حجة الوداع در قرآن: تفاوت میان نسخهها
←منابع
(←مقدمه) |
(←منابع) برچسب: پیوندهای ابهامزدایی |
||
خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
==پیوستن [[امام علی]] به پیامبر در [[حجه الوداع]]== | ==پیوستن [[امام علی]] به پیامبر در [[حجه الوداع]]== | ||
در ۴ یا ۵ [[ذیحجه]] و پس از تشریع حج تمتع، علی{{ع}} به مکه رسید. او که پیش از عزیمت پیامبر{{صل}} به [[حجهالوداع]] با دستور حضرت به [[یمن]] رفته بود، تا آنان را به [[اسلام]] فرا خواند و [[خمس]] و خراجشان را بستاند، پس از اجرای این [[مأموریت]]، مالیاتهای اهالی یمن و جزیههای [[مسیحیان نجران]] را همراه سی و اندی قربانی با خود به مکه آورد تا برای انجام دادن مناسک به [[پیامبر]]{{صل}} بپیوندد<ref>اعلام الوری، ج ۱، ص۲۵۹ - ۲۶۰.</ref>. این در حالی است که از گزارش [[ابوالفتوح رازی]] ذیل [[تفسیر آیه]] ۱۹۶ بقره برمیآید که [[حضرت علی]]{{ع}} پیش از [[تشریع]] [[حج تمتع]] به [[مکه]] رسیده بود. براساس این گزارش، [[رسول خدا]]{{صل}} و علی در [[احرام]] بودند که این [[آیه]] فرود آمد: {{متن قرآن|وَأَتِمُّوا۟ ٱلْحَجَّ وَٱلْعُمْرَةَ لِلَّهِ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا ٱسْتَيْسَرَ مِنَ ٱلْهَدْىِ وَلَا تَحْلِقُوا۟ رُءُوسَكُمْ حَتَّىٰ يَبْلُغَ ٱلْهَدْىُ مَحِلَّهُۥ فَمَن كَانَ مِنكُم مَّرِيضًا أَوْ بِهِۦٓ أَذًۭى مِّن رَّأْسِهِۦ فَفِدْيَةٌۭ مِّن صِيَامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُكٍۢ فَإِذَآ أَمِنتُمْ فَمَن تَمَتَّعَ بِٱلْعُمْرَةِ إِلَى ٱلْحَجِّ فَمَا ٱسْتَيْسَرَ مِنَ ٱلْهَدْىِ فَمَن لَّمْ يَجِدْ فَصِيَامُ ثَلَـٰثَةِ أَيَّامٍۢ فِى ٱلْحَجِّ وَسَبْعَةٍ إِذَا رَجَعْتُمْ تِلْكَ عَشَرَةٌۭ كَامِلَةٌۭ ذَٰلِكَ لِمَن لَّمْ يَكُنْ أَهْلُهُۥ حَاضِرِى ٱلْمَسْجِدِ ٱلْحَرَامِ وَٱتَّقُوا۟ ٱللَّهَ وَٱعْلَمُوٓا۟ أَنَّ ٱللَّهَ شَدِيدُ ٱلْعِقَابِ}}<ref>«و حجّ و عمره را برای خداوند تمام (و کامل) بجا آورید، پس اگر بازداشته شدید؛ از قربانی آنچه دست دهد (قربانی کنید)، و سر نتراشید تا هنگامی که قربانی به قربانگاه خود برسد، و اگر کسی از شما بیمار بود یا در سر آسیبی داشت (و ناچار از تراشیدن سر شد) بر (عهده) او (جایگزینی) است از روزه گرفتن یا صدقه دادن یا قربانی کردن و چون ایمن شدید آنکه از عمره به حجّ تمتّع میپردازد آنچه از قربانی دست دهد (قربانی کند)، و هر کس (که قربانی) نیافت روزه سه روز از ایّام حج و هفت روز هنگامی که (از حج) بازگشتید (بر عهده اوست)؛ این ده روز کامل است؛ این (حکم تمتّع) برای کسی است که خانوادهاش ساکن مکّه نباشند و از خداوند پروا کنید و بدانید که خداوند سخت کیفر است» سوره بقره، آیه ۱۹۶.</ref>. در این آیه از [[مؤمنان]] خواسته شد برای اللّهحج و [[عمره]] را به پایان ببرند (نه برای دیگر [[خدایان]]) و اگر دیگران مانع اجرای [[حج]] مؤمنان شدند، همانجایی که رسیدهاند [[قربانی]] را انجام داده و از [[احرام حج]] درآیند. پس از آن، [[پیامبر]]{{صل}} از آن دسته از یارانش که بیقربانی به [[حج]] آمده بودند دستور داد از [[احرام]] خارج شوند<ref>جامع البیان، ج ۲، ص۱۲۹ - ۱۳۰؛ روض الجنان، ج ۳، ص۹۷ - ۹۹.