شیعه در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
←ویژگی‌های شیعه
بدون خلاصۀ ویرایش |
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
[[انتخاب امام]] علی{{ع}} به عنوان [[وصی]] و [[جانشین پیامبر]] در [[یوم الدار]]،<ref>مسند احمد، ج۱، ص۱۱۱.</ref> هنگام [[هجرت به مدینه]] <ref> الکافی، ج۸، ص۳۳۸.</ref> و عزیمت به [[جنگ تبوک]] ([[حدیث منزلت]])،<ref> الکافی، ج۸، ص۱۰۷؛ مسند احمد، ج۱، ص۳۳۱؛ صحیح البخاری، ج۴، ص۲۰۸؛ ج۵، ص۱۲۹.</ref>معرفی وی به عنوان "[[ولیّ]]"<ref>فضائل الصحابه، ص۱۴ - ۱۵.</ref> {{متن قرآن|إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ}}<ref>«سرور شما تنها خداوند است و پیامبر او و (نیز) آنانند که ایمان آورده‌اند، همان کسان که نماز برپا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌دهند» سوره مائده، آیه ۵۵.</ref>.<ref>شواهد التنزیل، ج۱، ص۲۰۹ - ۲۳۹؛ التفسیر الکبیر، ج۱۲، ص۲۵ - ۲۶؛ الدر المنثور، ج۲، ص۲۹۳.</ref> و "مولا"<ref>مسند احمد، ج۱، ص۳۳.</ref> ([[سرپرست]]) برای [[مؤمنان]] پس از [[پیامبر]] و [[خلیفه]] آن حضرت نشان داد که نظر صریح پیامبر{{صل}} از همان آغاز در این باره چیست. این موضوع در [[روز غدیر]] <ref>مسند احمد، ج۴، ص۳۶۸؛ سنن ابن ماجه، ج۱، ص۴۵؛ المستدرک، ج۳، ص۱۰۹.</ref> و در بزرگ‌ترین [[اجتماع]] [[مسلمانان]] به صورت رسمی، آشکار و [[قطعی]] اعلام و مایه اِکمال [[دین]] شناسانده شد. {{متن قرآن|حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ وَالْمُنْخَنِقَةُ وَالْمَوْقُوذَةُ وَالْمُتَرَدِّيَةُ وَالنَّطِيحَةُ وَمَا أَكَلَ السَّبُعُ إِلَّا مَا ذَكَّيْتُمْ وَمَا ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ وَأَنْ تَسْتَقْسِمُوا بِالْأَزْلَامِ ذَلِكُمْ فِسْقٌ الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا فَمَنِ اضْطُرَّ فِي مَخْمَصَةٍ غَيْرَ مُتَجَانِفٍ لِإِثْمٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«مردار و خون و گوشت خوک و آنچه جز به نام خداوند ذبح شده باشد و مرده با خفگی و مرده با ضربه و مرده با افتادن از بلندی و مرده از شاخ زدن حیوان دیگر و آنچه درندگان نیم‌خور کرده باشند- جز آن را که (تا زنده است) ذبح کرده‌اید- و آنچه بر روی سنگ‌های مقدّس (برای بت‌ها) قربانی شود و آنچه با تیرهای بخت‌آزمایی قسمت کنید (خوردن گوشت همه اینها) بر شما حرام و آنها (همه) گناه است؛ امروز کافران از دین شما نومید شدند پس، از ایشان مهراسید و از من بهراسید! امروز دینتان را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را (به عنوان) آیین شما پسندیدم پس، هر که در قحطی و گرسنگی ناگزیر (از خوردن گوشت حرام) شود بی‌آنکه گراینده به گناه باشد بی‌گمان خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره مائده، آیه ۳.</ref>، {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ}}<ref>«ای پیامبر! آنچه را از پروردگارت به سوی تو فرو فرستاده شده است برسان و اگر نکنی پیام او را نرسانده‌ای؛ و خداوند تو را از (گزند) مردم در پناه می‌گیرد، خداوند گروه کافران را راهنمایی نمی‌کند» سوره مائده، آیه ۶۷.