پرش به محتوا

آثار فقر: تفاوت میان نسخه‌ها

۵٬۵۳۸ بایت اضافه‌شده ،  ۱۹ نوامبر
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
خط ۴۶: خط ۴۶:
#'''[[راحتی]] و آرامش''': [[پیامبر خدا]]{{صل}} در روایتی فقر را نوعی راحتی برای [[انسان]] به شمار آورده<ref>محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ج۶، ص۵۶.</ref> و در روایتی دیگر، آن حضرت افزون بر اینکه فقر را نوعی راحتی دانسته است، [[بی‌نیازی]] را نیز نوعی [[عقاب]] شمرده است<ref>محدث نوری، مستدرک الوسایل، ج۱۱، ص۳۳۸.</ref>. به نظر می‌رسد مراد و مفهوم این دست از روایات چنین باشد که [[فقیر]] [[راضی]] به فقر و [[صابر]] بر [[مشکلات]] آن، از دغدغۀ نگهداری آنچه ندارد و [[مسئولیت]] آن راحت است؛ و الّا چنان‌که گفته آمد<ref>ر.ک: همین نوشتار، «آثار فرهنگی و آثار اقتصادی».</ref> گاهی آنچنان عرصه بر فقیر تنگ می‌شود و تحت فشار‌های ناشی از فقر قرار می‌گیرد که همه [[فکر]] او را به خود مشغول و آرامش را از وی سلب می‌کند. پس ترتب چنین اثری نسبی است؛ یعنی بر فقر هر [[فقیری]] بار نمی‌شود؛ بلکه تنها بر فقرِ فقیرِ راضیِ به فقر و صابرِ بر آن مترتب است؛ چنان‌که به لحاظ عدم دغدغه بر نگهداری ثروتی که ندارد و عدم مسئولیت فقیر نسبت به فقرای [[جامعه]] و امثال آن همچون عدم [[موفقیت]] در عرصۀ [[امتحان]] با [[ثروت]]، نوعی [[راحتی]] و [[آرامش]] برای [[فقیر]] است.
#'''[[راحتی]] و آرامش''': [[پیامبر خدا]]{{صل}} در روایتی فقر را نوعی راحتی برای [[انسان]] به شمار آورده<ref>محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ج۶، ص۵۶.</ref> و در روایتی دیگر، آن حضرت افزون بر اینکه فقر را نوعی راحتی دانسته است، [[بی‌نیازی]] را نیز نوعی [[عقاب]] شمرده است<ref>محدث نوری، مستدرک الوسایل، ج۱۱، ص۳۳۸.</ref>. به نظر می‌رسد مراد و مفهوم این دست از روایات چنین باشد که [[فقیر]] [[راضی]] به فقر و [[صابر]] بر [[مشکلات]] آن، از دغدغۀ نگهداری آنچه ندارد و [[مسئولیت]] آن راحت است؛ و الّا چنان‌که گفته آمد<ref>ر.ک: همین نوشتار، «آثار فرهنگی و آثار اقتصادی».</ref> گاهی آنچنان عرصه بر فقیر تنگ می‌شود و تحت فشار‌های ناشی از فقر قرار می‌گیرد که همه [[فکر]] او را به خود مشغول و آرامش را از وی سلب می‌کند. پس ترتب چنین اثری نسبی است؛ یعنی بر فقر هر [[فقیری]] بار نمی‌شود؛ بلکه تنها بر فقرِ فقیرِ راضیِ به فقر و صابرِ بر آن مترتب است؛ چنان‌که به لحاظ عدم دغدغه بر نگهداری ثروتی که ندارد و عدم مسئولیت فقیر نسبت به فقرای [[جامعه]] و امثال آن همچون عدم [[موفقیت]] در عرصۀ [[امتحان]] با [[ثروت]]، نوعی [[راحتی]] و [[آرامش]] برای [[فقیر]] است.
