عبدالله بن عباس: تفاوت میان نسخه‌ها

عبدالله بن عباس (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۳۰ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۲۲

۱۱٬۳۵۰ بایت اضافه‌شده ، ‏۳۰ سپتامبر ۲۰۲۴

←‏جستارهای وابسته

دیداریویکی‌متن

Jaafari

مدیران

۷۵٬۸۷۱

ویرایش

@@ خط ۸۴: / خط ۸۴: @@
 اگر آن را انکار کنم و بگویم که این نامه جعلی است و آن را به [[دروغ]] به [[امیرمؤمنان]] نسبت می‌دهند، با [[راویان]]، [[مخالفت]] کرده‌ام؛ زیرا آنان بر نقل این سخن از [[امام]] {{ع}} اتفاق دارند و در بیشتر کتاب‌های سیره‌نگاری از آن یاد شده است. و اگر بخواهم آن را خطاب به [[ابن عباس]] بدانم، آگاهی‌ام به [[همراهی]] او با [[امیر مؤمنان]] (در [[زندگی]] و پس از [[مرگ]] ایشانْ) مانع می‌شود. و اگر خطاب به [[فرد]] دیگری باشد، نمی‌دانم آن را خطاب به کدام یک از [[خویشان]] [[حضرت]] بدانم؛ چون سخن حضرت به این نکته اشاره دارد که مخاطب [[نامه]] از خویشان و عموزادگان ایشان است. بدین ترتیب، من در باره این موضوع، نمی‌توانم نظری بدهم و توقف می‌کنم<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]، ص ۸۴۴-۸۴۷.</ref>.
+==عبدالله بن عباس==
+عبدالله بن عباس از نظر ما [[شخصیت]] محترمی است. اگر چه در [[زندگی]] او نقاط مبهمی نیز وجود داشته است<ref>وقتی حضرت سیدالشهداء{{ع}} از حجاز به سمت عراق حرکت کرد ابن عباس در حجاز بود. وی در مورد سفر حضرت سیدالشهداء با ایشان بحث کرد و در این سفر با امام حسین{{ع}} همراه نشد. نکته دیگری که در زندگی ابن عباس به تحقیق و بررسی نیاز دارد این است که وی در زمان زمامداری امیرالمؤمنین{{ع}} از طرف ایشان والی بصره شد و بر اساس برخی نقل‌ها ابن عباس در مقداری از بیت المال بصره تصرف کرده بود. این موارد از نقاطی است که در زندگی ابن عباس وجود داشته و به تأمل و تحقیق نیاز دارد.</ref>. اما در این مجال ما در پی بررسی موقعیت [[ابن عباس]] در بین صحابه از منظر اهل سنت هستیم. ابن عباس از نظر [[سیوطی]] یکی از ده مفسری است که در طبقۀ صحابه، [[روایات تفسیری]] زیادی از وی نقل شده است.
+اما روایاتی که از ابن عباس در زمینۀ [[تفسیر]] نقل شده گاه برای اهل سنت مشکل ساز بوده است.
+[[ترمذی]] از ابن عباس نقل می‌کند که در ذیل آیۀ مبارکۀ:
+{{متن قرآن|لَا تُدْرِكُهُ الْأَبْصَارُ وَهُوَ يُدْرِكُ الْأَبْصَارَ وَهُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ}}<ref>«چشم‌ها او را در نمی‌یابند و او چشم‌ها را در می‌یابد و او نازک‌بین آگاه است» سوره انعام، آیه ۱۰۳.</ref> گفته است:
+{{عربی|إن محمدا رأی ربه مرتین}}<ref>سنن ترمذی، ج۵، ص۳۹۴ حدیث ۳۲۷۸.</ref>؛
+همانا [[رسول خدا]]{{صل}} دو مرتبه پروردگارش را دیده است.
+چون این [[حدیث]]، در [[سنن ترمذی]] آمده است و نمی‌توانند در سند آن مناقشه کنند، برخی در دلالت آن مناقشه کرده‌اند<ref>این حدیث به روشنی بر تجسیم دلالت دارد. تجسیم از موضوعات مهمی است که در مباحث توحید مطرح می‌شود. بر اساس پاره‌ای از شواهد، اشاعرۀ اهل سنت قائل به تجسیم بوده‌اند برخی قرائن نیز نشانگر آن هستند که قول به تجسیم تقریبا در میان همۀ اهل سنت وجود داشته است.</ref>، و برخی [[احادیث]] معارض با این [[حدیث]] را مطرح ساخته‌اند. عده‌ای هم به صراحت قول [[ابن عباس]] را رد کرده‌اند و گفته‌اند ابن عباس مرتکب [[خطا]] شده است.