</ref> مجموع این [[آیات]] و [[روایات]] و ویژگی‌ها با موضوع [[محبت]]، [[عصمت]]، [[برتری]] و [[مرجعیت علمی]]، [[دینی]]، [[اجتماعی]] و [[جانشینی]] [[اهل‌بیت]]{{عم}} و [[امام علی]]{{ع}}در کنار [[سخنان پیامبر]]{{صل}} درباره [[رستگاری]] و برتری [[دوستداران]] و [[پیروان]] اهل‌بیت{{عم}} <ref>جامع البیان، ج۳۰، ص۳۳۵؛ شواهد التنزیل، ج۲، ص۴۵۹ - ۴۷۵.</ref> سبب شد که آنها از همان دوران [[حیات پیامبر اکرم]]{{صل}} جایگاهی ویژه در [[جامعه اسلامی]] بیابند و همواره گروهی از [[مسلمانان]] متأثر از این [[آموزه‌های قرآنی]] و [[نبوی]] به عنوان دوستداران اهل‌بیت{{عم}} و علی{{ع}} شناخته شوند. در همان [[زمان]] شماری از [[اصحاب پیامبر]]{{صل}} مانند [[ابوذر]]، [[سلمان]]، [[مقداد]]، [[خزیمه]]، ابوتیهان، [[زبیر]]، [[ابوایوب انصاری]]، [[حذیفه]] و [[عمار]] با [[لقب]] "[[شیعه علی]]" شناخته می‌شدند.<ref>المقالات و الفرق، ص۱۵؛ اصل الشیعه و اصولها، ص۱۴۳، ۱۸۷.</ref> رخدادهای پس از [[رحلت پیامبر اکرم]]{{صل}} مانند [[ماجرای سقیفه]]، [[کشته شدن عثمان]]، [[خلافت امام علی]]{{ع}} و جنگ‌های آن حضرت سبب شد تا گروهی از مسلمانان با توجه به جایگاه یاد شده اهل‌بیت{{عم}} در این [[نزاع‌ها]] در [[جبهه]] آنان قرار گیرند و [[روز]] به روز با گسترش و مشخص‌تر شدن مرزبندی‌ها [[عقاید]] [[سیاسی]] و دینی متمایز و [[هویت]] جداگانه‌ای پیدا کرده و به عنوان [[شیعیان]] اهل‌بیت{{عم}}شناخته شوند<ref>[[علی اسدی|اسدی، علی]]، [[شیعه (مقاله)|مقاله «شیعه»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۶ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۶]]، ص۶۴۳ ـ ۶۴۶.</ref>. | [[انتخاب امام]] علی{{ع}} به عنوان [[وصی]] و [[جانشین پیامبر]] در [[یوم الدار]]،<ref>مسند احمد، ج۱، ص۱۱۱.</ref> هنگام [[هجرت به مدینه]] <ref> الکافی، ج۸، ص۳۳۸.</ref> و عزیمت به [[جنگ تبوک]] ([[حدیث منزلت]])،<ref> الکافی، ج۸، ص۱۰۷؛ مسند احمد، ج۱، ص۳۳۱؛ صحیح البخاری، ج۴، ص۲۰۸؛ ج۵، ص۱۲۹.</ref>معرفی وی به عنوان "[[ولیّ]]"<ref>فضائل الصحابه، ص۱۴ - ۱۵.</ref> {{متن قرآن|إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ}}<ref>«سرور شما تنها خداوند است و پیامبر او و (نیز) آنانند که ایمان آورده‌اند، همان کسان که نماز برپا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌دهند» سوره مائده، آیه ۵۵.</ref>.<ref>شواهد التنزیل، ج۱، ص۲۰۹ - ۲۳۹؛ التفسیر الکبیر، ج۱۲، ص۲۵ - ۲۶؛ الدر المنثور، ج۲، ص۲۹۳.</ref> و "مولا"<ref>مسند احمد، ج۱، ص۳۳.</ref> ([[سرپرست]]) برای [[مؤمنان]] پس از [[پیامبر]] و [[خلیفه]] آن حضرت نشان داد که نظر صریح پیامبر{{صل}} از همان آغاز در این باره چیست. این موضوع در [[روز غدیر]] <ref>مسند احمد، ج۴، ص۳۶۸؛ سنن ابن ماجه، ج۱، ص۴۵؛ المستدرک، ج۳، ص۱۰۹.</ref> و در بزرگ‌ترین [[اجتماع]] [[مسلمانان]] به صورت رسمی، آشکار و [[قطعی]] اعلام و مایه اِکمال [[دین]] شناسانده شد. {{متن قرآن|حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ وَالْمُنْخَنِقَةُ وَالْمَوْقُوذَةُ وَالْمُتَرَدِّيَةُ وَالنَّطِيحَةُ وَمَا أَكَلَ السَّبُعُ إِلَّا مَا ذَكَّيْتُمْ وَمَا ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ وَأَنْ تَسْتَقْسِمُوا بِالْأَزْلَامِ ذَلِكُمْ فِسْقٌ الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا فَمَنِ اضْطُرَّ فِي مَخْمَصَةٍ غَيْرَ مُتَجَانِفٍ لِإِثْمٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«مردار و خون و گوشت خوک و آنچه جز به نام خداوند ذبح شده باشد و مرده با خفگی و مرده با ضربه و مرده با افتادن از بلندی و مرده از شاخ زدن حیوان دیگر و آنچه درندگان نیم‌خور کرده باشند- جز آن را که (تا زنده است) ذبح کرده‌اید- و آنچه بر روی سنگ‌های مقدّس (برای بت‌ها) قربانی شود و آنچه با تیرهای بخت‌آزمایی قسمت کنید (خوردن گوشت همه اینها) بر شما حرام و آنها (همه) گناه است؛ امروز کافران از دین شما نومید شدند پس، از ایشان مهراسید و از من بهراسید! امروز دینتان را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را (به عنوان) آیین شما پسندیدم پس، هر که در قحطی و گرسنگی ناگزیر (از خوردن گوشت حرام) شود بی‌آنکه گراینده به گناه باشد بی‌گمان خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره مائده، آیه ۳.</ref>، {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ}}<ref>«ای پیامبر! آنچه را از پروردگارت به سوی تو فرو فرستاده شده است برسان و اگر نکنی پیام او را نرسانده‌ای؛ و خداوند تو را از (گزند) مردم در پناه می‌گیرد، خداوند گروه کافران را راهنمایی نمی‌کند» سوره مائده، آیه ۶۷.</ref> مجموع این [[آیات]] و [[روایات]] و ویژگی‌ها با موضوع [[محبت]]، [[عصمت]]، [[برتری]] و [[مرجعیت علمی]]، [[دینی]]، [[اجتماعی]] و [[جانشینی]] [[اهل‌بیت]]{{عم}} و [[امام علی]]{{ع}}در کنار [[سخنان پیامبر]]{{صل}} درباره [[رستگاری]] و برتری [[دوستداران]] و [[پیروان]] اهل‌بیت{{عم}} <ref>جامع البیان، ج۳۰، ص۳۳۵؛ شواهد التنزیل، ج۲، ص۴۵۹ - ۴۷۵.</ref> سبب شد که آنها از همان دوران [[حیات پیامبر اکرم]]{{صل}} جایگاهی ویژه در [[جامعه اسلامی]] بیابند و همواره گروهی از [[مسلمانان]] متأثر از این [[آموزه‌های قرآنی]] و [[نبوی]] به عنوان دوستداران اهل‌بیت{{عم}} و علی{{ع}} شناخته شوند. در همان [[زمان]] شماری از [[اصحاب پیامبر]]{{صل}} مانند [[ابوذر]]، [[سلمان]]، [[مقداد]]، [[خزیمه]]، ابوتیهان، [[زبیر]]، [[ابوایوب انصاری]]، [[حذیفه]] و [[عمار]] با [[لقب]] "[[شیعه علی]]" شناخته می‌شدند.<ref>المقالات و الفرق، ص۱۵؛ اصل الشیعه و اصولها، ص۱۴۳، ۱۸۷.</ref> رخدادهای پس از [[رحلت پیامبر اکرم]]{{صل}} مانند [[ماجرای سقیفه]]، [[کشته شدن عثمان]]، [[خلافت امام علی]]{{ع}} و جنگ‌های آن حضرت سبب شد تا گروهی از مسلمانان با توجه به جایگاه یاد شده اهل‌بیت{{عم}} در این [[نزاع‌ها]] در [[جبهه]] آنان قرار گیرند و [[روز]] به روز با گسترش و مشخص‌تر شدن مرزبندی‌ها [[عقاید]] [[سیاسی]] و دینی متمایز و [[هویت]] جداگانه‌ای پیدا کرده و به عنوان [[شیعیان]] اهل‌بیت{{عم}}شناخته شوند<ref>[[علی اسدی|اسدی، علی]]، [[شیعه (مقاله)|مقاله «شیعه»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۶ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۶]]، ص۶۴۳ ـ ۶۴۶.</ref>. | ||
== شیعه در اصطلاح == | |||
واژه شیعه در اصطلاح سه کاربرد دارد: | |||
# به کسانی که [[علی]] {{ع}} و [[فرزندان]] ایشان را (به اعتبار این که [[اهل بیت پیامبر]] {{صل}} هستند و قرآن [[مودّت]] و [[محبت]] آنها را [[واجب]] کرده) [[دوست]] دارند شیعه گویند؛ شیعه به این معنی همه [[مسلمان‌ها]] غیر از [[ناصبی‌ها]] را دربر می‌گیرد. | |||
# به کسانی که [[حضرت علی]] {{ع}} را [[خلیفه]] چهارم می‌دانند و با تمام احترامی که به خلفای قبلی می‌گذارند، او را [[برتر]] و با [[فضیلت]] ترو سزاوارتر از خلفای دیگر می‌دانند، شیعه گویند. | |||
# به کسانی که علی {{ع}} و [[اولاد]] او را [[جانشینان]] [[واقعی]] [[پیامبر]] و [[امامان]] [[منصوب]] از طرف [[خداوند]] می‌دانند و خلفای دیگر را [[غاصب]] [[مقام خلافت]] می‌دانند، شیعه می‌گویند. این کاربرد از شیعه، در برابر «[[سنی]]» به کار می‌رود<ref>المذاهب الاسلامیه، ص۱۴۶.</ref>. | |||
در این باره [[روایات]] متعددی از پیامبر {{صل}} وجود دارد که نشان می‌دهد ایشان در فرمایش‌های خود [[پیروان امام علی]] {{ع}} را شیعه می‌خواندند، برای نمونه هنگامی که [[آیه]] {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ}}<ref>«بی‌گمان آنانکه ایمان آورده‌اند و کردارهایی شایسته کرده‌اند، بهترین آفریدگانند» سوره بینه، آیه ۷.</ref> نازل شد پیامبر {{صل}} خطاب به [[علی]] {{ع}} فرمود: «آنها تو و [[شیعیان]] تو هستند» و در [[زمان پیامبر]] {{صل}} به [[سلمان]] و [[ابوذر]] و [[مقداد]] و [[عمار یاسر]] [[شیعه]] می‌گفتند<ref>الدرالمنثور، ج۶، ص۵۸۹؛ علم الحدیث، ص۸۹.</ref>. | |||
[[ابوحاتم سجستانی]] در این باره می‌گوید: «اولین اسمی که در [[اسلام]] در [[زمان]] [[رسول الله]] {{صل}} ظاهر شد، شیعه بود که [[لقب]] سلمان و ابوذر و مقداد و [[عمار]] شد، تا زمان [[جنگ صفین]] که کاربرد این اسم درباره طرفداران علی {{ع}} رواج پیدا کرد»<ref>تأسیس الشیعه لعلوم الاسلام، ص۳۸.</ref>. | |||
به نظر می‌رسد در بین سه تعریف فوق یک نقطه مشترک وجود دارد که همان محوریت [[علی بن ابی طالب]] {{ع}} است، و این محوریت به عنوان اظهار [[محبت به اهل بیت]] {{عم}} [[پیامبر]] یا به عنوان طرف‌داری از [[فضیلت]] و [[برتری]] ایشان نسبت به خلفای دیگر یا به عنوان [[خلیفه]] برحق در برابر خلفای [[باطل]] می‌باشد؛ در این کتاب شیعه به معنای سوم مورد نظر است و منظور ما از [[فهم]] شیعه، فهم [[علما]] و بزرگان شیعه و [[اصحاب ائمه]] {{عم}} است. باید توجه کرد که در [[قرن اول]] هر سه معنای شیعه استفاده می‌شده و در [[منابع اسلامی]] (به ویژه کتب [[تاریخی]] و رجالی) بارها افرادی را که [[اعتقادی]] به [[خلافت بلافصل]] علی {{ع}} نداشتند شیعه به معنی اول و دوم نامیده‌اند؛ پس نباید خلط کرد و [[اعتقاد شیعیان]] به معنی اول و دوم را به عنوان اعتقاد شیعیان اصلی مطرح کرد و این مغالطه‌ای است که در نظریه [[علمای ابرار]] صورت گرفته و با استناد به برخی [[منابع تاریخی]]، که در آنها کلمه شیعه به کار رفته، [[اعتقاد]] آنها به عنوان اعتقاد شیعیان اصلی تلقی شده است<ref>[[مصطفی سلیمانیان|سلیمانیان، مصطفی]]، [[مقامات امامان (کتاب)|مقامات امامان]]، ص ۲۳.</ref>. | |||
== ویژگی‌های شیعه == | == ویژگی‌های شیعه == | ||