</ref>؛ برخی [[مفسران]] معتقدند [[آیه]] در [[سال ۶ هجری]] و در شرایطی که [[مسلمانان]] برای انجام دادن حج و [[عمره]] با [[مخالفت]] [[مشرکان]] روبهرو بودند، نازل شده است<ref>التحریر والتنویر، ج ۲، ص۲۱۲؛ فی ظلال القرآن، ج ۱، ص۱۹۳.</ref>.<ref>[[علی محمدی یدک|محمدی یدک، علی]]، [[حجةالوداع - محمدی یدک (مقاله)|مقاله «حجةالوداع»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۰ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۰، ص ۴۷۴.</ref> | در ۴ یا ۵ [[ذیحجه]] و پس از تشریع حج تمتع، علی{{ع}} به مکه رسید. او که پیش از عزیمت پیامبر{{صل}} به [[حجهالوداع]] با دستور حضرت به [[یمن]] رفته بود، تا آنان را به [[اسلام]] فرا خواند و [[خمس]] و خراجشان را بستاند، پس از اجرای این [[مأموریت]]، مالیاتهای اهالی یمن و جزیههای [[مسیحیان نجران]] را همراه سی و اندی قربانی با خود به مکه آورد تا برای انجام دادن مناسک به [[پیامبر]]{{صل}} بپیوندد<ref>اعلام الوری، ج ۱، ص۲۵۹ - ۲۶۰.</ref>. این در حالی است که از گزارش [[ابوالفتوح رازی]] ذیل [[تفسیر آیه]] ۱۹۶ بقره برمیآید که [[حضرت علی]]{{ع}} پیش از [[تشریع]] [[حج تمتع]] به [[مکه]] رسیده بود. براساس این گزارش، [[رسول خدا]]{{صل}} و علی در [[احرام]] بودند که این [[آیه]] فرود آمد: {{متن قرآن|وَأَتِمُّوا۟ ٱلْحَجَّ وَٱلْعُمْرَةَ لِلَّهِ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا ٱسْتَيْسَرَ مِنَ ٱلْهَدْىِ وَلَا تَحْلِقُوا۟ رُءُوسَكُمْ حَتَّىٰ يَبْلُغَ ٱلْهَدْىُ مَحِلَّهُۥ فَمَن كَانَ مِنكُم مَّرِيضًا أَوْ بِهِۦٓ أَذًۭى مِّن رَّأْسِهِۦ فَفِدْيَةٌۭ مِّن صِيَامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُكٍۢ فَإِذَآ أَمِنتُمْ فَمَن تَمَتَّعَ بِٱلْعُمْرَةِ إِلَى ٱلْحَجِّ فَمَا ٱسْتَيْسَرَ مِنَ ٱلْهَدْىِ فَمَن لَّمْ يَجِدْ فَصِيَامُ ثَلَـٰثَةِ أَيَّامٍۢ فِى ٱلْحَجِّ وَسَبْعَةٍ إِذَا رَجَعْتُمْ تِلْكَ عَشَرَةٌۭ كَامِلَةٌۭ ذَٰلِكَ لِمَن لَّمْ يَكُنْ أَهْلُهُۥ حَاضِرِى ٱلْمَسْجِدِ ٱلْحَرَامِ وَٱتَّقُوا۟ ٱللَّهَ وَٱعْلَمُوٓا۟ أَنَّ ٱللَّهَ شَدِيدُ ٱلْعِقَابِ}}<ref>«و حجّ و عمره را برای خداوند تمام (و کامل) بجا آورید، پس اگر بازداشته شدید؛ از قربانی آنچه دست دهد (قربانی کنید)، و سر نتراشید تا هنگامی که قربانی به قربانگاه خود برسد، و اگر کسی از شما بیمار بود یا در سر آسیبی داشت (و ناچار از تراشیدن سر شد) بر (عهده) او (جایگزینی) است از روزه گرفتن یا صدقه دادن یا قربانی کردن و چون ایمن شدید آنکه از عمره به حجّ تمتّع میپردازد آنچه از قربانی دست دهد (قربانی کند)، و هر کس (که قربانی) نیافت روزه سه روز از ایّام حج و هفت روز هنگامی که (از حج) بازگشتید (بر عهده اوست)؛ این ده روز کامل است؛ این (حکم تمتّع) برای کسی است که خانوادهاش ساکن مکّه نباشند و از خداوند پروا کنید و بدانید که خداوند سخت کیفر است» سوره بقره، آیه ۱۹۶.