فرزند: تفاوت میان نسخه‌ها
←منابع
بدون خلاصۀ ویرایش |
(←منابع) برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
||
| خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
# محبت به کودک: کودک نیاز به [[محبت]] والدین دارد؛ محبتی که از آن تلخ‌ها شیرین، خار‌ها گل و مس‌ها زرین می‌گردد. مردم بر این باورند که چوب از [[بهشت]] آمده است. میان مردم [[تنبیه]] نقش مهمی دارد و والدین معتقدند فرزندشان را فقط با [[تنبیه]] می‌‌توانند [[اصلاح]] کنند که تصور غلطی است. آنان اکسیر [[محبت]] را نیازموده‌اند و از آن غافل‌اند. | # محبت به کودک: کودک نیاز به [[محبت]] والدین دارد؛ محبتی که از آن تلخ‌ها شیرین، خار‌ها گل و مس‌ها زرین می‌گردد. مردم بر این باورند که چوب از [[بهشت]] آمده است. میان مردم [[تنبیه]] نقش مهمی دارد و والدین معتقدند فرزندشان را فقط با [[تنبیه]] می‌‌توانند [[اصلاح]] کنند که تصور غلطی است. آنان اکسیر [[محبت]] را نیازموده‌اند و از آن غافل‌اند. | ||
# عدم تبعیض بین کودکان: یکی از چالش [[تربیتی]] [[جامعه]]، [[تبعیض]] بین [[فرزندان]] است که موجب [[مشکلات]] بسیاری می‌شود و در روحیه فرزندان تأثیر به سزایی دارد. نمونه بارز آن، تبعیض میان دختر و پسر است که در بیشتر [[خانواده‌ها]] به چشم می‌خورد. این تبعیض ریشه در [[فرهنگ]] [[مردم]] دارد که از میان بردن آن [[همت]] و جدیت [[مصلحان]] [[دینی]] و [[روحانیون]] دل‌سوز را می‌طلبد<ref>[[محمد جواد برهانی|برهانی، محمد جواد]]، [[سیره اجتماعی پیامبر اعظم - برهانی (کتاب)| سیره اجتماعی پیامبر اعظم]]، ص۱۱۶-۱۱۸.</ref>. | # عدم تبعیض بین کودکان: یکی از چالش [[تربیتی]] [[جامعه]]، [[تبعیض]] بین [[فرزندان]] است که موجب [[مشکلات]] بسیاری می‌شود و در روحیه فرزندان تأثیر به سزایی دارد. نمونه بارز آن، تبعیض میان دختر و پسر است که در بیشتر [[خانواده‌ها]] به چشم می‌خورد. این تبعیض ریشه در [[فرهنگ]] [[مردم]] دارد که از میان بردن آن [[همت]] و جدیت [[مصلحان]] [[دینی]] و [[روحانیون]] دل‌سوز را می‌طلبد<ref>[[محمد جواد برهانی|برهانی، محمد جواد]]، [[سیره اجتماعی پیامبر اعظم - برهانی (کتاب)| سیره اجتماعی پیامبر اعظم]]، ص۱۱۶-۱۱۸.</ref>. | ||
==جایگاه و [[منزلت]] [[فرزندان]]== | |||
[[خانواده]]، نخستین کانون [[تربیت کودک]] و معمار اولیه [[شخصیت]] اوست. در همین کانون سرنوشت‌ساز [[تربیتی]] است که فرزندان از رفتارهای [[والدین]] خویش [[الگوبرداری]] می‌کنند. بنابراین [[تربیت فرزند]]، مهم‌ترین [[وظیفه]] والدین و [[مربیان]] در [[زندگی]] است. | |||
[[مسئولیت والدین]] تنها تأمین غذا، [[مسکن]]، [[پوشاک]] و [[بهداشت]] فرزندان نیست؛ بلکه باید بر [[تعلیم و تربیت]] [[الهی]] فرزند خویش نیز [[نظارت]] کامل داشته باشند. فرزندان، به [[آرامش روحی]] و [[امنیت]] نیز نیاز دارند. [[تربیت]] به معنای شکوفا کردن استعدادهای [[انسان‌ها]] و [[هدایت]] [[غرایز]] نهفته آنان به سوی قله کمال و [[رستگاری]] است. | |||
بهترین [[شیوه‌های تربیتی]] فرزند را [[امامان معصوم]] [[شیعه]] فراروی [[پیروان]] خود نهاده‌اند. از این رو موفق‌ترین [[الگوهای تربیتی]] در طول [[تاریخ]] [[بشر]] هستند. در [[اسلام]] و [[سیره ائمه اطهار]]{{عم}}، به زمینه‌های تربیت و شرایط پیش از تولد و حتی پیش از انعقاد نطفه نیز توجه شده است. | |||
[[حیات]] خانواده، مبتنی بر ضوابط [[ایمان]] و [[اخلاق]] و متکی بر وظایفی است که دامنه آن، در برگیرنده [[شأن]] [[زن]]، شوهر و فرزندان است. برخی از والدین چنین تصور می‌کنند که فقط آنها [[حقوقی]] بر فرزندان خود دارند و فرزندان آنها از هیچ حقی برخوردار نیستند؛ در حالی که طبق فرمایش [[امام رضا]]{{ع}} نظیر همان حقوقی که از پدر و مادر بر فرزند ثابت است، از فرزند نیز بر پدر و مادر ثابت است<ref>غرویان، تربیت فرزند، ص۱۸۵.</ref>. | |||
در این فصل از [[پژوهش]] حاضر، به بررسی [[تربیت فرزندان]] در سیره ائمه اطهار{{عم}} می‌پردازیم و با بهره‌گیری از منابع معتبر، مراحل پیش از تولد و پس از آن را در سه [[مرحله کودکی]]، [[نوجوانی]] و [[جوانی]] بررسی و سفارش‌های [[ائمه]]{{عم}} در زمینه تربیت فرزند را بیان می‌کنیم. | |||
نکته مهم در این زمینه، این است که بیشترین [[مسئولیت]] و تأثیر والدین در تربیت فرزندان، مربوط به [[دوران کودکی]] و نوجوانی آنان است؛ زیرا در اواخر دوره نوجوانی و پس از آن، نقش فرزندان در تربیت خود به شدت افزایش می‌یابد. | |||
بدون تردید، تا [[انسان]] به [[حقیقت]] چیزی پی [[نبرد]] و آن را همان‌گونه که هست نشناسد، به [[ارزش]] و اهمیت آن واقف نمی‌شود؛ چنان که [[امام علی]]{{ع}} فرمودند: «[[مردم]] [[دشمن]] ندانسته‌های خود هستند»<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۷۸، ص۱۴.</ref>. بدین منظور لازم است نخست جایگاه و [[منزلت]] [[فرزندان]] مشخص گردد و پس از آن، [[حقوق]] و [[وظایف والدین]] در [[تربیت]] آنها بررسی شود. | |||
===جایگاه و منزلت فرزندان در [[قرآن کریم]]=== | |||
یکی از [[اهداف ازدواج]] در [[دین اسلام]]، [[تولید]] [[نسل]] است که در [[آموزه‌های اسلامی]] به آن سفارش شده؛ چنان که [[پیامبر اکرم]]{{صل}} در این باره فرموده‌اند: «[[ازدواج]] کنید و بچه‌دار شوید تا [[امت]] من زیاد شود و من در [[قیامت]] به زیادی امتم [[مباهات]] کنم»<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۱۴، ص۳۴ – ۳۳.</ref>. | |||
در قرآن کریم نیز ملاحظه می‌شود که [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} در سن [[پیری]] از [[خداوند]] [[طلب]] فرزند می‌کند و دعای وی [[مستجاب]] می‌گردد و خداوند [[حضرت اسحاق]] را به ایشان عطا می‌کند: {{متن قرآن|الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي وَهَبَ لِي عَلَى الْكِبَرِ إِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ إِنَّ رَبِّي لَسَمِيعُ الدُّعَاءِ}}<ref>«سپاس خداوند را که با پیری، اسماعیل و اسحاق را به من بخشید به راستی پروردگارم شنوای دعاست» سوره ابراهیم، آیه ۳۹.</ref>. [[حضرت زکریا]]{{ع}} نیز در سن پیری در [[محراب]] [[عبادت]] از خداوند طلب فرزند می‌کند: {{متن قرآن|فَهَبْ لِي مِنْ لَدُنْكَ وَلِيًّا * يَرِثُنِي وَيَرِثُ مِنْ آلِ يَعْقُوبَ وَاجْعَلْهُ رَبِّ رَضِيًّا}}<ref>«و من از وارثان پس از خویش در هراسم و زنم نازاست؛ بنابراین از نزد خویش به من وارثی ببخش! *(همان) که از من و از خاندان یعقوب میراث می‌برد و پروردگارا! او را پسندیده گردان» سوره مریم، آیه ۵-۶.</ref>. [[تأمل]] در این [[آیات]] بیانگر جایگاه و ارزش فرزندان در دین اسلام است. | |||
در [[قرآن مجید]]، از فرزندان با واژگانی چون [[ذریه]]<ref>{{متن قرآن|رَبِّ اجْعَلْنِي مُقِيمَ الصَّلَاةِ وَمِنْ ذُرِّيَّتِي رَبَّنَا وَتَقَبَّلْ دُعَاءِ}}<ref>«پروردگارا! مرا برپادارنده نماز گردان و از فرزندانم نیز و دعای مرا بپذیر!» سوره ابراهیم، آیه ۴۰.</ref>.</ref>، بُنی و بَنون<ref>{{متن قرآن|يَوْمَ لَا يَنْفَعُ مَالٌ وَلَا بَنُونَ}}<ref>«روزی که در آن دارایی و فرزندان سودی نمی‌رسانند» سوره شعراء، آیه ۸۸.</ref>.</ref>، أولاد<ref>{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِذَا جَاءَكَ الْمُؤْمِنَاتُ يُبَايِعْنَكَ عَلَى أَنْ لَا يُشْرِكْنَ بِاللَّهِ شَيْئًا وَلَا يَسْرِقْنَ وَلَا يَزْنِينَ وَلَا يَقْتُلْنَ أَوْلَادَهُنَّ وَلَا يَأْتِينَ بِبُهْتَانٍ يَفْتَرِينَهُ بَيْنَ أَيْدِيهِنَّ وَأَرْجُلِهِنَّ وَلَا يَعْصِينَكَ فِي مَعْرُوفٍ فَبَايِعْهُنَّ وَاسْتَغْفِرْ لَهُنَّ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«ای پیامبر! چون زنان مؤمن نزد تو آیند تا با تو بیعت کنند که هیچ چیز را با خدا شریک نگردانند و مرتکب دزدی نشوند و زنا نکنند و فرزندان خود را نکشند و با دروغ فرزند حرام‌زاده‌ای را که پیش دست و پای آنان است بر (شوهر) خویش نبندند و در هیچ کار شایسته‌ای سر از فرمان تو نپیچند، با آنان بیعت کن و برای آنها از خداوند آمرزش بخواه که خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره ممتحنه، آیه ۱۲.</ref>.</ref> و [[اسباط]]<ref>{{متن قرآن|قُولُوا آمَنَّا بِاللَّهِ وَمَا أُنْزِلَ إِلَيْنَا وَمَا أُنْزِلَ إِلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطِ وَمَا أُوتِيَ مُوسَى وَعِيسَى وَمَا أُوتِيَ النَّبِيُّونَ مِنْ رَبِّهِمْ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ}}<ref>«بگویید: ما به خداوند و به آنچه به سوی ما و به سوی ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و نبیرگان فرو فرستاده شده و به آنچه به موسی و عیسی و آنچه به (دیگر) پیامبران از سوی پروردگارشان داده شده است ایمان آورده‌ایم؛ میان هیچ‌یک از آنان فرق نمی‌نهیم و ما فرما» سوره بقره، آیه ۱۳۶.</ref>.</ref> یاد شده؛ در [[منزلت]] آنها نیز تعابیر مختلفی به کار رفته که عبارتند از: | |||
'''نورچشم''': {{متن قرآن|وَالَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَاجِنَا وَذُرِّيَّاتِنَا قُرَّةَ أَعْيُنٍ وَاجْعَلْنَا لِلْمُتَّقِينَ إِمَامًا}}<ref>«و آنان که می‌گویند: پروردگارا! به ما از همسران و فرزندانمان روشنی دیدگان ببخش و ما را پیشوای پرهیزگاران کن» سوره فرقان، آیه ۷۴.</ref>. با توجه به اهمیت و [[ارزش]] فرزند در [[خانواده]]، [[خداوند متعال]] از فرزند به عنوان نورچشمی خانواده یاد می‌کند. | |||
'''زینت‌بخش [[زندگی]]''': {{متن قرآن|الْمَالُ وَالْبَنُونَ زِينَةُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَالْبَاقِيَاتُ الصَّالِحَاتُ خَيْرٌ عِنْدَ رَبِّكَ ثَوَابًا وَخَيْرٌ أَمَلًا}}<ref>«دارایی و پسران زیور زندگی دنیایند و کارهای ماندگار شایسته در نزد پروردگارت در پاداش و امید (به آینده) بهتر است» سوره کهف، آیه ۴۶.</ref> بسیاری از [[خانواده‌ها]] به دلیل نداشتن فرزند در [[خانواده]] خویش، نگران و ناامیدند. در [[قرآن کریم]] نیز فرزند به عنوان [[زینت]] و [[زیبایی]] خانواده مطرح شده است. | |||
'''وسیله [[آزمایش]] [[بشر]]''': {{متن قرآن|وَاعْلَمُوا أَنَّمَا أَمْوَالُكُمْ وَأَوْلَادُكُمْ فِتْنَةٌ وَأَنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظِيمٌ}}<ref>«و بدانید که دارایی‌ها و فرزندانتان مایه آزمونند و اینکه خداوند است که پاداشی سترگ نزد اوست» سوره انفال، آیه ۲۸.</ref>. | |||
اگر [[انسان]] از این [[امتحان]]، سربلند بیرون آید، به [[پاداش]] بزرگ دست خواهد یافت؛ هم [[پاداش دنیوی]] و هم [[اخروی]]؛ از جمله با [[تربیت]] درست فرزند، او کمک‌کار و [[یاور]] پدر و مادر می‌شود. [[امام سجاد]]{{ع}} فرمودند: از [نشانه‌های] [[سعادت]] مرد، داشتن فرزندانی است که کمک‌کار او باشند»<ref>کلینی، الکافی، ج۶، ص۱.</ref>. [[آیه]] پانزدهم از [[سوره تغابن]] نیز بیانگر این موضوع است. | |||
'''[[بشارت]]''': {{متن قرآن|يَا زَكَرِيَّا إِنَّا نُبَشِّرُكَ بِغُلَامٍ اسْمُهُ يَحْيَى لَمْ نَجْعَلْ لَهُ مِنْ قَبْلُ سَمِيًّا}}<ref>«ای زکریّا! ما تو را به پسری نوید می‌دهیم که نام او یحیی است؛ پیش از این همنامی برای او نگمارده‌ایم» سوره مریم، آیه ۷.</ref>. تولد فرزند، بشارتی از [[رحمت]] و [[بخشش]] [[خداوند متعال]] به پدر و مادر است و فرزند، هدیه‌ای [[نیکو]] از جانب [[پروردگار متعال]] است.<ref>[[ابوالفضل سلمانی گواری|سلمانی گواری، ابوالفضل]]، [[سیره خانوادگی ائمه معصوم (کتاب)|سیره خانوادگی ائمه معصوم]]، ص ۸۸.</ref>. | |||
===جایگاه و منزلت فرزندان در [[روایات]]=== | |||
[[معصومین]]{{عم}} در فرمایشات خود، از فرزندان با عناوین مختلفی یاد کرده‌اند؛ از جمله: | |||
'''جگرگوشه [[مؤمن]]''': [[رسول اکرم]]{{صل}} فرمودند: {{متن حدیث|الْوَلَدُ كَبِدُ الْمُؤْمِنِ إِنْ مَاتَ قَبْلَهُ صَارَ شَفِيعاً لَهُ وَ إِنْ مَاتَ بَعْدُ يَسْتَغْفِرُ لَهُ فَيَغْفِرُ اللَّهُ لَهُ}}<ref>نوری، مستدرک الوسائل، ج۱۵، ص۱۱۳.</ref>. | |||
