف [[مدینه]]) رفته بودند و با [[ناامن]] کردن راه کاروان‌های تجاری [[قریش]]، آنان را به [[لغو]] آن بند واداشتند؛<ref> تاریخ طبری، ج ۲، ص ۱۲۵؛ الاستیعاب، ج ۴، ص ۱۸۸.</ref> سپس ابوجندل به مدینه آمد و در تمام [[جنگ‌های پیامبر]] {{صل}} شرکت کرد.<ref>الطبقات، ج ۷، ص ۲۸۴؛ تاریخ دمشق، ج ۲۵، ص ۳۰۰.</ref>


پس از [[رحلت پیامبر]]، از نخستین مجاهدانی بود که به [[شام]] رفت <ref> الطبقات، ج ۷، ص ۲۸۴.</ref> و در فتح ‌یرموک <ref>تاریخ طبری، ج ۲، ص ۳۳۹.</ref> (منطقه‌ای نزدیک شام) و مَرْجُ الصُّفر <ref>الطبقات، ج ۴، ص ۷۴.</ref> (محلی نزدیک [[دمشق]]) شرکت جست. [[ابوجندل]]، با وجود پیشینه [[نیکو]]، در اواخر [[عمر]] دچار [[لغزش]] شد و به همراه دو تن دیگر از مجاهدانِ [[جبهه]] شام، شراب خورد و برای توجیه عملش، [[آیه]] {{متن قرآن|لَيْسَ عَلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ جُنَاحٌ فِيمَا طَعِمُوا إِذَا مَا اتَّقَوْا وَآمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ ثُمَّ اتَّقَوْا وَآمَنُوا ثُمَّ اتَّقَوْا وَأَحْسَنُوا وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ}}<ref>«آنان که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند در آنچه خورده‌اند تا هنگامی که پرهیزگاری ورزند و ایمان آورند و کارهای شایسته کنند سپس پرهیزگاری ورزند و ایمان آورند آنگاه پرهیزگار باشند و نیکی ورزند گناهی بر آنان نیست و خداوند نیکوکاران را دوست می‌دارد» سوره مائده، آیه ۹۳.</ref><ref>الاستیعاب، ج ۴، ص ۱۸۸.</ref> یا {{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَنْ يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ فِي الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ وَيَصُدَّكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَعَنِ الصَّلَاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ}}<ref>«شیطان، تنها بر آن است تا با شراب و قمار میان شما دشمنی و کینه افکند و از یاد خداوند و از نماز بازتان دارد؛ اکنون آیا دست می‌کشید؟» سوره مائده، آیه ۹۱.</ref> را [[تأویل]] کرد. به [[دستور]] عمر، بر او حدّ جاری و پس از آن، دچار [[بحران]] [[روحی]] شد.<ref>تاریخ طبری، ج ۲، ص ۵۰۷ ـ ۵۰۸؛ الاستیعاب، ج ۴، ص ۱۸۸.</ref> عمر در نامه‌ای خطاب به وی، آیه {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدِ افْتَرَى إِثْمًا عَظِيمًا}}<ref>«بی‌گمان خداوند این را که بدو شرک ورزند نمی‌آمرزد؛ و (گناه) پایین‌تر از آن را برای هر کس که بخواهد می‌بخشاید و هر کس برای خداوند شریک بتراشد گناهی سترگ را بربافته است» سوره نساء، آیه ۴۸.</ref> و {{متن قرآن|قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ}}<ref>«بگو: ای بندگان من که با خویش گزافکاری کرده‌اید! از بخشایش خداوند ناامید نباشید که خداوند همه گناهان را می‌آمرزد؛ بی‌گمان اوست که آمرزنده بخشاینده است» سوره زمر، آیه ۵۳.</ref> را (در موضوع [[توبه]]) [[یادآوری]] کرد که منجر به توبه <ref>تاریخ طبری، ج ۲، ص ۵۰۷ ـ ۵۰۸.</ref> او انجامید و سرانجام در [[سال ۱۸ هجری]]، در [[طاعون]] عمواس (منطقه‌ای نزدیک بیت‌المقدّس) که بسیاری از [[سربازان]] [[اسلام]] را به کام [[مرگ]] فرو برد، از [[دنیا]] رفت. از او [[فرزندی]] باقی نمانده است<ref> الطبقات، ج ۷، ص ۲۸۴؛ تاریخ دمشق، ج ۲۵، ص ۲۹۹.</ref><ref>[[سید عبدالرسول حسینی‌زاده|حسینی‌زاده، سید عبدالرسول]]، [[ابوجندل عامری (مقاله)|مقاله «ابوجندل عامری»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>
