شهادت امام هادی: تفاوت میان نسخه‌ها

== تاریخ شهادت [[امام]]{{ع}} ==

درباره سال شهادت [[امام هادی]]{{ع}}، به جز یکی دو نقل متفاوت در منابع شیعه و [[اهل سنت]]، قریب به اتفاق منابع، سال ۲۵۴ق را سال [[شهادت]] آن حضرت دانسته‌اند، اما در [[روز]]، ماه و سبب شهادت آن حضرت [[اختلاف]] است و روز دوشنبه سوم [[رجب]]<ref>طوسی، مصباح المتهجد، ص۸۱۹.</ref> یا سوم رجب (بدون اشاره به روز آن)<ref>ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ج۴، ص۴۰۱.</ref> [[شهرت]] دارد<ref>برای اطلاع بیشتر، ر.ک: یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۵۰۳؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ج۴، ص۴۰۱؛ اربلی، کشف الغمه، ج۲، ص۳۷۵؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۱۲، ص۵۷؛ سبط ابن جوزی، تذکرة الخواص، ص۳۲۳.</ref>.<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش دوم ج۲]]، ص۲۱۱.</ref>

== [[دلایل]] و شواهد شهادت امام{{ع}} ==

درباره رحلت یا شهادت ایشان نیز در منابع شیعه و [[اهل]] [[اتفاق نظر]] نیست. بیشتر منابع شیعه، رحلت آن حضرت را با شهادت مطرح کرده‌اند<ref>صدوق، الاعتقادات، ص۹۸؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ج۴، ص۴۰۱؛ کفعمی، المصباح، ص۶۹۲.</ref>. در منابع اهل سنت نیز درباره شهادت امام هادی{{ع}} سه نظر وجود دارد: برخی گفته‌اند امام رحلت کرده است<ref>صفدی، الوافی بالوفیات، ج۲۲، ص۴۹.</ref>؛ اما برخی دیگر [[رحلت امام هادی]]{{ع}} را [[قطعی]] ندانسته و با کلماتی همچون {{عربی|قيل يا يقال انه مات مسموماً}} به شهادت آن حضرت اشاره کرده‌اند<ref>مسعودی، مروج الذهب، ج۴، ص۸۶؛ سبط ابن جوزی، تذکرة الخواص، ص۳۲۴؛ شبلنجی، نورالابصار، ص۳۳۷.</ref>؛ و گروه سوم با [[قاطعیت]] معتقدند [[معتز]]، [[امام هادی]]{{ع}} را [[مسموم]] کرد و به شهادت رساند و حتی واژه «شهادت» را به کار برده‌اند<ref>ر.ک: ابن صباغ، الفصول المهمة، ص۲۸۳؛ فضل بن روزبهان، وسیلة الخادم الی المخدوم، ص۲۶۱.</ref>. افزون بر استفاده از واژه شهادت، بر [[دشمنی]] کسانی که آن حضرت را به شهادت رسانده‌اند، تأکید کرده و گفته‌اند: {{عربی|الشهيد بكيد الاعداء}}<ref>ابن صباغ، الفصول المهمة، ص۲۸۳؛ فضل بن روزبهان، وسیلة الخادم الی المخدوم، ص۲۶۱.</ref>؛ «[[شهید]] به وسیله [[نیرنگ]] [[دشمنان]]».

علاوه بر این تصریحات، شواهد و قرائن بسیاری نیز [[شهادت]] آن حضرت را [[تأیید]] می‌کنند که عبارت‌اند از: ۱. کوتاهی عمر [[امام]] بی‌آنکه هیچ نوع [[بیماری]] و مشکل جسمانی درباره ایشان گزارش شده باشد؛ ۲. احضار امام از [[مدینه]] به [[سامرّا]]<ref>مفید، الإرشاد، ج۲، ص۳۱۰.</ref>؛ ۳. کنترل شدید نسبت به ارتباط ایشان با [[شیعیان]] و بازدیدهای گاه و بیگاه و تفتیش [[منزل]] ایشان<ref>سبط ابن جوزی، تذکرة الخواص، ص۳۲۲.</ref> و نیز احضار شبانه به مجلس [[متوکّل]]<ref>ابن خلکان، وفیات الاعیان، ج۳، ص۲۷۲.</ref>؛ ۴. [[حبس]] [[امام هادی]]{{ع}} و دستور به [[قتل]] ایشان در [[زمان]] متوکّل که با کشته شدن خود متوکّل این [[اقدام عملی]] نشد<ref>ابن حمزه طوسی، الثاقب فی المناقب، ص۵۳۶؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۴، ص۴۰۷.</ref>. این موارد نشان می‌دهد [[حکومت عباسی]] به دنبال کنترل و تحت فشار قرار دادن آن حضرت بوده است و تنها شهادت آن حضرت می‌توانست به یکباره [[حکومت]] را به مقصود خود برساند<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش دوم ج۲]]، ص۲۱۱.</ref>.

