آیه اهل ذکر در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{متن قرآن|وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ إِلَّا رِجَالًا نُوحِي إِلَيْهِمْ فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ}}<ref>«و ما پیش از تو جز مردانی را که به آنها وحی می‌کردیم نفرستادیم؛ اگر نمی‌دانید از اهل ذکر (آگاهان) بپرسید» سوره نحل، آیه ۴۳.</ref>.

[[استدلال]] در این [[آیه]]، بر محور اصل عقلایی «[[ضرورت]] [[رجوع]] [[جاهل]] به عالم» است؛ با این تفاوت که چون در [[سیاق آیات]] قبل، سخن از [[غفلت]] [[انسان]] و [[نسیان]] [[ذکر الهی]] است و [[انبیاء الهی]] {{عم}} مذکّر انسان در [[معارف فطری]] او هستند، از آن اصل [[عقلی]]، به «[[وجوب]] مراجعه به [[اهل ذکر]]» تعبیر شده است. طبعاً لازمه این امر، وجود ویژگی‌هایی خاص در اهل ذکر است که آنان را فراتر از انسان‌های معمولی قرار داده است.

چنین جهلی اگر تنها در [[امور دنیوی]] باشد، [[قبح]] عقلی دارد. از منظر عقلا، عدم رجوع به عالم و باقی ماندن در ورطه جهل [[قبیح]] است و خطرات [[دنیوی]] خاص خود را دارد. هر مقدار که تبعات چنین جهلی خطرناک‌تر باشد، ضرورت رجوع به عالم و [[تبعیّت]] از [[دستورات]] او لازم‌تر است. مثلاً اگر کسی [[بیمار]] شود و به واسطه عدم رجوع به پزشک دچار آسیب‌های مختصرگردد، عقلای [[جامعه]] او را [[سرزنش]] می‌کنند؛ اما اگر [[کودکی]] دچار [[بیماری]] خطرناکی شود که [[جان]] او را [[تهدید]] می‌کند و [[والدین]] به واسطه عدم رجوع به پزشک فرزند خردسالشان را از دست بدهند، حتی اگر به شدت هم پشیمان شوند و [[تأسف]] و عذرخواهی فراوان نمایند، هیچ کس خطای آنان را نمی‌بخشد و مسؤلیت [[مرگ]] [[کودک]] را مستقیماً متوجه آنان می‌داند؛ تا به آنجا که اگر گفته شود فلان شخص به واسطه جهلش موجب [[هلاکت]] فرزندش گردید، سخنی به گزاف نیست.

=== [[اتمام حجّت]] با [[انسان]] ===

با توجه به قاعده «[[قبح]] [[عقاب]] بلابیان»، [[خداوند حکیم]] [[حجت]] را با [[ارسال رسل]] و [[انزال کتب]] بر انسان تمام کرده است. [[خداوند]] به بیان‌های گوناگون متذکر گردیده که او حجت‌های خود را در میان [[مردم]] قرار داده تا بتوانند سؤالات خود را مطرح نموده و از جهل [[رهایی]] یابند. [[آیه]] مورد بحث و آیاتی دیگر از جمله {{متن قرآن|وَمَا أَرْسَلْنَا قَبْلَكَ إِلَّا رِجَالًا نُوحِي إِلَيْهِمْ فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ}}<ref>«و ما پیش از تو جز مردانی را که به آنها وحی می‌کردیم نفرستادیم؛ اگر نمی‌دانید از اهل ذکر (آگاهان) بپرسید» سوره انبیاء، آیه ۷.</ref>، اشاره به اصل عقلایی رجوع [[جاهل]] به عالم می‌نماید. می‌دانیم که در [[امور دنیوی]]، نیازی به [[ارشاد]] به این اصل [[عقلانی]] نیست؛ زیرا همه [[انسان‌ها]] خطرات گرفتار شدن در چنین جهلی را به خوبی [[درک]] می‌کنند. ولی در [[امور معنوی]] و عقبات بعد از [[مرگ]]، خطر در افتادن به ورطه جهل برای همه روشن نیست و لذا خداوند در ابتدای آیه، به اصل [[اتمام حجت]] برای همه [[اقوام]] و ملت‌های گذشته اشاره می‌نماید؛ همان‌طور که در آیه ۱۵ [[سوره اسراء]] فرمود: {{متن قرآن|مَنِ اهْتَدَى فَإِنَّمَا يَهْتَدِي لِنَفْسِهِ وَمَنْ ضَلَّ فَإِنَّمَا يَضِلُّ عَلَيْهَا وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى وَمَا كُنَّا مُعَذِّبِينَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولًا}}<ref>«هر کس رهیاب شود تنها به سود خود راه یافته و هر کس گمراه شود تنها به زیان خود گمراه گردیده است و هیچ باربرداری بار (گناه) دیگری را بر دوش نخواهد گرفت و ما تا پیامبری برنینگیزیم (کسی را) عذاب نمی‌کنیم» سوره اسراء، آیه ۱۵.</ref>.

=== تعلیل [[ضرورت]] [[رجوع]] به [[اهل الذکر]] در آیه ===

== شکل منطقی برهان ==

اگر اهل ذکر غیرمعصوم باشد ([[ناآگاه]] به [[عالم غیب]] و غیرمهتدی به [[هدایت الهی]] و [[جاهل]] به [[حقیقت قرآن]])، آن گاه [[خداوند]] با امر به [[رجوع]] به آنان، امر به [[گناه]] نموده است ([[امت]] را به مرجعی که [[حجّت الهی]] نیست و احتمال گناه در او می‌‌رود و یا جاهل به [[دین]] است ارجاع داده و امر به [[اطاعت]] از او نموده است)؛

و لکن خداوند هرگز امر به گناه نمی‌کند. با [[نفی]] [[تالی]]، مقدّم نیز منتفی است و [[ضد]] آن ثابت می‌شود؛ یعنی اهل ذکر باید [[معصوم]] به [[عصمت الهی]] باشند.

=== ضرورت دوام [[حضور امام]] در همه دوران ===

اکنون با [[اثبات]] مقدّم، [[تالی]] نیز ثابت می‌گردد و می‌گوییم: ولکن عقل [[حکم قطعی]] در رجوع پیوسته جاهل به عالم می‌نماید؛ پس نتیجه می‌گیریم که [[امّت]] دائماً باید به [[امام]] خود، یعنی «اهل الذکر» مراجعه نماید.

== پرسش مستقیم ==