حجر اسماعیل در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

حجر اسماعیل، مکانی چسبیده به کعبه، میان دو زاویه شمالی و غربی آن<ref>مجمع البحرین، ج ۱، ص۴۶۳؛ تاریخ مکه و مدینه، ص۷۱.</ref> و در احاطه دیواری به شکل نیمدایره است. بلندی این دیوار حدود ۱۳۰ سانتیمتر و عرض آن یک متر است که با سنگ‌های مرمر آراسته شده است. فاصله دیوار کعبه، از زیر ناودان طلا تا وسط دیوار حجر نزدیک ۸ متر و نیم است. دو ورودی دارد: از طرف رکن عراقی و رکن شامی. آب ناودان کعبه در حجر می‌ریزد<ref>اخبار مکه، ص۳۲۰؛ التاریخ القویم، ج ۲، ص۵۷۶.</ref>. برپایه منابع اهل سنت، حجر اسماعیل همان [[حطیم]] است<ref>جامع البیان، ج ۴، ص۱۶؛ معجم البلدان، ج ۲، ص۲۷۳؛ فتح الباری، ج ۷، ص۱۵۵.</ref>؛ اما بر اساس [[احادیث]] [[شیعی]]، حطیم محدوده میان حجرالاَسود و دَرِ کعبه است<ref>بحار الانوار، ج ۹۶، ص۲۲۹؛ وسائل الشیعه، ج ۵، ص۲۷۳ ـ ۲۷۶؛ جامع احادیث الشیعه، ج ۱۲، ص۱۱۳ ـ ۱۱۴.</ref>. واژه مرکّب «حجر اسماعیل» در [[قرآن]] نیست؛ ولی شماری از [[مفسّران]] [[شیعه]] برپایه [[روایت]] [[امام صادق]]{{ع}} یکی از مصادیق «[[آیات بینات]]» را حجر اسماعیل می‌دانند: {{متن قرآن|إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍۢ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِى بِبَكَّةَ مُبَارَكًۭا وَهُدًۭى لِّلْعَـٰلَمِينَ * فِيهِ ءَايَـٰتٌۢ بَيِّنَـٰتٌۭ مَّقَامُ إِبْرَٰهِيمَ وَمَن دَخَلَهُۥ كَانَ ءَامِنًۭا وَلِلَّهِ عَلَى ٱلنَّاسِ حِجُّ ٱلْبَيْتِ مَنِ ٱسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلًۭا وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ ٱللَّهَ غَنِىٌّ عَنِ ٱلْعَـٰلَمِينَ}}<ref>«بی‌گمان نخستین خانه‌ای که برای (عبادت) مردم (بنا) نهاده شد همان است که در مکّه است، خجسته و رهنمون برای جهانیان * در آن نشانه‌هایی روشن (چون) مقام ابراهیم وجود دارد و هر که در آن در آید در امان است و حجّ این خانه برای خداوند بر عهده مردمی است که بدان راهی توانند جست؛ و هر که انکار کند (بداند که) بی‌گمان خداوند از جهانیان بی‌نیاز است» سوره آل‌عمران، آیه ۹۶-۹۷.</ref> ایشان به استناد جمع بودنِ «[[آیات]]»، واژه «[[مقام ابراهیم]]» را بدل بعض از کل دانسته و نتیجه گرفته‌اند که باید برای «آیات» مصادیق دیگری جز مقام ابراهیم نیز باشد و [[حجر اسماعیل]] با توجه به جایگاه ویژه آن، یکی از آنها و نشانه‌ای آشکار از عظمت و [[شأن]] والای [[کعبه]] است<ref>تفسیر عیاشی، ج ۱، ص۱۸۷؛ روض الجنان، ج ۴، ص۴۴۳؛ الجدید، ج ۲، ص۱۰۵.</ref>. برخی «[[آیات بینات]]» را مقام ابراهیم و نیز [[امنیت]] و [[وجوب]] [[حجّ]] می‌دانند<ref>المیزان، ج ۳، ص۳۵۲؛ الفرقان، ج ۵، ص۲۶۳؛ المنار، ج ۴، ص۷ ـ ۸.</ref> که در ادامه [[آیه]] یاد شده‌اند. مصادیق دیگری نیز گفته‌اند که مشعر، [[صفا]]، [[مروه]]، [[زمزم]]، [[حجرالاسود]]، [[حطیم]]، نابودی [[اصحاب فیل]]، پرواز نکردن پرندگان بر بالای [[خانه کعبه]]، [[شتاب]] کردن در [[کیفر]] دادن به هتک کنندگان [[حرمت]] آن، از بین رفتن سنگریزه‌ها با فزونی [[رمی]] کنندگان و... از جمله آنهایند<ref>مجمع‌البیان، ج ۲، ص۷۹۸؛ الدرالمنثور، ج ۲، ص۲۷۰.</ref>. برخی واژه «مقام ابراهیم» را عطف بیان دانسته‌اند، پس به مصادیق دیگر نیازی نیست<ref>جوامع الجامع، ج ۱، ص۲۰۴.</ref> و با توجه به یکی بودن حطیم و حجر اسماعیل نزد [[اهل سنت]]، مفسرانی<ref>جامع البیان، ج ۴، ص۱۶؛ تفسیر قرطبی، ج ۴، ص۹۰.</ref> که حطیم را از مصادیق «آیات» شمرده‌اند، موافق دیدگاه نخست‌اند<ref>[[محمد علی قائمی‌نسب|قائمی‌نسب، محمد علی]]، [[حجر اسماعیل (مقاله)|مقاله «حجر اسماعیل»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۰ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۰]]، ص ۵۰۶.</ref>.