'''[[برکت]] [[خانه]]''': [[پیامبر اکرم]]{{صل}} به [[ابن عباس]] فرمودند: «همانا با تولد فرزند، رحمت و [[بخشش خداوند]] چندین برابر خواهد شد و موجب افزایش [[رزق و روزی]] در خانواده و برکت در خانه است»<ref>متقی هندی، کنزالعمال فی سنن الأقوال و الأفعال، ج۱۶، ص۲۸۱.</ref>. [[امام صادق]]{{ع}} نیز در این باره می‌فرمایند: «روزی، همراه با [[زن]] و فرزند است»<ref>صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۵، ص۳۳۰.</ref>. | |||
'''بازوی پرتوان''': [[امام حسن عسکری]]{{ع}} فرمودند: «همانا نگاه به فرزند، موجب افزایش [[امید]] و [[آرزو]] در [[خانه]] و افزایش تلاش و [[کوشش]] در اعضای [[خانواده]] است»<ref>کلینی، الکافی، ج۵، ص۹۹.</ref>. | |||
'''گلی از گل‌های [[بهشت]]''': از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} نقل می‌کنند که فرموده‌اند: «فرزند [[صالح]]، گلی از گل‌های بهشت است»<ref>نوری، مستدرک الوسائل، ج۱۵، ص۱۱۳.</ref>. | |||
'''وجود [[انسان]]''': [[امام سجاد]]{{ع}} در کتاب [[رسالة الحقوق]] می‌فرمایند: {{متن حدیث|وَ أَمَّا حَقُّ وَلَدِكَ فَتَعْلَمُ أَنَّهُ مِنْكَ وَ مُضَافٌ إِلَيْكَ فِي عَاجِلِ الدُّنْيَا بِخَيْرِهِ وَ شَرِّهِ}}<ref>رنجبری حیدرباغی، متن و ترجمه رسالة الحقوق امام سجاد، ص۴۰.</ref>. | |||
'''[[نشانه]] [[خوشبختی]]''': امام سجاد{{ع}} فرموده‌اند: {{متن حدیث|مِنْ سَعَادَةِ الرَّجُلِ أَنْ يَكُونَ لَهُ وُلْدٌ يَسْتَعِينُ بِهِمْ}}<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۱۵، ص۹۶.</ref>. | |||
'''[[ارث]] [[خدا]]''': امام صادق{{ع}} می‌فرمایند: «داشتن [[فرزندی]] [[نیکو]]، ارثی [[جاودانه]] برای [[والدین]] اوست»<ref>صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۴۸۱.</ref>. | |||
[[پیشوایان معصوم]]{{عم}} با [[شناخت کامل]] [[احساسات]]، [[غرایز]]، [[روحیات]]، [[عواطف]] نیازهای [[فرزندان]]، در همه این ابعاد برای آنها [[برنامه‌ریزی]] داشتند.<ref>[[ابوالفضل سلمانی گواری|سلمانی گواری، ابوالفضل]]، [[سیره خانوادگی ائمه معصوم (کتاب)|سیره خانوادگی ائمه معصوم]]، ص ۹۱.</ref>. | |||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۶۵: | خط ۱۰۸: | ||
# [[پرونده:1100808.jpg|22px]] [[محمد جواد برهانی|برهانی، محمد جواد]]، [[سیره اجتماعی پیامبر اعظم - برهانی (کتاب)|'''سیره اجتماعی پیامبر اعظم''']] | # [[پرونده:1100808.jpg|22px]] [[محمد جواد برهانی|برهانی، محمد جواد]]، [[سیره اجتماعی پیامبر اعظم - برهانی (کتاب)|'''سیره اجتماعی پیامبر اعظم''']] | ||
# [[پرونده:1100609.jpg|22px]] [[امیر شیرزاد|شیرزاد، امیر]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|'''مقاله «فرزند»، دانشنامه صحیفه سجادیه''']] | # [[پرونده:1100609.jpg|22px]] [[امیر شیرزاد|شیرزاد، امیر]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|'''مقاله «فرزند»، دانشنامه صحیفه سجادیه''']] | ||
# [[پرونده:IM009876.jpg|22px]] [[ابوالفضل سلمانی گواری|سلمانی گواری، ابوالفضل]]، [[سیره خانوادگی ائمه معصوم (کتاب)|'''سیره خانوادگی ائمه معصوم''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||