تربیت دینی در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

برای تبیین بیشتر مسئله [[تربیت]] انسان، در اینجا به اختصار دو مورد از ویژگی‌های انحصاری و پیچیدگی‌های روح انسان را توضیح می‌دهیم: یکی، تأثیرپذیری شگفت‌انگیز وجود [[آدمی]] و دیگری، [[وحدت وجود]] انسان:

انسان در بعد مادی از همه علل و عوامل مادی پیدا و ناپیدای محیطی، اعم از طبیعی، جغرافیایی، [[اجتماعی]] و حتی عوامل فیزیکی متأثر است و از بعد غیرمادی و [[روحی]] می‌تواند از همه علل و عوامل روحی که در ارتباط با انسان و هر موجود زنده ذی روح دیگر است، متأثر باشد، حتی اگر ارتباط ظاهری و [[قرب]] مکانی و زمانی در بین نباشد؛ مثلاً از طریق القائات روحی، [[ارتباطات]] تله پاتی، یا [[عالم رؤیا]] و [[خواب]] مغناطیسی و... و یا از راه توجه و ارتباط روح با [[ارواح]] گذشتگان و موجودات [[غیبی]] دیگر، همچنین از بعد [[ملکوتی]] و [[باطنی]]، از [[ملکوت]] عالم و [[باطن]] اشیاء و پدیده‌ها و [[عوالم]] [[علوی]] متأثر است، هرچند برای غالب [[انسان‌ها]] این‌گونه ارتباطات، محسوس و مشهود نیست و نیز در بُعد [[فکری]] و [[ذهنی]] و [[عقلی]]، از همه [[معتقدات]] و افکاری که دایماً با آنها [[محشور]] است، حتی از خطورات فکری و [[افکار]] و اندیشه‌هایی که به [[طور]] پراکنده و تحت تأثیر علل و عوامل مختلف در [[ذهن]] [[انسان]] نقش می‌بندد، یا القائات فکری ناشی از [[محیط اجتماع]] و [[زندگی]] و امواج فکری دیگران.

از نظر احساسی و [[واردات]] [[قلبی]] نیز باز دایماً در هر موقعیت فکری و [[روحی]] و در مواجهه با هر صحنه و چهره‌ای از عالم بیرون، در معرض ظهور و بروز حالات و [[احساس‌ها]] و [[ادراکات]] قلبی متنوع و بسیاری است که به دلیل احساسی بودن، بیش‌تر و عمیق‌تر از خطورات ذهنی و فکری، در زمینه روحی انسان نقش و تأثیر دارند. ملاحظه می‌شود که دامنه علل و عوامل مؤثر بر [[شخصیت انسان]] به اندازه‌ای گسترده است که هرگز نمی‌توان برای آنها حدی تصور کرد، چه رسد به [[شناخت]] دقیق هر یک از این علل و عوامل و کیفیت و کمیت هر یک از اینها در وجود انسان و [[محاسبه]] این که نتیجه نهایی آنها در چه جهتی خواهد بود.

یکی از معضلات و [[مشکلات]] حل ناشدنی در [[روان‌شناسی]] [[رفتار]] [[آدمی]] این است که برخلاف موضوعات مادی، هیچ حالت مشخص و ثابتی را نمی‌توان از انسان در شرایط آزمایشگاهی و [[تجربی]]، کنترل، بررسی و مطالعه کرد. هیچ یک از حالات و خصوصیات روحی انسان قابل کنترل و [[پیش‌بینی]] [[علمی]] نیست؛ زیرا از سویی هر لحظه علل و عوامل بی‌شماری - مطابق آنچه در بند پیشین بیان شد - بر حالات و کیفیات [[روحی]] و روانی [[انسان]] اثر می‌گذارند و از سوی دیگر، بسیاری از این علل و عوامل ناشناخته، غیر قابل مطالعه و تجربی‌اند.

آنهایی که شناخت‌پذیرند به دلیل حساسیت فوق‌العاده روحی انسان و غیرارادی و ناخودآگاه و لاشعوری بودن بسیاری از این تأثیر و تأثرات، قابل کنترل و ضبط دقیق آزمایشگاهی نیستند. از این رو، [[علم روان‌شناسی]] هرگز نمی‌تواند به [[طور]] کاملاً عینی و دقیق، کیفیات روحی و روانی انسان را بشناسد، بلکه نهایت سعی و اهتمام آن تنها در رفتارشناسی انسان، آن هم رفتارهای شایع و عمومی (بهنجار یا نابهنجار) منحصر و خلاصه می‌شود؛ یعنی تنها به بخشی از [[شخصیت انسان]] که قابل [[مشاهده]] و مطالعه [[تجربی]] است، آن هم در محدوده عللی که تاکنون مورد [[شناسایی]] و تحلیل [[علمی]] قرار گرفته متمرکز است.