آثار فقر: تفاوت میان نسخه‌ها
←منابع
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = فقر | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = | پرسش مرتبط = }} ==مقدمه== بر اساس روایات وارد در منابع معتبر روایی، می‌توان آثار مترتب بر فقر را نخست به دو نوع کلی تقسیم کرد که عبارت‌اند از: ==آثار منفی== نوع منفی از پیامدهای م...» ایجاد کرد) برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
(←منابع) برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
#'''[[وابستگی]]''': از دیگر آثار [[فقر]] [[وابستگی اقتصادی]] اعم از فردی و [[حکومتی]] است که [[وابستگی فرهنگی]] و [[سیاسی]] را نیز در پی دارد؛ زیرا افراد [[فقیر]] و [[جوامع]] [[تهیدست]] برای دریافت کمک‌های [[مالی]] و [[اقتصادی]] ناگزیر از دست‌درازکردن نزد کسانی هستند که غالب آنان به‌ویژه دولت‌های [[ثروتمند]] هرگز به کمک اقتصادی و مالی بی‌قید و شرط اقدام نمی‌کنند؛ بلکه کمک‌های آنان اولاً مشروط است به اینکه کشورهای عقب‌مانده را [[بازار]] [[مصرف]] خود کنند و تمام [[ثروت]] آنها را به یغما ببرند، ثانیاً در مسائل سیاسی از آنها به نفع خود استفاده کنند و بهره بگیرند، ثالثاً [[فرهنگ]] خود را بر آنان [[تحمیل]] کنند تا در آینده‌ای نه‌چندان دور [[قدرت]] [[مقاومت]] آنان را بشکنند و سلب نمایند تا کمترین قدرتی بر [[مخالفت]] با آنان نداشته باشند و پذیرای [[سلطه]] صاحبان ثروت اعم از فرد و حکومت گردند و با سپردن [[سرنوشت]] خود به دست آنان به ذلتی دون [[شأن]] خود دچار گردند؛ [[پیامبر اکرم]]{{صل}} دراین‌باره فرموده است: «[[نیازمندی]] فراوان به مردم برابر و همراه [[ذلت]] و فقر دائم است»<ref>{{متن حدیث|وَ كَثْرَةُ الْحَوَائِجِ إِلَى النَّاسِ مَذَلَّةٌ وَ هُوَ الْفَقْرُ الْحَاضِرُ}} (حسن بن شعبه حرانی، تحف العقول، ص۹).</ref>؛ زیرا چنین نیازی زاید بر احتیاج طبیعی [[مردم]] به یکدیگر و خلاف عرف است و صاحب این نوعِ نیاز در [[جامعه]] به عنوان فردی عاجز از تأمین [[زندگی]] و سربار دیگران شناخته شده و همواره نگاه به او نگاهی ذلت‌آمیز است. پرواضح است دوام و استمرار چنین احتیاجی، [[فقر]] و نیاز مداومی را که چیزی جز [[وابستگی]] نیست به همراه خود خواهد داشت. [[امیر مؤمنان]]{{ع}} فرموده است: «به هر کس خواستی محتاج باش؛ اما این را بدان که [[اسیر]] او خواهی شد»<ref>{{متن حدیث|وَ احْتَجْ إِلَى مَنْ شِئْتَ تَكُنْ أَسِيرَهُ وَ اسْتَغْنِ عَمَّنْ شِئْتَ تَكُنْ نَظِيرَهُ}} (شیخ صدوق، الخصال، ج۲، ص۴۲۰).