== بازتاب شهادت امام{{ع}} ==

پس از [[شهادت امام هادی]]{{ع}}، پیش از آنکه پیکر مطهر آن حضرت را برای [[تشییع]] ببرند، [[امام عسکری]]{{ع}} بر ایشان [[نماز]] خواند<ref>منسوب به: مسعودی، اثبات الوصیه، ص۲۴۳؛ قمی، الانوار البهیه، ص۲۹۹.</ref>، سپس ایشان را برای تشییع بردند و از جانب حکومت نیز، [[احمد]] بن [[متوکل]] (یعنی [[معتمد عباسی]]، [[برادر]] [[معتز]])، بر آن حضرت نماز خواند<ref>مسعودی، مروج الذهب، ج۴، ص۱۸۳.</ref>. چون پیکر مطهر امام هادی{{ع}} را از [[منزل]] بیرون بردند و در خیابان ابواحمد بر آن حضرت نماز خواندند، [[مردم]] [[اجتماع]] کردند و جمعیتشان بسیار شد و صدا به [[گریه]] و ناله بلند کردند<ref>یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۵۰۳.</ref>. از این رو، حکومت [[احساس]] خطر کرد و ادامه تشییع را به صلاح ندانست و آن حضرت را برگرداند و در [[خانه]] خودش که آن را از دلیل بن [[یعقوب]] [[نصرانی]]<ref>وی کاتب بغا الشرابی (از کارگزاران حکومت عباسی) بود (ر.ک: یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۱۴۳).</ref> خریده بود<ref>خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۱۲، ص۵۷.</ref> به خاک سپردند<ref>ابن طولون، الائمه الاثنی عشر، ص۱۰۹.</ref>. آن حضرت به هنگام [[شهادت]] ۴۱ سال و ۷ ماه داشت<ref>مفید، المقنعه، ص۴۸۴. البته با توجه به اختلاف نظر درباره زمان ولادت آن حضرت، مدت عمر ایشان نیز با اختلاف نقل شده است.</ref>.<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش دوم ج۲]]، ص۲۱۲.</ref>

== مرقد مطهر و [[زیارت امام]]{{ع}} ==

مرقد مطهر امام هادی{{ع}} که [[امام حسن عسکری]]{{ع}} را نیز در آنجا به خاک سپردند، در پادگان‌های نظامی قرار داشت و [[مردم]] از پنجره‌ای که به سمت خیابان باز شده بود آنان را [[زیارت]] می‌کردند. پس از آن ناصرالدوله حمدانی [[شیعی]] در اینجا بنای مرقد را ساخت و به سال ۳۳۳ق اطراف [[سامرّا]] را دیوار کشید. سپس در سال ۳۳۷ق معزالدوله گنبد و صحنی برای حرم ساخت و [[حوض]] و سردابی در آن تعبیه کرد و ضریحی از چوب پیرامون [[قبر]] برافراشت. پس از وی، به سال‌های ۴۴۵ق، ۴۹۵ق، ۷۳۲ق و ۷۴۰ق تعمیرات و تغییراتی در این حرم به وجود آمد و سرانجام به سال ۱۱۰۶ در [[زمان]] [[سلطان]] حسین و به سال ۱۱۵۶ در زمان نادرشاه چهار صندوق و ضریحی از فولاد ساخته شد و کاشی‌کاری‌هایی در حرم انجام شد. در زمان امیرکبیر به سال ۱۲۸۵ نیز طلاکاری گنبد و برخی از تزئینات و آینه‌کاری‌ها انجام گرفت تا آنکه در سال ۱۳۷۵ق هنرمندان اصفهانی [[ضریح]] [[زیبایی]] از طلا و [[نقره]] ساختند و روی چهار قبر مطهر [[نصب]] شد<ref>قائدان، عتبات عالیات عراق، ص۱۹۸ – ۲۰۴.</ref>.

بر اساس روایتی، [[زید]] شحّام از [[امام صادق]]{{ع}} پرسید زیارت هریک از شما [[امامان]] چقدر [[ثواب]] دارد؟ فرمود مانند آن است که [[رسول خدا]]{{صل}} را زیارت کرده است<ref>کلینی، الکافی، ج۴، ص۵۷۹.</ref>. از این رو، مرقد مطهر امام هادی{{ع}} مورد توجه همگان، به ویژه [[شیعیان]] قرار داشته و دارد و شاید [[امام هادی]]{{ع}} خود نیز ویژگی مرقد مطهر خود را پیش‌بینی می‌کردند که چون در [[زمان]] [[حیات]] ایشان از آن حضرت خواستند تا دعایی اختصاصی را بیاموزد، با اشاره به اینکه دعای ذیل را بسیار می‌خواند، آن را [[تعلیم]] فرمود و توصیه کرد که این [[دعا]] کنار مرقدش خوانده شود: {{متن حدیث|يَا عُدَّتِي عِنْدَ الْعُدَدِ، وَ يَا رَجَائِي وَ الْمُعْتَمَدُ، وَ يَا كَهْفِي وَ السَّنَدُ، وَ يَا وَاحِدُ يَا أَحَدُ، وَ يَا قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ، أَسْأَلُكَ اللَّهُمَّ بِحَقِّ مَنْ خَلَقْتَهُ مِنْ خَلْقِكَ وَ لَمْ تَجْعَلْ فِي خَلْقِكَ مِثْلَهُمْ أَحَداً، أَنْ تُصَلِّي عَلَيْهِمْ، وَ تَفْعَلَ بِي كَيْتَ وَ كَيْتَ}}<ref>طوسی، امالی، ص۲۸۶.</ref>؛ «ای سرمایه و ذخیره من نزد ذخیره‌ها، و ای [[امید]] و [[پناهگاه]] و تکیه‌گاه من، ای [[خدای یگانه]]! تو را به [[حق]] کسانی می‌خوانم که هیچ‌کس را همانند آنان قرار ندادی، و از تو می‌خواهم بر آنان [[درود]] بفرستی و با من چنین و چنان کنی (به جای کیت و کیت خواسته‌های خود را بگوید)»<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش دوم ج۲]]، ص۲۱۳.</ref>.