بحث:استهزاء در قرآن
مقدمه
یکی از مشکلات پیامبر اسلام و مسائل شکننده در دعوت پیامبران به ویژه دعوت ختمی، استهزاء مخالفان است. این شیوه با زبانهای گوناگون بیان شده که مواردی از آن جهت تسلای دل پیامبر و برخی برای مسبوق به سابقه بودن آن در باره پیامبران پیشین نقل شده است. از سوی دیگر یکی از اموری که خدای تعالی پیامبرش را نهی از آن نموده، إستهزاء و طعن وعیب جویی و خطاب با القاب قبیح است. بدین جهت هدف نبی مکرم که اتمام مکارم است، می‌خواهد که اینگونه افعال قبیح را از اجتماع بزداید، هیچ کس دیگری را مسخره نکند، پیامبر باشد و یا انسان دیگر.
- ﴿وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ لَيَقُولُنَّ إِنَّمَا كُنَّا نَخُوضُ وَنَلْعَبُ قُلْ أَبِاللَّهِ وَآيَاتِهِ وَرَسُولِهِ كُنْتُمْ تَسْتَهْزِئُونَ﴾[۱]
- ﴿إِنَّا كَفَيْنَاكَ الْمُسْتَهْزِئِينَ﴾[۲]
- ﴿وَإِذَا رَآكَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ يَتَّخِذُونَكَ إِلَّا هُزُوًا أَهَذَا الَّذِي يَذْكُرُ آلِهَتَكُمْ﴾[۳]
- ﴿وَلَقَدِ اسْتُهْزِئَ بِرُسُلٍ مِنْ قَبْلِكَ فَحَاقَ بِالَّذِينَ سَخِرُوا مِنْهُمْ مَا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ﴾[۴]
- ﴿وَإِذَا رَأَوْكَ إِنْ يَتَّخِذُونَكَ إِلَّا هُزُوًا أَهَذَا الَّذِي بَعَثَ اللَّهُ رَسُولًا﴾[۵]
- ﴿بَلْ عَجِبْتَ وَيَسْخَرُونَ﴾[۶] * ﴿وَإِذَا ذُكِّرُوا لَا يَذْكُرُونَ﴾[۷]
- ﴿أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ نُهُوا عَنِ النَّجْوَى ثُمَّ يَعُودُونَ لِمَا نُهُوا عَنْهُ وَيَتَنَاجَوْنَ بِالْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَمَعْصِيَتِ الرَّسُولِ وَإِذَا جَاءُوكَ حَيَّوْكَ بِمَا لَمْ يُحَيِّكَ بِهِ اللَّهُ وَيَقُولُونَ فِي أَنْفُسِهِمْ لَوْلَا يُعَذِّبُنَا اللَّهُ بِمَا نَقُولُ حَسْبُهُمْ جَهَنَّمُ يَصْلَوْنَهَا فَبِئْسَ الْمَصِيرُ﴾[۸]
- ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسَى أَنْ يَكُونُوا خَيْرًا مِنْهُمْ وَلَا نِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ عَسَى أَنْ يَكُنَّ خَيْرًا مِنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنْفُسَكُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الِاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِيمَانِ وَمَنْ لَمْ يَتُبْ فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ﴾[۹].[۱۰]
نکات
در این آیات استهزا پیامبر از طرف کافران و منافقان مطرح گردیده که می‌خواستند با این گفتار و رفتار خود (به گمان خودشان) شخصیت پیامبر را بشکنند و از تأثیر گذاری پیام او جلوگیری کنند و بسا در پوشش تفریح و سرگرمی، آیات خدا و پیامبر را مسخره می‌کنند. خداوند از گفتگوهای پنهانی آنان خبر می‌دهد و می‌فرماید این کارهای آنان عواقب خوبی نخواهد داشت و دچار عذاب خواهند شد و بدانند که مسخره آنان تأثیری ندارد و خداوند آنها را کفایت خواهد کرد. همچنین نباید گروهی از مردان شما گروه دیگررا إستهزاء نماید، شاید آنها از اینها بهتر باشند، ونه زنانی از زنان دیگرشاید آنان بهتراز اینها باشند، ویکدیگررا مورد طعن و عیب جویی قرارندهید، و با القاب قبیح وناپسند یاد نکنید، بسیاربد است که برکسی بعد از ایمان نام کفربگذارید، وآنان که توبه نکنند ظالم و ستمگرند[۱۱].
پانویس
- ↑ «و اگر از آنان (از ریشخند کردنشان) بپرسی، به یقین می‌گویند: ما تنها (در گفت‌وگو) فرو می‌رفتیم و بازی می‌کردیم بگو: آیا خداوند و آیات وی و پیامبرش را ریشخند می‌کردید؟» سوره توبه، آیه ۶۵.
- ↑ «ما تو را در برابر ریشخندکنندگان بسنده‌ایم» سوره حجر، آیه ۹۵.
- ↑ «و چون کافران تو را ببینند، جز به ریشخند نمی‌گیرندت (و می‌گویند) آیا این همان است که از خدایانتان (به بدی) یاد می‌کند؟ در حالی که آنان (نسبت) به یادکرد (خداوند) بخشنده انکار دارند» سوره انبیاء، آیه ۳۶.
- ↑ «و بی‌گمان پیش از تو پیامبرانی ریشخند شده‌اند؛ آنگاه آنچه به ریشخند می‌گرفتند ریشخندکنندگان آنان را فرا گرفت» سوره انعام، آیه ۱۰.
- ↑ «و چون تو را ببینند جز به ریشخند نمی‌گیرند (و می‌گویند) که آیا این است همان که خداوند او را به پیامبری برانگیخته است؟» سوره فرقان، آیه ۴۱.
- ↑ «بلکه تو (از کفر آنها) در شگفتی افتادی و آنان (تو را) به ریشخند می‌گیرند» سوره صافات، آیه ۱۲.
- ↑ «و چون پندشان دهند نمی‌پذیرند» سوره صافات، آیه ۱۳.
- ↑ «آیا به کسانی ننگریسته‌ای که آنان را از رازگویی باز می‌دارند سپس به آنچه از آن بازداشته شده‌اند، باز می‌گردند و به گناه و دشمنخویی و نافرمانی با پیامبر، با هم رازگویی می‌کنند و چون نزد تو می‌آیند به گونه‌ای تو را درود می‌گویند که خداوند آن گونه تو را درو» سوره مجادله، آیه ۸.
- ↑ «ای مؤمنان! هیچ گروهی گروه دیگر را به ریشخند نگیرد، بسا آنان از اینان بهتر باشند؛ و نه زنانی زنانی دیگر را، بسا آنان از اینان بهتر باشند و از یکدیگر عیبجویی مکنید و (همدیگر را) با لقب‌های ناپسند مخوانید! پس از ایمان، بزهکاری نامگذاری ناپسندی است و آنان ک» سوره حجرات، آیه ۱۱.
- ↑ سعیدیان‌فر و ایازی، فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱، ص ۱۰۹.
- ↑ سعیدیان‌فر و ایازی، فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱، ص ۱۰۹.