</ref>. در این آیه از [[مؤمنان]] خواسته شد برای اللّهحج و [[عمره]] را به پایان ببرند (نه برای دیگر [[خدایان]]) و اگر دیگران مانع اجرای [[حج]] مؤمنان شدند، همانجایی که رسیدهاند [[قربانی]] را انجام داده و از [[احرام حج]] درآیند. پس از آن، [[پیامبر]]{{صل}} از آن دسته از یارانش که بیقربانی به [[حج]] آمده بودند دستور داد از [[احرام]] خارج شوند<ref>جامع البیان، ج ۲، ص۱۲۹ - ۱۳۰؛ روض الجنان، ج ۳، ص۹۷ - ۹۹.</ref>؛ برخی [[مفسران]] معتقدند [[آیه]] در [[سال ۶ هجری]] و در شرایطی که [[مسلمانان]] برای انجام دادن حج و [[عمره]] با [[مخالفت]] [[مشرکان]] روبهرو بودند، نازل شده است<ref>التحریر والتنویر، ج ۲، ص۲۱۲؛ فی ظلال القرآن، ج ۱، ص۱۹۳.</ref>.<ref>[[علی محمدی یدک|محمدی یدک، علی]]، [[حجةالوداع - محمدی یدک (مقاله)|مقاله «حجةالوداع»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۰ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۰، ص ۴۷۴.</ref> | ||
==[[مناسک]] پیامبر{{صل}} در [[حج تمتع]]== | |||
[[رسول خدا]]{{صل}} در [[انتظار]] ایام حج، بیآنکه در خانههای [[مکه]] ساکن شود، تا ۸ [[ذیحجه]] در [[ابطح]] در حاشیه مکه و در مسیر [[منا]] [[خیمه]] زد و آنجا ماند و پس از انجام دادن [[اعمال]][[ حج]] دوباره به همین مکان بازگشت و تا هنگام عزیمت به [[مدینه]] در آنجا ماند و به هیچ خانهای فرود نیامد و به زیر هیچ سایهای نرفت<ref>المغازی، ج ۳، ص۱۰۹۹ - ۱۱۰۰؛ امتاع الاسماع، ج ۲، ص۱۰۹؛ الطبقات، ج ۲، ص۱۷۳ - ۱۷۴.</ref>. با فرا رسیدن ۸ ذیحجه، ایشان و مسلمانان برای اعمال حج از مکه به سوی منا [[حرکت]] کردند. عدهای که از احرام خارج شده بودند، دوباره به [[نیت]] حج، احرام بسته و [[نماز ظهر]] و عصر و [[مغرب]] و عشا را در منا خوانده و[[ شب]] را همانجا ماندند و در [[روز]] نهم پس از [[اقامه نماز]] [[صبح ]]و [[طلوع ]][[آفتاب]] به [[عرفات]] رفتند. رسول خدا{{صل}} پیش از نمازظهر و عصر در عرفات خطبهای خوانده<ref>تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص۱۰۹؛ سنن الدارمی، ج ۲، ص۱۴۷.</ref> و پس از اقامه نماز تا غروب در آنجا به [[دعا]] پرداخت و سپس شب دهم را تا [[طلوع فجر]] در [[مزدلفه]] ماندند و همزمان با طلوع [[خورشید]] به منا رفتند<ref>سنن الدارمی، ج ۲، ص۴۸ - ۴۹؛ المغازی، ج ۳، ص۱۱۰۶ - ۱۱۰۷.</ref>. ایشان [[اجازه]] داد [[زنان]] و [[ناتوانان]] شب در مزدلفه نمانند و به منا روند. این در حالی بود که پیش از این بخشی از [[حاجیان]] که به آنها حمس میگفتند پیش از [[غروب ]][[آفتاب]] [[عرفه]] را ترک میکردند و بیتوقف در [[مزدلفه]] به [[منا]] میرفتند<ref>السیرة النبویه، ابن هشام، ج ۱، ص۱۹۹؛ امتاع الاسماع، ج ۲، ص۱۱۳ - ۱۱۵؛ الطبقات، ج ۲، ص۱۷۳ - ۱۷۴.