آیا عصمت سبب سلب اختیار معصوم است و هیچ فضیلتی ندارد؟ (پرسش) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱۲ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۴:۳۱
، ۱۲ مارس ۲۰۲۴←پاسخ جامع اجمالی
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
متکلمان امامیه معتقدند: [[عصمت]] با [[قدرت]] و [[اختیار]] منافات ندارد. عصمت، ناشی از کثرت [[علم]] است و هر چه علم، قوی‌تر و شدیدتر باشد، عمل نیز به مقتضای علم، قوی‌تر خواهد بود. [[معصومین]] {{عم}} به [[زشتی]] [[معصیت]]، [[یقین]] دارند و این یقین، موجب میشود که هرگز مرتکب آن نگردند. بنا بر این، علمِ شدید است که مانع ارتکاب زشتی میشود، ولی این علم، موجب [[سلب اختیار]] نخواهد شد، چنان که [[معصوم]] از یک سو به زشتی و قبح [[گناه]] علم دارد و از سوی دیگر به عظمت [[پروردگار]] واقف است و با توجّه به این دو امر، [[ارتکاب معصیت]] محال است اما محال عادی، نه محال ذاتی. محال عادی امکان تحقق دارد ولی تحقق پیدا نمی‌کند، ولی محال ذاتی امکان تحقق ندارد و ذاتا محال است. | متکلمان امامیه معتقدند: [[عصمت]] با [[قدرت]] و [[اختیار]] منافات ندارد. عصمت، ناشی از کثرت [[علم]] است و هر چه علم، قوی‌تر و شدیدتر باشد، عمل نیز به مقتضای علم، قوی‌تر خواهد بود. [[معصومین]] {{عم}} به [[زشتی]] [[معصیت]]، [[یقین]] دارند و این یقین، موجب میشود که هرگز مرتکب آن نگردند. بنا بر این، علمِ شدید است که مانع ارتکاب زشتی میشود، ولی این علم، موجب [[سلب اختیار]] نخواهد شد، چنان که [[معصوم]] از یک سو به زشتی و قبح [[گناه]] علم دارد و از سوی دیگر به عظمت [[پروردگار]] واقف است و با توجّه به این دو امر، [[ارتکاب معصیت]] محال است اما محال عادی، نه محال ذاتی. محال عادی امکان تحقق دارد ولی تحقق پیدا نمی‌کند، ولی محال ذاتی امکان تحقق ندارد و ذاتا محال است. | ||
به علاوه اگر معصوم در فعل [[طاعات]] و ترک [[محرمات]]، اختیار نداشته باشد، مستحق مدح بر ترک معصیت نمی‌شود و لایق [[ثواب]] نمی‌گردد، و ثواب و عقاب در حقّش [[باطل]] میشود و لازم میآید که از دایره [[تکلیف]]، خارج شود و حال آنکه [[مسلمانان]] [[اجماع]] دارند که [[امام]] و [[رسول]]، مکلّف هستند. | به علاوه اگر معصوم در فعل [[طاعات]] و ترک [[محرمات]]، اختیار نداشته باشد، مستحق مدح بر ترک معصیت نمی‌شود و لایق [[ثواب]] نمی‌گردد، و ثواب و عقاب در حقّش [[باطل]] میشود و لازم میآید که از دایره [[تکلیف]]، خارج شود و حال آنکه [[مسلمانان]] [[اجماع]] دارند که [[امام]] و [[رسول]]، مکلّف هستند.<ref>[[سید قاسم علی‌احمدی|علی‌احمدی، سید قاسم]]، [[حقانیت در اوج مظلومیت ج۱ (کتاب)|حقانیت در اوج مظلومیت ج۱]] ص ۱۷۴-۱۸۳.</ref>. | ||
از [[آیات قرآنی]] نیز به دست میآید که هرگز [[عصمت الهی]] موجب جبر مطلق نیست به طوری که معصوم دیگر اراده نداشته باشد؛ بلکه با آنکه اراده او باقی و برقرار است، از انتخاب درست برخوردار است و در [[اندیشه]] و انگیزه به [[خطا]] و [[گناه]] نمی‌رود. | |||
به عنوان نمونه می‌‌توان گفت صفاتی چون [[خشیت از خدا]]<ref>سوره انعام، آیه ۱۵؛ سوره یونس، آیه ۱۵؛ سوره زمر، آیه ۱۳.</ref>، [[توسل]] به [[دعا]] و [[نیایش]]<ref>سوره یوسف، آیات ۳۳ و ۳۴.</ref>، [[تذکر]] و [[یاد خدا]]<ref>سوره بقره، آیه ۲۰۱.</ref> و مانند آنها برای معصوم خود بیانگر بقای اراده و [[حق انتخاب]] آزاد برای آنان است. بنابراین، با آنکه معصوم می‌‌تواند خطا و گناه کند، ولی به سبب [[برخورداری از علم]] و [[شهود]] و [[برهان]]، دنبال گناه نمی‌رود و خطا نمی‌کند. اصولا وجود [[همت]] که برای مقام عمل است خود [[گواهی]] روشن است که شخص «مُخلَص» و معصوم می‌‌تواند فراتر از [[عزم]] عمل، در شرایط همت قرار گیرد که دلش کاری را بخواهد، ولی به خود [[اجازه]] ندهد تا مرتکب آن شود<ref>سوره یوسف، آیه ۲۴.</ref>. | |||
همچنین بقای اموری که هر بشر دیگر بدان نیاز دارد، مانند خوردن و [[خواب]] و [[شهوت جنسی]] در معصوم<ref>سوره فرقان، آیه ۷.</ref> و متاثر شدن از [[زیبایی]] تا سرحد [[شگفتی]] و [[تعجب]] چنان که برای [[رسول الله]]<ref>سوره احزاب، آیه ۵۲.</ref> چنان که برای دیگران نیز نسبت به [[زنان]] مطرح میشود<ref>سوره بقره، آیه ۲۲۱.</ref>، نشان می‌‌دهد که عصمت آنان به معنای جبر و از دست رفتن اراده بشری آنان نیست. | |||
اصولا لازمه [[سرمشق]] شدن کسی برای بشر آن است که آن شخص خودش بشر باشد و در شرایطی یکسانی با آنان قرار گیرد؛ از همین روست که آنان هماره خود را بشری مانند دیگر [[بشر]] معرفی می‌‌کنند که تنها وجه ممیزه آنان [[وحی]] است که آنان [[مسئولیت]] آن را به عهده گرفته تا رسالتی [[الهی]] را انجام دهند<ref>سوره کهف، آیه ۱۱۰؛ سوره مؤمنون، آیات ۲۴ و ۳۳؛ سوره فصلت، آیه ۶.</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[نسبت جبر و عصمت از نظر قرآن (مقاله)|نسبت جبر و عصمت از نظر قرآن]].</ref> | |||
حاصل سخن این است که از نظر [[عقلی]] به سه دلیل تمسّک می‌کنیم که معصومین {{عم}} مختارند و با این حال معصیت نمی‌کنند: | حاصل سخن این است که از نظر [[عقلی]] به سه دلیل تمسّک می‌کنیم که معصومین {{عم}} مختارند و با این حال معصیت نمی‌کنند: | ||