</ref>. | #'''[[وابستگی]]''': از دیگر آثار [[فقر]] [[وابستگی اقتصادی]] اعم از فردی و [[حکومتی]] است که [[وابستگی فرهنگی]] و [[سیاسی]] را نیز در پی دارد؛ زیرا افراد [[فقیر]] و [[جوامع]] [[تهیدست]] برای دریافت کمک‌های [[مالی]] و [[اقتصادی]] ناگزیر از دست‌درازکردن نزد کسانی هستند که غالب آنان به‌ویژه دولت‌های [[ثروتمند]] هرگز به کمک اقتصادی و مالی بی‌قید و شرط اقدام نمی‌کنند؛ بلکه کمک‌های آنان اولاً مشروط است به اینکه کشورهای عقب‌مانده را [[بازار]] [[مصرف]] خود کنند و تمام [[ثروت]] آنها را به یغما ببرند، ثانیاً در مسائل سیاسی از آنها به نفع خود استفاده کنند و بهره بگیرند، ثالثاً [[فرهنگ]] خود را بر آنان [[تحمیل]] کنند تا در آینده‌ای نه‌چندان دور [[قدرت]] [[مقاومت]] آنان را بشکنند و سلب نمایند تا کمترین قدرتی بر [[مخالفت]] با آنان نداشته باشند و پذیرای [[سلطه]] صاحبان ثروت اعم از فرد و حکومت گردند و با سپردن [[سرنوشت]] خود به دست آنان به ذلتی دون [[شأن]] خود دچار گردند؛ [[پیامبر اکرم]]{{صل}} دراین‌باره فرموده است: «[[نیازمندی]] فراوان به مردم برابر و همراه [[ذلت]] و فقر دائم است»<ref>{{متن حدیث|وَ كَثْرَةُ الْحَوَائِجِ إِلَى النَّاسِ مَذَلَّةٌ وَ هُوَ الْفَقْرُ الْحَاضِرُ}} (حسن بن شعبه حرانی، تحف العقول، ص۹).</ref>؛ زیرا چنین نیازی زاید بر احتیاج طبیعی [[مردم]] به یکدیگر و خلاف عرف است و صاحب این نوعِ نیاز در [[جامعه]] به عنوان فردی عاجز از تأمین [[زندگی]] و سربار دیگران شناخته شده و همواره نگاه به او نگاهی ذلت‌آمیز است. پرواضح است دوام و استمرار چنین احتیاجی، [[فقر]] و نیاز مداومی را که چیزی جز [[وابستگی]] نیست به همراه خود خواهد داشت. [[امیر مؤمنان]]{{ع}} فرموده است: «به هر کس خواستی محتاج باش؛ اما این را بدان که [[اسیر]] او خواهی شد»<ref>{{متن حدیث|وَ احْتَجْ إِلَى مَنْ شِئْتَ تَكُنْ أَسِيرَهُ وَ اسْتَغْنِ عَمَّنْ شِئْتَ تَكُنْ نَظِيرَهُ}} (شیخ صدوق، الخصال، ج۲، ص۴۲۰).</ref>. | ||
پس با استناد به [[روایات]] گفته شده، فقر آثار [[سوء]] فراوانی بر [[عقل]]، [[دین]]، [[اخلاق]]، [[فرهنگ]] و ابعاد گوناگون زندگی [[انسان]] دارد که می‌باید به منظور رفع یا [[پیشگیری]] از ترتب آن آثار به [[مقابله با فقر]] برخیزیم و بر [[حراست]] [[زندگی فردی]] و [[اجتماعی]] [[عزم]] خود را جزم نماییم. البته آثار مخرب آن بر جامعه گسترده‌تر و خطرناک‌تر است و جامعه مبتلای به فقر افزون بر آلوده‌شدن به انواع [[گناهان]] و [[مفاسد اخلاقی]]، ناگزیر از [[وابستگی اقتصادی]] است که سرانجام آن [[وابستگی سیاسی]] و [[فرهنگی]] به دیگران و ازدست‌رفتن [[هویت]] و [[عزت]] [[انسانی]] است که [[دشمن]] برای رسیدن به آن حیله‌های مختلفی به کار بسته است و دام‌های فراوانی در [[نهان]] دارد تا [[جوامع اسلامی]] را به فقر [[مبتلا]] سازد و در عین حال با [[تشویق]] به [[مصرف‌گرایی]] و روی‌آوردن به زندگی [[تجملی]] و عقب‌نگه‌داشتن از [[علم]] و [[دانش]] و ایجاد [[مرض]] [[خودکم‌بینی]] نقشه شوم خود را [[اجرا]] کند.<ref>[[محمد حسین علی اکبری|علی اکبری، محمد حسین]]، [[سیره معصومان در فقرزدایی (کتاب)|سیره معصومان در فقرزدایی]]، ص ۸۷.</ref> | پس با استناد به [[روایات]] گفته شده، فقر آثار [[سوء]] فراوانی بر [[عقل]]، [[دین]]، [[اخلاق]]، [[فرهنگ]] و ابعاد گوناگون زندگی [[انسان]] دارد که می‌باید به منظور رفع یا [[پیشگیری]] از ترتب آن آثار به [[مقابله با فقر]] برخیزیم و بر [[حراست]] [[زندگی فردی]] و [[اجتماعی]] [[عزم]] خود را جزم نماییم. البته آثار مخرب آن بر جامعه گسترده‌تر و خطرناک‌تر است و جامعه مبتلای به فقر افزون بر آلوده‌شدن به انواع [[گناهان]] و [[مفاسد اخلاقی]]، ناگزیر از [[وابستگی اقتصادی]] است که سرانجام آن [[وابستگی سیاسی]] و [[فرهنگی]] به دیگران و ازدست‌رفتن [[هویت]] و [[عزت]] [[انسانی]] است که [[دشمن]] برای رسیدن به آن حیله‌های مختلفی به کار بسته است و دام‌های فراوانی در [[نهان]] دارد تا [[جوامع اسلامی]] را به فقر [[مبتلا]] سازد و در عین حال با [[تشویق]] به [[مصرف‌گرایی]] و روی‌آوردن به زندگی [[تجملی]] و عقب‌نگه‌داشتن از [[علم]] و [[دانش]] و ایجاد [[مرض]] [[خودکم‌بینی]] نقشه شوم خود را [[اجرا]] کند.<ref>[[محمد حسین علی اکبری|علی اکبری، محمد حسین]]، [[سیره معصومان در فقرزدایی (کتاب)|سیره معصومان در فقرزدایی]]، ص ۸۷.</ref> | ||
==آثار مثبت [[فقر]]== | |||
با نگاهی به دسته‌ای از [[اخبار]] و [[روایات]] معلوم می‌شود آثار و پیامدهای فقر به نوع منفی آن محدود نمی‌شود؛ بلکه بر اساس مصالحی و به منظور اهداف خاص و شرایطی، آثار مثبتی نیز برآن مترتب می‌شود که عبارت‌اند از: | |||
#'''کاهش [[غرور]]''': به لحاظ اینکه غرور از جمله امراض بزرگ [[روحی]] خطرناکی است که عدم کنترل و [[اصلاح]] آن [[آرامش]]، [[امنیت]]، [[سلامت]] و بلکه [[حیات]] و [[جان انسان]] را [[تهدید]] می‌کند و اصلاح آن ضروری است، گاهی خدای [[منان]] غرور شخص [[متکبر]] را با ابتلای به فقر کاهش می‌دهد یا علاج می‌کند. [[نبی مکرم اسلام]] در روایتی فقر را از جمله راهکارهای [[درمان]] این‌گونه از امراض می‌داند و می‌فرماید: «اگر سه چیز در میان [[بنی‌آدم]] نبود، هیچ چیزی سر او را فرود نمی‌آورد: [[مرض]]، [[مرگ]] و فقر»<ref>شیخ صدوق، الخصال، ج۱، ص۱۱۴؛ قطب الدین راوندی، الدعوات، ص۱۷۲.</ref>. | |||