</ref>. [[مناسک]] [[پیامبر]]{{صل}} در [[روز]] دهم ([[عید قربان]]) در منا با [[رمی]] جمره [[عقبه]] آغازید و خطبهای را نیز در این روز خواند، آنگاه در [[قربانگاه]] ۱۰۰ [[قربانی]] را با کمک علی{{ع}} [[ذبح]] کردند و اندکی را [[مصرف]] و مانده را [[صدقه]] و [[هدیه]] دادند<ref>المغازی، ج ۳، ص۱۱۰۷ - ۱۱۰۸؛ انساب الاشراف، ج ۱، ص۴۷۴ - ۴۷۵؛ البدایة والنهایه، ج ۵، ص۲۰۷.</ref>. پیامبر{{صل}} افزون بر این، به [[نیابت]] [[زنان]] خود نیز گاوی را قربانی کرد<ref>السیرة النبویه، ابن هشام، ج ۲، ص۶۰۲؛ البدایة والنهایه، ج ۵، ص۲۰۷؛ سبل الهدی، ج ۹، ص۸۳ - ۸۴.</ref>. آن حضرت پس از [[عمل ]]قربانی، با تراشیدن سر از [[احرام]] خارج شد<ref>المغازی، ج ۳، ص۱۱۰۸ - ۱۱۰۹.</ref>. به گزارش [[طبری]] در عید قربان، نزد جمرات ایستاد و فرمود: هذا یومالحج الأکبر<ref>جامع البیان، ج ۱۰، ص۵۲ - ۵۳.</ref>. در همین روز، آن حضرت محدوده وقوف در عرفه و مشعر و حد قربانگاه را تعیین کرد<ref>السیرة النبویه، ابن هشام، ج ۲، ص۶۰۵ - ۶۰۶.</ref>؛ سپس به [[طواف]] [[کعبه]] رفته و پس از [[نماز]] طواف، سعی [[صفا و مروه]] و سرانجام، طواف [[نسا ]]و نماز آن را به جا آورد و از آب [[زمزم]] نوشید<ref>الثقات، ج ۲، ص۱۲۹؛ سبلالهدی، ج ۸، ص۴۷۹.</ref>. به [[نقلی]] در همین روز دهم به منا بازگشت و نمازظهر و عصر را در آنجا خواند؛ ولی به گزارش دیگری نمازظهر و عصر را در [[مکه]] خواند و آنگاه به منا رفت و تا روز سیزدهم در منا ماند (ایام منا یا ایام تشریق) و در هریک از روزهای ۱۱ - ۱۳ [[ذیحجه]] به رمی جمرات سهگانه (اولاء، وسطا و عقبا) پرداخت<ref>المغازی، ج ۳، ص۱۱۱۰؛ سبل الهدی، ج ۸، ص۴۸۰ - ۴۸۱.</ref>. [[واقدی]] به نقل از [[عکرمه]] و [[ابنعباس]] گزارش مفصلی از [[خطبه]] حضرت در [[روز]] ۱۱ [[ذیحجه]] به دست داده است<ref>المغازی، ج ۳، ص۱۱۱۱ - ۱۱۱۵؛ الطبقات، ج ۲، ص۱۷۴.</ref>. [[رسول خدا]]{{صل}} بعدازظهر روز سیزدهم از [[منا]] به [[مکه]] و [[اقامتگاه]] خود در [[ابطح]] رفت و[[ شب]] در آنجا ماند و در همین شب دستور داد پیش از ترک مکه [[طواف]] کنند و خود نیز هنگام [[سحر]] و پیش از [[نماز صبح]] طواف به جا آورد و [[صبح ]]روز ۱۴ ذیحجه راه [[مدینه]] را در پیش گرفت<ref>الطبقات، ج ۲، ص۱۸۲ - ۱۸۳؛ تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص۱۰۹ - ۱۱۲؛ جوامع السیرة النبویه، ص۲۰۷ - ۲۰۸؛ سبل الهدی، ج ۸، ص۴۸۳.</ref>. ۱۸ ذیحجه در [[غدیرخم]] ایستاد و به [[فرمان خدا]] خطبهای مهم خواند و در آن به [[مردم]] درباره [[قرآن و عترت]] فراوان سفارش کرد و از [[جانشینی حضرت علی]]{{ع}} پس از خود خبر داد<ref>تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص۱۱۲؛ البدایة والنهایه، ج ۵، ص۲۲۹ - ۲۳۰.</ref>.<ref>[[علی محمدی یدک|محمدی یدک، علی]]، [[حجةالوداع - محمدی یدک (مقاله)|مقاله «حجةالوداع»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۰ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۰، ص ۴۷۵.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == |