بحث:ویژگی امام: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر

بحث:ویژگی امام (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۵ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۱۷

۱۵٬۳۵۴ بایت اضافه‌شده ، ‏۵ مهٔ ۲۰۲۴

۱۱۷٬۲۲۵

ویرایش

@@ خط ۲۵۵: / خط ۲۵۵: @@
 ### آنها که هیچ‌گاه مرتکب گناهی نشده‌اند. [[خداوند]] در [[کلام]] خود، دسته اول را استثنا کرده است، نتیجه اینکه مقام "[[امامت]]" تنها به دسته دوم اختصاص دارد.<ref>عیون اخبار الرضا، ج ۲، باب فی علامات الامام، ح ۱، ص ۱۹۲.</ref>
 # '''مدیریتِ [[اجتماعی]]:''' از آنجا که [[انسان]]، موجودی [[اجتماعی]] است و [[اجتماع]] بر [[روح]] و روان و [[رفتار]] او تأثیر فراوانی دارد، لازم است برای [[تربیت]] صحیح و [[رشد]] او به سوی [[قرب الهی]]، زمینه‌های [[اجتماعی]] مناسب پدید آید و این در سایه تشکیل یک [[حکومت الهی]]، ممکن خواهد بود. بنابراین [[امام]] و پیشوای [[مردم]] باید توان [[اداره امور]] [[جامعه]] را دارا باشد و با استفاده از [[تعالیم]] [[قرآن]] و [[سنّت نبوی]] {{صل}} و بهره‌گیری از عناصر کار آمد، [[حکومتی]] [[اسلامی]] را پی‌ریزی کند.
+== مقدمه ==
+گرچه صفات چهارگانه [[علم خدادادی]]، [[عصمت]]، [[نصب الهی]] و [[افضلیت مطلق]] متضمن تمام [[کمالات]] لازم برای [[امام]] و [[پیشوای مسلمانان]] به عنوان [[جانشین رسول خدا]] {{صل}} می‌‌باشد اما [[متکلمان]] برخی از اوصاف را جداگانه مورد توجه قرار داده‌اند که در اینجا به مواردی اشاره می‌‌شود:
+== [[عفت]] ==
+از آنجا که [[عفت]] از سجایا و [[کمالات انسانی]] است که بین [[خمود]] [[شهوت]] و زیاده روی در آن قرار دارد [[امام]] باید واجد صفت [[عفت]] باشد زیرا هم [[خمود]] [[شهوت]] [[نقص]] محسوب می‌‌شود و هم [[افراط]] در آن موجب [[فجور]] و منافی با [[عصمت]] است<ref>قواعد المرام فی علم الکلام، ص ۱۷۹.</ref><ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]] ص ۱۴۳-۱۴۷</ref>.
+== [[عدالت]] ==
+اشتراط [[عدالت]] در [[امام]] به چند [[بیان]] قابل اثبات است زیرا اگر [[عادل]] نباشد در [[رفتار]] با دیگران یا به [[ظلم]] آنان گردن می‌‌نهد و یا به آنها [[ظلم]] خواهد کرد و هر دو با [[عصمت]] ناسازگار است<ref>قواعد المرام فی علم الکلام، ص ۱۸۰.</ref>. بلکه می‌‌توان گفت [[عدالت]] به یک معنی شامل همه [[کمالات نفسانی]] می‌‌شود همان گونه که [[فاضل مقداد]] بعد از اشتراط [[افضلیت]] به این نکته [[تذکر]] داده است<ref>اللوامع الالهیة فی المباحث الکلامیة، ص۳۳۳.</ref><ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]] ص ۱۴۳-۱۴۷</ref>.
+== [[شجاعت]] ==
+[[شجاعت]] یکی از ملکات و [[فضائل]] انسانی است که حد وسط بین دو رذیله تهور و [[جبن]] قرار دارد. از آنجا که عدم [[شجاعت]] یعنی تهور و [[جبن]] [[خروج]] از [[اعتدال]] است و [[عیب]] شمرده می‌‌شود، با [[عصمت]] سازگار نیست. [[امام]] باید از [[جبن]] مبرا باشد تا بتواند به [[وظائف]] [[امامت]] از جمله [[مقاومت]] و [[ایستادگی]] در برابر [[دشمنان دین]] به خوبی [[اقدام]] نماید. از سوی دیگر [[امام]] باید از تهور هم مبرا باشد تا اینکه خود و [[جامعه اسلامی]] را به سوی نابودی سوق ندهد<ref>ر. ک: قواعد المرام فی علم الکلام، ص ۱۸۰.</ref>.