#'''[[راحتی]] و آرامش''': [[پیامبر خدا]]{{صل}} در روایتی فقر را نوعی راحتی برای [[انسان]] به شمار آورده<ref>محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ج۶، ص۵۶.</ref> و در روایتی دیگر، آن حضرت افزون بر اینکه فقر را نوعی راحتی دانسته است، [[بی‌نیازی]] را نیز نوعی [[عقاب]] شمرده است<ref>محدث نوری، مستدرک الوسایل، ج۱۱، ص۳۳۸.</ref>. به نظر می‌رسد مراد و مفهوم این دست از روایات چنین باشد که [[فقیر]] [[راضی]] به فقر و [[صابر]] بر [[مشکلات]] آن، از دغدغۀ نگهداری آنچه ندارد و [[مسئولیت]] آن راحت است؛ و الّا چنان‌که گفته آمد<ref>ر.ک: همین نوشتار، «آثار فرهنگی و آثار اقتصادی».</ref> گاهی آنچنان عرصه بر فقیر تنگ می‌شود و تحت فشار‌های ناشی از فقر قرار می‌گیرد که همه [[فکر]] او را به خود مشغول و آرامش را از وی سلب می‌کند. پس ترتب چنین اثری نسبی است؛ یعنی بر فقر هر [[فقیری]] بار نمی‌شود؛ بلکه تنها بر فقرِ فقیرِ راضیِ به فقر و صابرِ بر آن مترتب است؛ چنان‌که به لحاظ عدم دغدغه بر نگهداری ثروتی که ندارد و عدم مسئولیت فقیر نسبت به فقرای [[جامعه]] و امثال آن همچون عدم [[موفقیت]] در عرصۀ [[امتحان]] با [[ثروت]]، نوعی [[راحتی]] و [[آرامش]] برای [[فقیر]] است. | |||
#'''[[سلامتی]]''': از دیگر آثاری که بر اساس برخی از [[روایات]] امکان ترتب آن بر [[فقر]] فراهم است، سلامتی است. [[امیرمؤمنان]]{{ع}} درباره تأثیر فقر بر سلامتی [[انسان]] فرموده است: «هر کس [[دوستدار]] سلامتی خویش است، باید تهیدستی را پیشه خود سازد»<ref>آمدی، غرر الحکم، ش۳۶۶.</ref>. سلامتی مترتب بر فقر می‌تواند سلامتی [[روحی]] باشد و می‌تواند سلامتی [[جسمانی]] باشد که با به‌دورماندن از امراض ناشی از تموّل با پرخوری‌ها و امثال آن حاصل می‌شود. البته ترتب چنین اثری بر فقر با آنچه گفته شد<ref>ر.ک: همین کتاب، بحث آثار سیاسی.</ref> از آثار منفی و زیانبار آن بر سلامتی انسان - همچون [[سوء]] [[تغذیه]]، گرسنگی‌های موجب مریضی و بلکه [[مرگ]] - منافات دارد، مگر اینکه این اثر هم نسبی باشد و بگوییم سلامتی مترتب بر فقر، تنها درباره فقیرانی است که از تغذیهای کافی برخوردار باشند، نه فقرایی که حتی از چنین تغذیهای برخوردار نیستند. شایان ذکر است آثار مثبت فقر به گونه‌های [[دنیوی]] آن هم محدود نمی‌شود؛ بلکه بر پایه روایاتی آثار مثبت دیگری در [[عالم آخرت]] نیز با [[الزامات]] و رعایت شرایطی بر آن مترتب می‌شود؛ مانند تسهیل در [[حساب]]<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۲، ص۲۶۵.</ref> و تسریع در استفاده از [[نعمت‌های الهی]]<ref>شیخ صدوق، الامالی، ص۴۸؛ عمادالدین طبری، بشارة المصطفی لشیعة المرتضی، ص۷۳؛ محمد بن حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۲۳۴.</ref>.<ref>[[محمد حسین علی اکبری|علی اکبری، محمد حسین]]، [[سیره معصومان در فقرزدایی (کتاب)|سیره معصومان در فقرزدایی]]، ص ۹۱.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||