+بر اساس نقل [[بخاری]] [[عایشه]] ضمن [[تکذیب]] ابن عباس، در مورد [[روایت]] او گفته است:
+{{عربی|فقد کذب من حدثک أن محمدا{{صل}} [[رأی]] ربه}}<ref>صحیح بخاری، ج۴، ص۱۸۴۰ حدیث ۴۵۷۴.</ref>.
+مسلم و [[ترمذی]] در این باره از عایشه نقل می‌کند که این قول افترای بزرگی به [[خداوند متعال]] است. آن دو به نقل از عایشه می‌نویسند:
+{{عربی|فقد أعظم علی الله الفریة}}<ref>صحیح مسلم، ج۱، ص۱۱۰ حدیث ۴۵۷، سنن ترمذی، ج۵، ص۲۶۲ حدیث ۳۰۶۸، فتح الباری، ج۸، ص۶۰۷.</ref>.
+[[نووی]] در [[مقام]] [[دفاع]] از ابن عباس می‌نویسد:
+{{عربی|ولا یقدح فی هذا حدیث عائشة، لأن عائشة لم تخبر أنها سمعت النبی{{صل}} یقول لم أر ربی وإنما ذکرت ما ذکرت متأولة... بقوله تعالی {{متن قرآن|لَا تُدْرِكُهُ الْأَبْصَارُ}} والصحابی إذا قال قولا وخالفه غیره منهم لم یکن قوله [[حجة]]، وإذا [[صحت]] الروایات عن ابن عباس فی إثبات الرؤیة وجب المصیر إلی إثباتها}}<ref>المنهاج شرح صحیح مسلم، ج۳، ص۵.</ref>؛
+حدیث عایشه در این باره خللی وارد نمی‌کند زیرا عایشه از [[پیامبر]]{{صل}} روایت نمی‌کند که ایشان فرموده من پروردگارم را ندیده‌ام و آن چه وی ابراز داشته بر اساس تأویلش از [[آیه]] «لا تدرکه الأبصار» است و اگر یک [[صحابی]] سخنی بگوید و دیگری با او [[مخالفت]] کند قول مخالف [[حجت]] نخواهد بود و چنان چه [[روایات]] ابن عباس در [[اثبات]] [[رؤیت]] صحیح بدانیم لازم است که در جهت اثبات آن گام برداشته شود.
+[[ابن حجر عسقلانی]] ضمن ابراز [[تعجب]] از گفتار نووی می‌نویسد:
+{{عربی|وهو عجیب، فقد ثبت ذلک عنها فی صحیح مسلم الذی شرحه الشیخ، فعنده من طریق داوود بن أبی هند عن الشعبی عن مسروق فی الطریق المذکورة قال مسروق: وکنت متکئا فجلست فقلت: ألم یقل الله {{متن قرآن|وَلَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرَى}}<ref>«و به یقین او را در فرودی دیگر، (نیز) دیده بود» سوره نجم، آیه ۱۳.</ref><ref>المنهاج شرح صحیح مسلم، ج۳، ص۵.</ref>.
+فقالت: أنا أول هذه الامة سأل [[رسول الله]]{{صل}} عن ذلک، فقال: إنما هو [[جبریل]].
+وأخرجه [[ابن مردویه]] من طریق اخری عن داوود بهذا الاسناد فقالت: أنا أول من سأل رسول الله{{صل}} عن هذا، فقلت: یا رسول الله هل رأیت ربک؟ فقال: لا إنما رأیت جبریل منهبطا نعم، إحتجاج [[عائشة]] بالآیة المذکورة خالفها فیه [[ابن عباس]]}}<ref>فتح الباری، ج۸، ص۶۰۷.</ref>.