+[[سید مرتضی]] اشجع بودن [[امام]] را از شرائط و [[ویژگی‌های امام]] دانسته و آن را به [[حکم شرعی]] [[وجوب]] [[جهاد]] مستند می‌‌سازد و این که [[امام]] در امر [[جنگ]] و [[جهاد]] هم زعیم و [[پیشوای امت]] است<ref>الذخیرة فی علم الکلام، ص۴۳۰.</ref>.
+سایر [[متکلمان]] مانند [[شیخ طوسی]]<ref>الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد، ص۳۱۲.</ref> و حمصی<ref>المنقذ من التقلید، ج ۲، ص۲۹۰.</ref> نیز [[حکم]] [[جهاد]] و [[دفاع]] از [[کیان امت اسلامی]] را [[دلیل]] بر [[لزوم]] اتصاف [[امام]] به [[شجاعت]] و اشجع بودن می‌‌دانند زیرا [[امام]] [[پیشوای امت]] [[اسلامی]] است لذا در [[دفاع]] از [[امت اسلامی]] هم باید در خط مقدم [[جبهه]] باشد و در غیر این صورت [[امامت]] و [[جلوداری]] او معنای خود را از دست می‌‌دهد.
+[[امیرالمؤمنین]] {{ع}} که به اتفاق کل در [[شجاعت]] بی نظیر است در [[باب]] [[شجاعت]] و [[پایداری]] [[نبی گرامی اسلام]] {{صل}} می‌‌فرماید: {{متن حدیث|كُنَّا إِذَا احْمَرَّ الْبَأْسُ اتَّقَيْنَا بِرَسُولِ اللَّهِ {{صل}} فَلَمْ يَكُنْ أَحَدٌ مِنَّا أَقْرَبَ إِلَى الْعَدُوِّ مِنْهُ}}<ref>نهج البلاغة، غریب کلامه، شماره ۹.</ref>. وقتی که [[آتش]] [[جنگ]] شعله ور می‌‌شد به [[رسول خدا]] {{صل}} [[پناه]] می‌‌بردیم او از همه ما به [[دشمن]] نزدیک‌تر بود.
+از [[امام رضا]] {{ع}} [[نقل]] شده که فرمود: {{متن حدیث|لِلْإِمَامِ عَلَامَاتٌ يَكُونُ أَعْلَمَ النَّاسِ وَ أَحْكَمَ النَّاسِ وَ أَتْقَى النَّاسِ وَ أَحْلَمَ النَّاسِ وَ أَشْجَعَ النَّاسِ وَ أَسْخَى النَّاسِ وَ أَعْبَدَ النَّاسِ}}<ref>الإحتجاج، ج ۲، ص ۴۳۶.</ref>. [[امام]] دارای نشانه‌هایی است دانشمندترین و عادل‌ترین و [[باتقواترین]] و شجاع‌ترین و سخاوتمندترین و عابدترین [[مردم]] است<ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]] ص ۱۴۳-۱۴۷</ref>.
+== [[قدرت]] بر [[اعجاز]] ==
+از آنجا که [[امامت]] را همانند [[نبوت]] یک [[منصب]] و [[جایگاه]] ویژه و [[الهی]] می‌‌دانیم [[امام]] باید برای اثبات آن برای [[مردم]] بتواند همراه با ادعای [[امامت]] کار خارق العاده‌ای انجام دهد تا [[دلیل]] بر [[صدق]] و [[راستگویی]] او در ادعای [[امامت]] باشد و معلوم شود که او [[منصوب]] از سوی [[خدای تعالی]] است<ref>تلخیص المحصل المعروف بنقد المحصل، ص ۴۳۰.</ref>.
+[[امام صادق]] {{ع}} در پاسخ [[ابوبصیر]] درباره [[علت]] [[نیاز]] [[پیامبر]] و [[امام]] به [[معجزه]] می‌‌فرماید: {{متن حدیث|لِيَكُونَ دَلِيلًا عَلَى صِدْقِ مَنْ أَتَى بِهِ وَ الْمُعْجِزَةُ عَلَامَةٌ لِلَّهِ لَا يُعْطِيهَا إِلَّا أَنْبِيَاءَهُ وَ رُسُلَهُ وَ حُجَجَهُ لِيُعْرَفَ بِهِ صِدْقُ الصَّادِقِ مِنْ كَذِبِ الْكَاذِبِ}}<ref>إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، ج ۱، ص ۱۴۷.</ref> [[معجزه]] داده تا [[دلیل]] بر راست گویی کسی باشد که [[معجزه]] می‌‌آورد [[معجزه]] علامتی برای خداست آن را به هیچ کس جز [[پیامبران]]، [[رسولان]] و [[حجت]] هایش نمی‌دهد تا با آن [[صدق]] راستگو و [[کذب]] [[دروغ]] گو شناخته شود.
+[[امام صادق]] {{ع}} در ضمن [[بیان]] [[صفات امام]] می‌‌فرماید: {{متن حدیث|وَ يَكُونَ لَهُ الْمُعْجِزُ وَ الدَّلِيلُ}}<ref>الخصال، ج ۲، ص ۴۲۸.</ref><ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]] ص ۱۴۳-۱۴۷</ref>.
+== [[تدبیر]] ==
+یکی از [[وظائف]] و مسؤولیت‌های [[امام]] اداره [[امور اجتماعی]] [[مسلمانان]] است بنابراین باید دارای [[تدبیر]] و [[دانش]] و مهارت [[مدیریت]] باشد؛ زیرا بدون [[آگاهی]] و [[توان]] لازم برای اتخاذ تصمیم مناسب با شرائط گوناگون، [[جامعه اسلامی]] به سوی [[هلاکت]] و نابودی سوق داده می‌‌شود<ref>ر. ک: الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد، ص ۳۱۲. برای مطالعه بیشتر ر. ک: امامت پژوهی، ص ۱۵۱؛ امامت در بینش اسلامی، ص ۱۵۵.</ref>.
+در [[روایت]] از [[تدبیر]] به حُسنُ الوِلَایةِ تعبیر شده است: [[امام باقر]] {{ع}} از [[رسول خدا]] {{صل}} [[نقل]] می‌‌کند: {{متن حدیث| لَا تَصْلُحُ الْإِمَامَةُ إِلَّا لِرَجُلٍ فِيهِ ثَلَاثُ خِصَالٍ وَرَعٌ يَحْجُزُهُ عَنْ مَعَاصِي اللَّهِ وَ حِلْمٌ يَمْلِكُ بِهِ غَضَبَهُ وَ حُسْنُ الْوِلَايَةِ عَلَى مَنْ يَلِي حَتَّى يَكُونَ لَهُمْ كَالْوَالِدِ الرَّحِيمِ وَ فِي رِوَايَةٍ أُخْرَى حَتَّى يَكُونَ لِلرَّعِيَّةِ كَالْأَبِ الرَّحِيمِ}}<ref>کافی، ج ۱، ص ۴۰۷.</ref><ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]] ص ۱۴۳-۱۴۷</ref>.
+== [[هاشمیت]] ==
+[[امامیه]] به اتفاق یکی از مشخصات [[امام]] را [[هاشمی بودن]] می‌‌دانند بر خلاف [[اهل سنت]] که در اشتراط قرشیت [[اتفاق نظر]] دارند<ref>ر. ک: شرح المواقف، ج ۸، ص ۳۵۰.</ref> اما هاشمیت را برای [[امام]] لازم نمی‌دانند. آنان می‌‌گویند: از آنجا که [[ابوبکر]] [[امام]] بود و [[هاشمی]] نبود معلوم می‌‌شود که هاشمیت [[شرط امامت]] نیست<ref>ر. ک: شرح المواقف، ج ۸، ص۳۵۰.</ref>.
+در نقد سخن [[اهل سنت]] می‌‌گوییم: اولاً [[میزان]] در شرائط [[امامت]] [[دلیل]] [[کتاب و سنت]] است نه آنچه بعد از [[پیامبر]] {{صل}} اتفاق افتاده است یعنی "ما وقع" را باید با ضابطه و ملاکی که از [[قرآن]] و سخنان [[رسول خدا]] {{صل}} به دست می‌‌آید بررسی کرد نه این که از "ما وقع" ملاک اخذ کنیم.
+ثانیاً: دلیلی که [[متکلمان]] [[اهل سنت]] برای اشتراط قرشیت ذکر کرده‌اند – سخن [[رسول خدا]] {{صل}}: الائمه من [[قریش]] - به عینه [[دلیل]] بر اشتراط هاشمیت است زیرا به [[اتفاق مسلمانان]]، [[هاشم]] اشرف [[قریش]] است<ref>گوهر مراد ص۴۷۰ و ر. ک: صحیح مسلم، ج ۷، ص ۵۷ باب فضل نسب النبی {{صل}}.</ref>.
+در پایان از بین روایاتی که مجموعه‌ای از ویژگی‌ها و [[صفات امام]] را [[بیان]] کرده<ref>ر. ک: بحار الانوار، ج ۲۵، ص ۱۶۴.</ref> به یک [[روایت]] اشاره می‌‌کنیم:
+{{متن حدیث|عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ جَابِرٍ عَنِ الصَّادِقِ {{ع}} قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ {{ع}} وَ الْإِمَامُ الْمُسْتَحِقُّ لِلْإِمَامَةِ لَهُ عَلَامَاتٌ:
+فَمِنْهَا أَنْ يُعْلَمَ أَنَّهُ مَعْصُومٌ مِنَ الذُّنُوبِ كُلِّهَا صَغِيرِهَا وَ كَبِيرِهَا لَا يَزِلُّ فِي الْفُتْيَا وَ لَا يُخْطِئُ فِي الْجَوَابِ وَ لَا يَسْهُو وَ لَا يَنْسَى وَ لَا يَلْهُو بِشَيْ ءٍ مِنْ أَمْرِ الدُّنْيَا
+وَ الثَّانِي أَنْ يَكُونَ أَعْلَمَ النَّاسِ بِحَلَالِ اللَّهِ وَ حَرَامِهِ وَ ضُرُوبِ أَحْكَامِهِ وَ أَمْرِهِ وَ نَهْيِهِ جَمِيعِ مَا يَحْتَاجُ إِلَيْهِ النَّاسُ فَيَحْتَاجُ النَّاسُ إِلَيْهِ وَ يَسْتَغْنِي عَنْهُمْ
+وَ الثَّالِثُ يَجِبُ أَنْ يَكُونَ أَشْجَعَ النَّاسِ لِأَنَّهُ فِئَةُ الْمُؤْمِنِينَ الَّتِي يَرْجِعُونَ إِلَيْهَا إِنِ انْهَزَمَ مِنَ الزَّحْفِ انْهَزَمَ النَّاسُ لِانْهِزَامِهِ
+وَ الرَّابِعُ يَجِبُ أَنْ يَكُونَ أَسْخَى النَّاسِ وَ إِنْ بَخِلَ أَهْلُ الْأَرْضِ كُلُّهُمْ لِأَنَّهُ إِنِ اسْتَوْلَى الشُّحُّ عَلَيْهِ شَحَّ بِمَا فِي يَدَيْهِ مِنْ أَمْوَالِ الْمُسْلِمِينَ
+الْخَامِسُ الْعِصْمَةُ مِنْ جَمِيعِ الذُّنُوبِ وَ بِذَلِكَ يَتَمَيَّزُ عَنِ الْمَأْمُومِينَ الَّذِينَ هُمْ غَيْرُ مَعْصُومِينَ لِأَنَّهُ لَوْ لَمْ يَكُنْ مَعْصُوماً لَمْ يُؤْمَنْ عَلَيْهِ أَنْ يَدْخُلَ فِيمَا يَدْخُلُ النَّاسُ فِيهِ مِنْ مُوبِقَاتِ الذُّنُوبِ الْمُهْلِكَاتِ وَ الشَّهَوَاتِ وَ اللَّذَّاتِ وَ لَوْ دَخَلَ فِي هَذِهِ الْأَشْيَاءِ لَاحْتَاجَ إِلَى مَنْ يُقِيمُ عَلَيْهِ الْحُدُودَ فَيَكُونُ حِينَئِذٍ إِمَاماً مَأْمُوماً وَ لَا يَجُوزُ أَنْ يَكُونَ إِمَامٌ بِهَذِهِ الصِّفَةِ وَ أَمَّا وُجُوبُ كَوْنِهِ أَعْلَمَ النَّاسِ فَإِنَّهُ لَوْ لَمْ يَكُنْ عَالِماً لَمْ يُؤْمَنْ أَنْ يَقْلِبَ الْأَحْكَامَ وَ الْحُدُودَ وَ تَخْتَلِفَ عَلَيْهِ الْقَضَايَا الْمُشْكِلَةُ فَلَا يُجِيبُ عَنْهَا أَوْ يُجِيبُ عَنْهَا ثُمَّ يُجِيبُ بِخِلَافِهَا وَ أَمَّا وُجُوبُ كَوْنِهِ أَشْجَعَ النَّاسِ فَبِمَا قَدَّمْنَاهُ لِأَنَّهُ لَا يَصِحُّ أَنْ يَنْهَزِمَ فَيَبُوءُ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ تَعَالَى وَ هَذِهِ لَا يَصِحُّ أَنْ تَكُونَ صِفَةَ الْإِمَامِ وَ أَمَّا وُجُوبُ كَوْنِهِ أَسْخَى النَّاسِ فَبِمَا قَدَّمْنَاهُ وَ ذَلِكَ لَا يَلِيقُ بِالْإِمَامِ}}<ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]] ص ۱۴۳-۱۴۷</ref>.
 == پانویس ==
 {{پانویس}}