استهزاء در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

[[استهزاء]] از ریشه "ه ـ ز ـ ء" و در لغت به معنای [[طلب]] [[تحقیر]] است، با هر وسیله‌ای که صورت گیرد،<ref>التحقیق، ج ۱۱، ص ۲۵۶، "هزء".</ref> و در اصطلاح عبارت است از [[مسخره کردن]] افراد یا برخی امور با گفتار، یا [[کردار]]؛ مانند اشاره با چشم و دیگر اعضای [[بدن]] <ref>جامع‌السعادات، ج ۲، ص ۲۸۷.</ref> که این عمل بیشتر به قصد تحقیر و توهین به دیگران صورت می‌گیرد و گاهی نیز با اهدافی دیگر مانند فراهم کردن زمینه [[خوشحالی]] خود و دیگران،<ref>معراج‌السعاده، ص ۵۰۲.</ref> تقویت [[روحیه]] خود و [[تضعیف]] روحیه [[دشمن]]، جبران کمبود [[شخصیت]]، ارضای روحیه [[دیگر آزاری]] و... انجام می‌پذیرد. در مواردی نیز [[هدف]]، [[مجازات]] یا [[تربیت]] فرد یا [[جامعه]] است که در این صورت [[ممدوح]] است؛ نه [[مذموم]]. <ref>الفرقان، ج ۲۶ ـ ۲۷، ص ۲۴۴.</ref> این مفهوم در [[قرآن کریم]] با واژه‌های {{متن قرآن|هْزِئُ}}<ref> سوره بقره، آیه ۱۴.</ref> و مشتقات آن ۳۴ بار و {{متن قرآن|سَخَّرِ}}<ref> سوره بقره، آیه ۱۶۴.</ref> و مشتقاتش ۱۶ بار به کار رفته است که بیشتر لغویان این دو واژه را به یک معنا دانسته‌اند؛<ref>لسان العرب، ج ۱۵، ص ۸۴؛ مجمع البحرین، ج ۴، ص ۴۲۵، "هزأ".</ref> ولی برخی بین این دو تفاوت قائل شده و گفته‌اند: [[استهزا]] در جایی به‌کار می‌رود که شخص بدون اینکه کاری انجام داده باشد ریشخند شود؛ ولی [[سخریه]] در آنجاست که به سبب کاری که انجام داده مسخره شود،<ref>الفروق اللغویه، ص ۵۰.</ref> افزون بر این، واژه‌های {{متن قرآن|ضْحَكُ}}<ref> سوره توبه، آیه ۸۲.</ref> به معنای [[خنده]] {{متن قرآن|فَاتَّخَذْتُمُوهُمْ سِخْرِيًّا حَتَّى أَنْسَوْكُمْ ذِكْرِي وَكُنْتُمْ مِنْهُمْ تَضْحَكُونَ}}<ref>«اما شما آنان را به ریشخند گرفتید تا جایی که یاد مرا از خاطرتان بردند و شما به آنان می‌خندیدید» سوره مؤمنون، آیه ۱۱۰.</ref>؛ {{متن قرآن|فَلَمَّا جَاءَهُمْ بِآيَاتِنَا إِذَا هُمْ مِنْهَا يَضْحَكُونَ}}<ref>«و چون نشانه‌های ما را نزد آنان آورد؛ ناگاه آنان از آنها به خنده افتادند» سوره زخرف، آیه ۴۷.</ref>؛ {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ أَجْرَمُوا كَانُوا مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا يَضْحَكُونَ}}<ref>«بی‌گمان بزهکاران (در دنیا) به مؤمنان می‌خندیدند» سوره مطففین، آیه ۲۹.</ref> و "غَمْز" به معنای اشاره با چشم و ابرو {{متن قرآن|وَإِذَا مَرُّوا بِهِمْ يَتَغَامَزُونَ}}<ref>«و چون از کنار آنان می‌گذشتند به یکدیگر با چشم اشاره می‌کردند» سوره مطففین، آیه ۳۰.</ref><ref>المصباح، ص ۴۵۳؛ التحقیق، ج ۷، ص ۲۶۷، "غمز".</ref> و "هَمْز" به معنای عیبجویی در غیاب {{متن قرآن|وَيْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ}}<ref>«وای بر هر عیب جوی طعنه زن» سوره همزه، آیه ۱.</ref> و "لَمْز" به معنای عیب‌جویی در حضور و مسخره کردن {{متن قرآن|وَمِنْهُمْ مَنْ يَلْمِزُكَ فِي الصَّدَقَاتِ فَإِنْ أُعْطُوا مِنْهَا رَضُوا وَإِنْ لَمْ يُعْطَوْا مِنْهَا إِذَا هُمْ يَسْخَطُونَ}}<ref>«و برخی از ایشان درباره زکات‌ها بر تو خرده می‌گیرند؛ اگر از آن به آنان داده شود خرسند می‌شوند و اگر داده نشود ناگهان به خشم می‌آیند» سوره توبه، آیه ۵۸.</ref>، {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسَى أَنْ يَكُونُوا خَيْرًا مِنْهُمْ وَلَا نِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ عَسَى أَنْ يَكُنَّ خَيْرًا مِنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنْفُسَكُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الِاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِيمَانِ وَمَنْ لَمْ يَتُبْ فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ}}<ref>«ای مؤمنان! هیچ گروهی گروه دیگر را به ریشخند نگیرد، بسا آنان از اینان بهتر باشند؛ و نه زنانی زنانی دیگر را، بسا آنان از اینان بهتر باشند و از یکدیگر عیبجویی مکنید و (همدیگر را) با لقب‌های ناپسند مخوانید! پس از ایمان، بزهکاری نامگذاری ناپسندی است و آنان که (از این کارها) بازنگردند ستمکارند» سوره حجرات، آیه ۱۱.</ref>، {{متن قرآن|وَيْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ}}<ref>«وای بر هر عیب جوی طعنه زن» سوره همزه، آیه ۱.</ref><ref> الکشاف، ج۴، ص۷۹۵؛ التحقیق، ج ۱۰، ص۲۳۳، "لمز".</ref> با [[استهزاء]] مرتبط است؛ همچنین جملاتی مانند {{متن قرآن| أَصَلَاتُكَ تَأْمُرُكَ أَنْ نَتْرُكَ مَا يَعْبُدُ آبَاؤُنَا }}<ref>«آیا دینت تو را وا می‌دارد که (به ما بگویی) آنچه را پدرانمان می‌پرستیدند وا نهیم» سوره هود، آیه ۸۷.</ref>، {{متن قرآن|أَهَذَا الَّذِي بَعَثَ اللَّهُ رَسُولًا}}<ref>«آیا این است همان که خداوند او را به پیامبری برانگیخته است؟» سوره فرقان، آیه ۴۱.</ref> و... که به دنبال همزه استفهام آمده و با قصد [[تحقیر]] بیان شده <ref> التحریروالتنویر، ج ۱۹، ص ۳۲.</ref> از دیگر تعبیراتی است که در برخی موارد در [[استهزا]] به کار رفته است.

== حکم استهزا ==

افزون بر این، استهزا از [[منکرات]] است، چنان‌که در مورد [[اعمال]] [[قوم لوط]] آمده: {{متن قرآن|وَتَأْتُونَ فِي نَادِيكُمُ الْمُنْكَرَ }}<ref>«شما در مجالس خود [[اعمال]] [[ناپسند]] انجام می‌دادید» سوره عنکبوت، آیه ۲۹.</ref> که طبق [[روایت]] [[پیامبراکرم]] {{صل}}، یکی از [[کارهای زشت]] آنان [[مسخره کردن]] [[مؤمنان]] بود،<ref> جامع‌البیان، مج ۱۱، ج ۲۰، ص ۱۷۸؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۳، ص ۲۲۶.</ref> بنابراین، با توجه به اینکه [[استهزا]] از مصادیق "[[ظلم]]" و "منکر" شمرده شده و با توجه به [[آیات]] متعددی که در آن، [[انسان‌ها]] از استهزای مؤمنان، [[آیات الهی]] و [[دین]] [[نهی]] شده‌اند و به مرتکبان این [[عمل]] [[وعده]] [[عذاب الهی]] داده شده برمی‌آید که استهزا ابتداءً عملی [[حرام]] است که [[خداوند]] آن را [[قبیح]] و ناپسند و استهزاگران را [[مجرم]] شمرده است: {{متن قرآن| وَمَا يَأْتِيهِم مِّن رَّسُولٍ إِلاَّ كَانُواْ بِهِ يَسْتَهْزِؤُونَ كَذَلِكَ نَسْلُكُهُ فِي قُلُوبِ الْمُجْرِمِينَ }}<ref>«و هیچ فرستاده‌ای نزدشان نمی‌آمد مگر آنکه او را ریشخند می‌کردند بدین‌گونه برای آن در دل بزهکاران راه می‌گشاییم» سوره حجر، آیه ۱۱-۱۲.</ref> و نیز {{متن قرآن|وَلَئِن سَأَلْتَهُمْ لَيَقُولُنَّ إِنَّمَا كُنَّا نَخُوضُ وَنَلْعَبُ قُلْ أَبِاللَّهِ وَآيَاتِهِ وَرَسُولِهِ كُنتُمْ تَسْتَهْزِؤُونَ لاَ تَعْتَذِرُواْ قَدْ كَفَرْتُم بَعْدَ إِيمَانِكُمْ إِن نَّعْفُ عَن طَائِفَةٍ مِّنكُمْ نُعَذِّبْ طَائِفَةً بِأَنَّهُمْ كَانُواْ مُجْرِمِينَ}}<ref>«و اگر از آنان (از ریشخند کردنشان) بپرسی، به یقین می‌گویند: ما تنها (در گفت‌وگو) فرو می‌رفتیم و بازی می‌کردیم بگو: آیا خداوند و آیات وی و پیامبرش را ریشخند می‌کردید؟ عذر نیاورید، که پس از ایمان کافر شده‌اید؛ اگر از گروهی از شما در گذریم گروهی (دیگر) را عذاب می‌کنیم زیرا که گناهکار بوده‌اند» سوره توبه، آیه ۶۵-۶۶.</ref><ref>الفرقان، ج ۱۳ ـ ۱۴، ص ۱۳۹؛ راهنما، ج ۹، ص ۱۷۴.</ref>؛

== ریشه‌های [[استهزا]] ==

# '''[[برتری‌طلبی]] و [[غرور]]:''' [[حس]] [[برتری‌جویی]] گاهی باعث می‌شود که [[انسان]] دیگران را کوچک‌تر از خود پنداشته، آنان را استهزا کند: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسَى أَنْ يَكُونُوا خَيْرًا مِنْهُمْ وَلَا نِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ عَسَى أَنْ يَكُنَّ خَيْرًا مِنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنْفُسَكُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الِاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِيمَانِ وَمَنْ لَمْ يَتُبْ فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ}}<ref>«ای مؤمنان! هیچ گروهی گروه دیگر را به ریشخند نگیرد، بسا آنان از اینان بهتر باشند؛ و نه زنانی زنانی دیگر را، بسا آنان از اینان بهتر باشند و از یکدیگر عیبجویی مکنید و (همدیگر را) با لقب‌های ناپسند مخوانید! پس از ایمان، بزهکاری نامگذاری ناپسندی است و آنان که (از این کارها) بازنگردند ستمکارند» سوره حجرات، آیه ۱۱.</ref> ذکر کلمه {{متن قرآن|خَيْرًا}} در این [[آیه]] افزون بر اینکه به منشأ استهزای مؤمنان که همان برتری‌جویی است اشاره دارد، این [[برتر]] بودن ظاهری را نیز [[نفی]] کرده و به شخص استهزا کننده هشدار می‌دهد که ممکن است فردی که مورد استهزای شما قرار گرفته در واقع از شما بهتر باشد.<ref>نمونه، ج ۲۲، ص ۱۷۹؛ الفرقان، ج ۲۶ ـ ۲۷، ص ۲۴۳ ـ ۲۴۴.</ref> در [[شأن نزول]] این [[آیه]] نقل شده که یکی از [[مسلمانان]] به سبب بدکاره بودن مادرش در [[جاهلیت]] مورد استهزای [[ثابت بن قیس]] قرار گرفت و نیز در [[شأن]] {{متن قرآن|وَلَا نِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ}} نقل شده که [[ام‌سلمه]] بر اثر بستن پارچه‌ای به سر و آویختن دو گوشه آن از پشت خود، یا به سبب کوتاه بودن قد، مورد استهزای [[عایشه]] قرار گرفت. <ref>مجمع‌البیان، ج ۹، ص ۲۰۲ ـ ۲۰۳.</ref> بزرگ پنداشتن خود و [[غرور]] گاهی باعث [[تمسخر]] [[آیات الهی]] می‌شود، چنان‌که [[مشرکان]] به جهت داشتن این [[روحیه]]، [[آیات قرآن]] را به [[استهزا]] می‌گرفتند: {{متن قرآن| يَسْمَعُ آيَاتِ اللَّهِ تُتْلَى عَلَيْهِ ثُمَّ يُصِرُّ مُسْتَكْبِرًا كَأَن لَّمْ يَسْمَعْهَا فَبَشِّرْهُ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ وَإِذَا عَلِمَ مِنْ آيَاتِنَا شَيْئًا اتَّخَذَهَا هُزُوًا أُوْلَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ مُّهِينٌ }}<ref>«که آیات خداوند را که بر او خوانده می‌شود می‌شنود سپس با گردنکشی (بر انکار خود) پا می‌فشارد گویی آن را نشنیده است پس او را به عذابی دردناک نوید ده! و چون از آیات ما چیزی دریابد آن را به ریشخند می‌گیرد؛ برای آنان عذابی خوارساز خواهد بود» سوره جاثیه، آیه ۸-۹.</ref> و {{متن قرآن|وَأَمَّا الَّذِينَ كَفَرُوا أَفَلَمْ تَكُنْ آيَاتِي تُتْلَى عَلَيْكُمْ فَاسْتَكْبَرْتُمْ وَكُنتُمْ قَوْمًا مُّجْرِمِينَ وَإِذَا قِيلَ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَالسَّاعَةُ لا رَيْبَ فِيهَا قُلْتُم مَّا نَدْرِي مَا السَّاعَةُ إِن نَّظُنُّ إِلاَّ ظَنًّا وَمَا نَحْنُ بِمُسْتَيْقِنِينَ وَبَدَا لَهُمْ سَيِّئَاتُ مَا عَمِلُوا وَحَاقَ بِهِم مَّا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِؤُون وَقِيلَ الْيَوْمَ نَنسَاكُمْ كَمَا نَسِيتُمْ لِقَاء يَوْمِكُمْ هَذَا وَمَأْوَاكُمْ النَّارُ وَمَا لَكُم مِّن نَّاصِرِينَ ذَلِكُم بِأَنَّكُمُ اتَّخَذْتُمْ آيَاتِ اللَّهِ هُزُوًا وَغَرَّتْكُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا فَالْيَوْمَ لا يُخْرَجُونَ مِنْهَا وَلا هُمْ يُسْتَعْتَبُونَ }}<ref>«و امّا (ای) کافران! آیا آیات مرا بر شما نمی‌خواندند که گردنکشی کردید و قومی گناهکار بودید؟ و چون گفته می‌شد: وعده خداوند راستین است و تردیدی در (برپایی) رستخیز نیست می‌گفتید: نمی‌دانیم رستخیز چیست؟ تنها پنداری (درباره آن) داریم و ما (به آن) باورمند نیستیم. و بدی‌های آنچه کرده بودند بر آنان روشن می‌شود و (کیفر) آنچه ریشخند می‌کردند آنان را فرا می‌گیرد. و گفته می‌شود که امروز شما را فراموش می‌کنیم چنان که شما دیدار امروزتان را فراموش کرده بودید و جایگاهتان آتش (دوزخ) است و شما را یاوری نیست. این از آن روست که شما آیات خداوند را به ریشخند گرفتید و زندگانی این جهان، شما را فریفت پس امروز، نه از آن (دوزخ) بیرون آورده می‌شوند و نه آشتی‌جویی آنان را می‌پذیرند» سوره جاثیه، آیه ۳۱-۳۵.</ref> و نیز {{متن قرآن|وَقَالُوا مَا لَنَا لا نَرَى رِجَالا كُنَّا نَعُدُّهُم مِّنَ الأَشْرَارِ أَتَّخَذْنَاهُمْ سِخْرِيًّا أَمْ زَاغَتْ عَنْهُمُ الأَبْصَارُ }}<ref>«و می‌گویند: بر ما چه رفته است که مردانی را که آنان را از بدکاران می‌شمردیم نمی‌بینیم؟ آیا آنان را به ریشخند گرفته‌ایم یا از چشم‌ها پنهانند» سوره ص، آیه ۶۲-۶۳.</ref> غرور و [[برتر]] دانستن خود گاهی به سبب [[جایگاه اجتماعی]] یا [[علمی]] افراد است که سبب می‌شود دیگران را مسخره کنند: {{متن قرآن|فَلَمَّا جَاءَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ فَرِحُوا بِمَا عِنْدَهُمْ مِنَ الْعِلْمِ وَحَاقَ بِهِمْ مَا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ}}<ref>«آنگاه چون پیامبرانشان برهان‌های روشن برای آنان آوردند به دانشی که خود داشتند شادی کردند و (کیفر) آنچه به ریشخند می‌گرفتند آنان را فرا گرفت» سوره غافر، آیه ۸۳.</ref> که مراد از این [[علم]] یا همان [[شبهات]] واهی و بی‌اساسی است که مشرکان آن را علم می‌پنداشتند، یا [[علوم]] مربوط به [[دنیا]] و [[تدبیر امور]] [[زندگی]] است،<ref> التفسیر الکبیر، ج ۲۷، ص ۹۱.</ref> چنان‌که [[قارون]] ادعای داشتن چنین علمی داشت: {{متن قرآن| إِنَّمَا أُوتِيتُهُ عَلَى عِلْمٍ عِنْدِي }}<ref>«تنها برای دانشی که خود داشتم آن را به من داده‌اند» سوره قصص، آیه ۷۸.</ref><ref>کشف‌الاسرار، ج ۷، ص ۳۴۵.</ref><ref>[[سید جعفر صادقی فدکی|صادقی فدکی]] و [[مرتضی اورعی|اورعی]]؛ [[استهزاء - فدکی و اورعی (مقاله)|مقاله «استهزاء»]]؛ [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۳.</ref>

# '''[[دنیا‌طلبی]]:''' گاهی داشتن‌ ثروت و دلبستگی به دنیا موجب استهزای افراد [[فقیر]] یا زیردست می‌گردد: {{متن قرآن|زُيِّنَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَيَسْخَرُونَ مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ اتَّقَوْا فَوْقَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَاللَّهُ يَرْزُقُ مَنْ يَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ}}<ref>«زندگانی این جهان برای کافران آراسته شده است و (آنان) مؤمنان را به ریشخند می‌گیرند اما پرهیزگاران در روز رستخیز از آنان فراترند و خداوند به هر کس بخواهد بی‌شمار روزی می‌رساند» سوره بقره، آیه ۲۱۲.</ref> در روایتی از [[ابن‌عباس]] نقل شده که آیه فوق در مورد گروهی از اشراف و سران [[قریش]] نازل شده که زندگی بسیار مرفهی داشتند و به همین جهت جمعی از [[مؤمنان]] تهیدست همچون [[عمار]] و [[بلال]] را به تمسخر می‌گرفتند. <ref>مجمع‌البیان، ج ۲، ص ۵۴۰ ـ ۵۴۱.</ref>. [[قرآن]] در [[آیات]] {{متن قرآن|وَقِيلَ الْيَوْمَ نَنْسَاكُمْ كَمَا نَسِيتُمْ لِقَاءَ يَوْمِكُمْ هَذَا وَمَأْوَاكُمُ النَّارُ وَمَا لَكُمْ مِنْ نَاصِرِينَ}}<ref>«و گفته می‌شود که امروز شما را فراموش می‌کنیم چنان که شما دیدار امروزتان را فراموش کرده بودید و جایگاهتان آتش (دوزخ) است و شما را یاوری نیست» سوره جاثیه، آیه ۳۴.</ref>، {{متن قرآن|ذَلِكُمْ بِأَنَّكُمُ اتَّخَذْتُمْ آيَاتِ اللَّهِ هُزُوًا وَغَرَّتْكُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا فَالْيَوْمَ لَا يُخْرَجُونَ مِنْهَا وَلَا هُمْ يُسْتَعْتَبُونَ}}<ref>«این از آن روست که شما آیات خداوند را به ریشخند گرفتید و زندگانی این جهان، شما را فریفت پس امروز، نه از آن (دوزخ) بیرون آورده می‌شوند و نه آشتی‌جویی آنان را می‌پذیرند» سوره جاثیه، آیه ۳۵.</ref>، نیز از وضعیت [[مشرکان]] در [[قیامت]] خبر داده است که بر اثر استهزای قرآن، به جهت [[مغرور]] شدن آنان به امکانات و [[رفاه]] [[دنیوی]]<ref>نمونه، ج ۲۱، ص ۲۸۹.</ref> گرفتار [[عذاب]] شده‌اند. آیات ابتدای [[سوره]] هُمَزه نیز مغرور شدن به [[مال]] و [[ثروت]] را منشأ [[طعن]] و استهزای دیگران دانسته است {{متن قرآن|وَيْلٌ لِّكُلِّ هُمَزَةٍ لُّمَزَةٍ الَّذِي جَمَعَ مَالا وَعَدَّدَهُ يَحْسَبُ أَنَّ مَالَهُ أَخْلَدَهُ }}<ref>«وای بر هر عیب جوی طعنه زن آنکه مالی اندوخت و آن را شمار کرد گمان دارد که دارایی‌اش او را جاودان خواهد کرد» سوره همزه، آیه ۱-۳.</ref><ref>[[سید جعفر صادقی فدکی|صادقی فدکی]] و [[مرتضی اورعی|اورعی]]؛ [[استهزاء - فدکی و اورعی (مقاله)|مقاله «استهزاء»]]؛ [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۳.</ref>

== آثار و پیامدهای [[استهزا]] ==

=== [[هلاکت]] دنیوی ===

=== [[حبط اعمال]] ===

=== [[فراموشی]] خداوند ===

=== [[ارتداد]] ===

=== مورد [[استهزا]] واقع شدن ===

=== [[حسرت]] در قیامت ===

=== [[خواری]] و [[عذاب اخروی]] ===

== برخورد با استهزاگران ==

=== [[موعظه]] و [[نصیحت]] ===

=== ترک همنشینی و دوری ===

=== ترک [[دوستی]] ===

=== [[صبر]] و [[یاد خداوند]] ===

=== [[مقابله به مثل]] ===

== استهزا در [[تاریخ]] [[انبیا]] ==

== استهزای [[پیامبر اسلام]] و [[مؤمنان]] ==

=== [[مشرکان]] ===

=== [[اهل کتاب]] ===

=== منافقان ===

== [[استهزا]] و [[سبک شمردن]] [[دین]] ==

== قرآن و اسلوب استهزا ==

اسلوب استهزا در [[قرآن]] بیشتر در قالب [[تشبیه]] و [[تمثیل]] به کار رفته است؛ با این بیان که قرآن در مواردی [[مشرکان]] [[خطاکار]] یا [[اعمال]] آنان را با اسلوبی استهزاگونه به برخی از امور یا اشیا تشبیه کرده یا [[مَثَل]] می‌زند، تا آنان را از روش‌ها یا کارهای خطایی که در پیش گرفته‌اند باز دارد، چنان‌که در [[آیات]] {{متن قرآن| كَأَنَّهُمْ حُمُرٌ مُّسْتَنفِرَةٌ فَرَّتْ مِن قَسْوَرَةٍ }}<ref>«گویی گورخرانی رمنده‌اند، که از شیری گریخته باشند» سوره مدثر، آیه ۵۰-۵۱.</ref> مشرکان را در [[قیامت]] به گورخرانی تشبیه می‌کند که از جلو شیر فرار می‌کنند. یا آن دسته از [[احبار]] [[یهود]] را که به مضمون [[تورات]] عمل نمی‌کنند به درازگوشی تشبیه کرده که باری از کتاب بر پشت خود حمل می‌کند که برای آنان جز [[زحمت]] بارکشی سودی ندارد: {{متن قرآن|مَثَلُ الَّذِينَ حُمِّلُوا التَّوْرَاةَ ثُمَّ لَمْ يَحْمِلُوهَا كَمَثَلِ الْحِمَارِ يَحْمِلُ أَسْفَارًا بِئْسَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ}}<ref>«داستان آنان که (عمل به) تورات بر دوش آنها نهاده شد اما زیر بار آن نرفتند همچون داستان درازگوشی است بر او کتابی چند؛ داستان آن گروه که آیات خداوند را دروغ شمردند بد (داستانی) است و خداوند گروه ستمگران را راهنمایی نمی‌کند» سوره جمعه، آیه ۵.</ref> گاهی نیز به‌صورت استهزاگونه واژه [[بشارت]] در مورد [[عذاب]] به‌کار می‌برد: {{متن قرآن|فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ}}<ref>«به عذابی دردناک نوید ده!» سوره آل عمران، آیه ۲۱.</ref>، حال آنکه بشارت معمولاً در [[اخبار]] خوشایند به‌کار می‌رود. <ref>نمونه، ج ۲، ص ۴۸۰.</ref>

== خنده [[تمسخر]] ==