پس از [[رحلت پیامبر]]، از نخستین مجاهدانی بود که به [[شام]] رفت <ref> الطبقات، ج ۷، ص ۲۸۴.</ref> و در فتح ‌یرموک <ref>تاریخ طبری، ج ۲، ص ۳۳۹.</ref> (منطقه‌ای نزدیک شام) و مَرْجُ الصُّفر <ref>الطبقات، ج ۴، ص ۷۴.</ref> (محلی نزدیک [[دمشق]]) شرکت جست. [[ابوجندل]]، با وجود پیشینه [[نیکو]]، در اواخر [[عمر]] دچار [[لغزش]] شد و به همراه دو تن دیگر از مجاهدانِ [[جبهه]] شام، شراب خورد و برای توجیه عملش، [[آیه]] {{متن قرآن|لَيْسَ عَلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ جُنَاحٌ فِيمَا طَعِمُوا إِذَا مَا اتَّقَوْا وَآمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ ثُمَّ اتَّقَوْا وَآمَنُوا ثُمَّ اتَّقَوْا وَأَحْسَنُوا وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ}}<ref>«آنان که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند در آنچه خورده‌اند تا هنگامی که پرهیزگاری ورزند و ایمان آورند و کارهای شایسته کنند سپس پرهیزگاری ورزند و ایمان آورند آنگاه پرهیزگار باشند و نیکی ورزند گناهی بر آنان نیست و خداوند نیکوکاران را دوست می‌دارد» سوره مائده، آیه ۹۳.</ref><ref>الاستیعاب، ج ۴، ص ۱۸۸.</ref> یا {{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَنْ يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ فِي الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ وَيَصُدَّكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَعَنِ الصَّلَاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ}}<ref>«شیطان، تنها بر آن است تا با شراب و قمار میان شما دشمنی و کینه افکند و از یاد خداوند و از نماز بازتان دارد؛ اکنون آیا دست می‌کشید؟» سوره مائده، آیه ۹۱.</ref> را [[تأویل]] کرد. به [[دستور]] عمر، بر او حدّ جاری و پس از آن، دچار [[بحران]] [[روحی]] شد.<ref>تاریخ طبری، ج ۲، ص ۵۰۷ ـ ۵۰۸؛ الاستیعاب، ج ۴، ص ۱۸۸.</ref> عمر در نامه‌ای خطاب به وی، آیه {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدِ افْتَرَى إِثْمًا عَظِيمًا}}<ref>«بی‌گمان خداوند این را که بدو شرک ورزند نمی‌آمرزد؛ و (گناه) پایین‌تر از آن را برای هر کس که بخواهد می‌بخشاید و هر کس برای خداوند شریک بتراشد گناهی سترگ را بربافته است» سوره نساء، آیه ۴۸.</ref> و {{متن قرآن|قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ}}<ref>«بگو: ای بندگان من که با خویش گزافکاری کرده‌اید! از بخشایش خداوند ناامید نباشید که خداوند همه گناهان را می‌آمرزد؛ بی‌گمان اوست که آمرزنده بخشاینده است» سوره زمر، آیه ۵۳.</ref> را (در موضوع [[توبه]]) [[یادآوری]] کرد که منجر به توبه <ref>تاریخ طبری، ج ۲، ص ۵۰۷ ـ ۵۰۸.</ref> او انجامید و سرانجام در [[سال ۱۸ هجری]]، در [[طاعون]] عمواس (منطقه‌ای نزدیک بیت‌المقدّس) که بسیاری از [[سربازان]] [[اسلام]] را به کام [[مرگ]] فرو برد، از [[دنیا]] رفت. از او [[فرزندی]] باقی نمانده است<ref> الطبقات، ج ۷، ص ۲۸۴؛ تاریخ دمشق، ج ۲۵، ص ۲۹۹.</ref><ref>[[سید عبدالرسول حسینی‌زاده|حسینی‌زاده، سید عبدالرسول]]، [[ابوجندل عامری (مقاله)|مقاله «ابوجندل عامری»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱، ص 638-639.</ref>


== ابوجندل در [[شأن نزول]] ==
== ابوجندل در [[شأن نزول]] ==
خط ۱۸: خط ۱۷:
#{{متن قرآن|وَالَّذِينَ هَاجَرُواْ فِي اللَّهِ مِن بَعْدِ مَا ظُلِمُواْ لَنُبَوِّئَنَّهُمْ فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَلَأَجْرُ الآخِرَةِ أَكْبَرُ لَوْ كَانُواْ يَعْلَمُونَ الَّذِينَ صَبَرُواْ وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ}}<ref>«و کسانی را که پس از ستم دیدن در راه خداوند هجرت کردند در این جهان در جایی نیکو جا می‌دهیم و پاداش دنیای واپسین بزرگ‌تر است اگر می‌دانستند همانان که شکیب ورزیدند و بر پروردگارشان توکّل می‌کنند» سوره نحل، آیه ۴۱-۴۲.</ref>. [[طبری]] [[نقل]] می‌کند که [[نزول]] این دو آیه درباره ابوجندل است؛<ref>جامع‌البیان، مج ۸، ج ۱۴، ص ۱۴۳.</ref> هرچند [[قرطبی]] پس از نقل [[شأن]] نزولِ مذکور، در روایتی به [[نقل]] از [[قتاده]] می‌نویسد: [[آیه]] شامل همه [[اصحاب پیامبر]] {{صل}} می‌شود که مورد [[ستم]] واقع شدند و [[هجرت]] کردند.<ref>قرطبی، ج ۱۰، ص ۷۱.</ref>
#{{متن قرآن|وَالَّذِينَ هَاجَرُواْ فِي اللَّهِ مِن بَعْدِ مَا ظُلِمُواْ لَنُبَوِّئَنَّهُمْ فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَلَأَجْرُ الآخِرَةِ أَكْبَرُ لَوْ كَانُواْ يَعْلَمُونَ الَّذِينَ صَبَرُواْ وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ}}<ref>«و کسانی را که پس از ستم دیدن در راه خداوند هجرت کردند در این جهان در جایی نیکو جا می‌دهیم و پاداش دنیای واپسین بزرگ‌تر است اگر می‌دانستند همانان که شکیب ورزیدند و بر پروردگارشان توکّل می‌کنند» سوره نحل، آیه ۴۱-۴۲.</ref>. [[طبری]] [[نقل]] می‌کند که [[نزول]] این دو آیه درباره ابوجندل است؛<ref>جامع‌البیان، مج ۸، ج ۱۴، ص ۱۴۳.</ref> هرچند [[قرطبی]] پس از نقل [[شأن]] نزولِ مذکور، در روایتی به [[نقل]] از [[قتاده]] می‌نویسد: [[آیه]] شامل همه [[اصحاب پیامبر]] {{صل}} می‌شود که مورد [[ستم]] واقع شدند و [[هجرت]] کردند.<ref>قرطبی، ج ۱۰، ص ۷۱.</ref>
#{{متن قرآن|ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ هَاجَرُوا مِنْ بَعْدِ مَا فُتِنُوا ثُمَّ جَاهَدُوا وَصَبَرُوا إِنَّ رَبَّكَ مِنْ بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«سپس پروردگارت برای آنان که پس از آزار دیدن هجرت گزیدند آنگاه جهاد کردند و شکیبایی ورزیدند، بی‌گمان پس از آن آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره نحل، آیه ۱۱۰.</ref> [[طبرسی]] می‌نویسد: گفته شده که این آیه، درباره [[ابوجندل]] و گروهی از [[مسلمانان]] [[مکّه]] نازل شده که بر اثر شکنجه [[مشرکان]]، به بعضی از خواسته‌های آنها تن دادند؛ سپس هجرت و [[جهاد]] کردند.<ref> مجمع‌البیان، ج ۶، ص ۵۹۸.</ref>
#{{متن قرآن|ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ هَاجَرُوا مِنْ بَعْدِ مَا فُتِنُوا ثُمَّ جَاهَدُوا وَصَبَرُوا إِنَّ رَبَّكَ مِنْ بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«سپس پروردگارت برای آنان که پس از آزار دیدن هجرت گزیدند آنگاه جهاد کردند و شکیبایی ورزیدند، بی‌گمان پس از آن آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره نحل، آیه ۱۱۰.</ref> [[طبرسی]] می‌نویسد: گفته شده که این آیه، درباره [[ابوجندل]] و گروهی از [[مسلمانان]] [[مکّه]] نازل شده که بر اثر شکنجه [[مشرکان]]، به بعضی از خواسته‌های آنها تن دادند؛ سپس هجرت و [[جهاد]] کردند.<ref> مجمع‌البیان، ج ۶، ص ۵۹۸.</ref>
#{{متن قرآن|هُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا وَصَدُّوكُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَالْهَدْيَ مَعْكُوفًا أَنْ يَبْلُغَ مَحِلَّهُ وَلَوْلَا رِجَالٌ مُؤْمِنُونَ وَنِسَاءٌ مُؤْمِنَاتٌ لَمْ تَعْلَمُوهُمْ أَنْ تَطَئُوهُمْ فَتُصِيبَكُمْ مِنْهُمْ مَعَرَّةٌ بِغَيْرِ عِلْمٍ لِيُدْخِلَ اللَّهُ فِي رَحْمَتِهِ مَنْ يَشَاءُ لَوْ تَزَيَّلُوا لَعَذَّبْنَا الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ عَذَابًا أَلِيمًا}}<ref>«آنانند که کفر ورزیدند و شما را از مسجد الحرام باز داشتند و نگذاشتند قربانی بازداشته به قربانگاه خود برسد و اگر مردان و زنان مؤمنی که آنان را نمی‌شناسید (در میان آنان) نبودند- که بیم می‌رود پایمالشان کنید و ندانسته خونبهایی از ایشان به گردن شما افتد- (فرمان حمله به مکّه را می‌دادیم) تا خداوند هر که را خواهد در بخشایش خویش درآورد؛ اگر (مؤمنان و کافران) از هم جدا می‌بودند، کافران از آنان را عذابی دردناک می‌کردیم» سوره فتح، آیه ۲۵.</ref> گفته‌اند: مقصود از {{متن قرآن|رِجَالٌ مُؤْمِنُونَ}} ابوجندل و دیگر [[مؤمنان]] [[ضعیف]] در میان مشرکان مکّه‌اند که خداوند برای [[حفظ جان]] آنها، به مسلمانان اجازه ورود به مکّه نداد و به [[صلح]] [[حدیبیه]] انجامید<ref>سیره ابن‌هشام، ج ۳، ص ۳۲۱؛ قرطبی، ج ۱۶، ص ۱۸۸.</ref><ref>[[سید عبدالرسول حسینی‌زاده|حسینی‌زاده، سید عبدالرسول]]، [[ابوجندل عامری (مقاله)|مقاله «ابوجندل عامری»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>
#{{متن قرآن|هُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا وَصَدُّوكُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَالْهَدْيَ مَعْكُوفًا أَنْ يَبْلُغَ مَحِلَّهُ وَلَوْلَا رِجَالٌ مُؤْمِنُونَ وَنِسَاءٌ مُؤْمِنَاتٌ لَمْ تَعْلَمُوهُمْ أَنْ تَطَئُوهُمْ فَتُصِيبَكُمْ مِنْهُمْ مَعَرَّةٌ بِغَيْرِ عِلْمٍ لِيُدْخِلَ اللَّهُ فِي رَحْمَتِهِ مَنْ يَشَاءُ لَوْ تَزَيَّلُوا لَعَذَّبْنَا الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ عَذَابًا أَلِيمًا}}<ref>«آنانند که کفر ورزیدند و شما را از مسجد الحرام باز داشتند و نگذاشتند قربانی بازداشته به قربانگاه خود برسد و اگر مردان و زنان مؤمنی که آنان را نمی‌شناسید (در میان آنان) نبودند- که بیم می‌رود پایمالشان کنید و ندانسته خونبهایی از ایشان به گردن شما افتد- (فرمان حمله به مکّه را می‌دادیم) تا خداوند هر که را خواهد در بخشایش خویش درآورد؛ اگر (مؤمنان و کافران) از هم جدا می‌بودند، کافران از آنان را عذابی دردناک می‌کردیم» سوره فتح، آیه ۲۵.</ref> گفته‌اند: مقصود از {{متن قرآن|رِجَالٌ مُؤْمِنُونَ}} ابوجندل و دیگر [[مؤمنان]] [[ضعیف]] در میان مشرکان مکّه‌اند که خداوند برای [[حفظ جان]] آنها، به مسلمانان اجازه ورود به مکّه نداد و به [[صلح]] [[حدیبیه]] انجامید<ref>سیره ابن‌هشام، ج ۳، ص ۳۲۱؛ قرطبی، ج ۱۶، ص ۱۸۸.</ref><ref>[[سید عبدالرسول حسینی‌زاده|حسینی‌زاده، سید عبدالرسول]]، [[ابوجندل عامری (مقاله)|مقاله «ابوجندل عامری»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱، ص639-640.</ref>


== منابع ==
== منابع ==
۱۱۵٬۱۸۳

ویرایش