+و این سخن عجیب است؛ زیرا این [[حدیث]] از [[عایشه]] در [[صحیح مسلم]] ثابت است و شیخ ([[نووی]]) آن را شرح کرده است حدیث از طریق [[داوود بن أبی هند]] از [[شعبی]] از [[مسروق]] نقل شده است و در حدیث به طریق یاد شده مسروق می‌گوید: من تکیه داده بودم پس نشستم و پرسیدم آیا [[خداوند]] نفرموده که: «[[رسول خدا]] بار دیگر او را [[مشاهده]] کرد» عایشه گفت: اولین نفر از این [[امت]] بودم که دربارۀ این [[آیه]] از رسول خدا{{صل}} پرسیدم پس فرمود: «مراد از آنکه من مشاهده کردم [[جبرئیل]] است». و ابن مردویه از طریق دیگری از داوود به همین [[سند روایت]] کرده که عایشه گفت: من اولین کسی بودم که در مورد این آیه از رسول خدا{{صل}} پرسیدم و گفتم: ای رسول خدا آیا پروردگارت را دیده‌ای؟ فرمود: نه من جبرئیل را به هنگام پائین آمدن دیدم. بله ابن عباس در این مورد با [[احتجاج]] عایشه به آیۀ یاد شده [[مخالفت]] کرده است.
+برخی معتقدند که قول ابن عباس صحیح نیست. اما چنان چه به عدم [[صحت]] قول ابن عباس قائل شویم و گفتار عایشه را در مورد ابن عباس بپذیریم، باید [[حکم]] کنیم که ابن عباس به [[خدا]] [[دروغ]] بسته است، در این صورت تمام [[روایات]] ابن عباس از اعتبار ساقط می‌شود - چه این [[روایات]] در [[صحاح]] باشد یا غیر از آن -؛ چراکه در محل خود ثابت شده است که اگر کسی در یک [[روایت]] [[دروغ]] بگوید تمام روایات نقل شده از وی بی‌اعتبار خواهد شد. [[نووی]] در این باره می‌نویسد:
+{{عربی|قال السمعانی: من کذب فی خبر واحد وجب إسقاط ما تقدم من حدیثه}}<ref>تدریب الراوی، ج۱، ص۳۳۰.</ref>؛
+[[سمعانی]] می‌گوید: هر کس در یک خبر دروغ بگوید لازم است تمام احادیثی که از وی رسیده از اعتبار ساقط شود.
+به همین جهت در سبل الهدی والرشاد فی سیرة خیر العباد به نقل از [[ابن کثیر]] می‌نویسد:
+{{عربی|من روی عن ابن عباس أنه رآه ببصره فقد أغرب، فإنه لا یصح فی ذلک شیء عن الصحابة}}<ref>سبل الهدی والرشاد، ج۳، ص۶۳.</ref>؛
+آن که از [[ابن عباس]] روایت می‌کند که [[رسول خدا]] [[خدا]] را با چشم خود دیده بسیار [[غریب]] است و چنین نسبتی به [[صحابه]] صحیح نیست.
+به هر [[حال]]، [[تکذیب]] ابن عباس با قول به [[عدالت صحابه]] سازگار نیست، ضمن این که خدشه و تکذیب [[روایات صحیحه]] نیز نیاز به مؤونه دارد؛ لذا برخی دست به [[تأویل]] برده و گفته‌اند منظور از روایات [[رؤیت]]، دیدن خدا با چشم [[قلب]] است. اما تأویل [[کلام]] به خلاف ظاهر هم محتاج دلیل است. پس این توجیه و تأویل نیز ناتمام خواهد بود.
+نکته دیگری که در زمینه مباحث [[قرآن]] از ابن عباس نقل شده و جای [[تأمل]] است، نظر ابن عباس دربارۀ قرآن موجود می‌باشد. در موارد متعددی از ابن عباس نقل شده که وی [[معتقد]] بود به هنگام جمع‌آوری و [[نگارش قرآن]]، کاتب را [[خواب]] ربوده<ref>الاتقان، ج۱، ص۵۴۱: ۳۴۹۸.</ref>، و در نتیجه در الفاظ قرآن غلط واقع شده است. پذیرش این قول به خدشه در قرآن منجر می‌شود و عدم پذیرش آن به مخدوش شدن ابن عباس و [[راویان]] اقوالش به [[سند صحیح]] می‌انجامد؛ لذا این موضوع نیز از مشکلاتی است که [[اهل سنت]] باید چاره‌ای برای [[تدارک]] آن بیاندیشند.<ref>[[سید علی حسینی میلانی|حسینی میلانی، سید علی]]، [[جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام ج۱ (کتاب)|جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام، ج۱]]، ص ۱۹۳.</ref>
 == جستارهای وابسته ==