#'''[[سلامتی]]''': از دیگر آثاری که بر اساس برخی از [[روایات]] امکان ترتب آن بر [[فقر]] فراهم است، سلامتی است. [[امیرمؤمنان]]{{ع}} درباره تأثیر فقر بر سلامتی [[انسان]] فرموده است: «هر کس [[دوستدار]] سلامتی خویش است، باید تهیدستی را پیشه خود سازد»<ref>آمدی، غرر الحکم، ش۳۶۶.</ref>. سلامتی مترتب بر فقر می‌تواند سلامتی [[روحی]] باشد و می‌تواند سلامتی [[جسمانی]] باشد که با به‌دورماندن از امراض ناشی از تموّل با پرخوری‌ها و امثال آن حاصل می‌شود. البته ترتب چنین اثری بر فقر با آنچه گفته شد<ref>ر.ک: همین کتاب، بحث آثار سیاسی.</ref> از آثار منفی و زیانبار آن بر سلامتی انسان - همچون [[سوء]] [[تغذیه]]، گرسنگی‌های موجب مریضی و بلکه [[مرگ]] - منافات دارد، مگر اینکه این اثر هم نسبی باشد و بگوییم سلامتی مترتب بر فقر، تنها درباره فقیرانی است که از تغذیه‌ا‌ی کافی برخوردار باشند، نه فقرایی که حتی از چنین تغذیه‌ای برخوردار نیستند. شایان ذکر است آثار مثبت فقر به گونه‌های [[دنیوی]] آن هم محدود نمی‌شود؛ بلکه بر پایه روایاتی آثار مثبت دیگری در [[عالم آخرت]] نیز با [[الزامات]] و رعایت شرایطی بر آن مترتب می‌شود؛ مانند تسهیل در [[حساب]]<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۲، ص۲۶۵.</ref> و تسریع در استفاده از [[نعمت‌های الهی]]<ref>شیخ صدوق، الامالی، ص۴۸؛ عمادالدین طبری، بشارة المصطفی لشیعة المرتضی، ص۷۳؛ محمد بن حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۲۳۴.</ref>.<ref>[[محمد حسین علی اکبری|علی اکبری، محمد حسین]]، [[سیره معصومان در فقرزدایی (کتاب)|سیره معصومان در فقرزدایی]]، ص ۹۱.</ref>
#'''[[سلامتی]]''': از دیگر آثاری که بر اساس برخی از [[روایات]] امکان ترتب آن بر [[فقر]] فراهم است، سلامتی است. [[امیرمؤمنان]]{{ع}} درباره تأثیر فقر بر سلامتی [[انسان]] فرموده است: «هر کس [[دوستدار]] سلامتی خویش است، باید تهیدستی را پیشه خود سازد»<ref>آمدی، غرر الحکم، ش۳۶۶.</ref>. سلامتی مترتب بر فقر می‌تواند سلامتی [[روحی]] باشد و می‌تواند سلامتی [[جسمانی]] باشد که با به‌دورماندن از امراض ناشی از تموّل با پرخوری‌ها و امثال آن حاصل می‌شود. البته ترتب چنین اثری بر فقر با آنچه گفته شد<ref>ر.ک: همین کتاب، بحث آثار سیاسی.</ref> از آثار منفی و زیانبار آن بر سلامتی انسان - همچون [[سوء]] [[تغذیه]]، گرسنگی‌های موجب مریضی و بلکه [[مرگ]] - منافات دارد، مگر اینکه این اثر هم نسبی باشد و بگوییم سلامتی مترتب بر فقر، تنها درباره فقیرانی است که از تغذیه‌ا‌ی کافی برخوردار باشند، نه فقرایی که حتی از چنین تغذیه‌ای برخوردار نیستند. شایان ذکر است آثار مثبت فقر به گونه‌های [[دنیوی]] آن هم محدود نمی‌شود؛ بلکه بر پایه روایاتی آثار مثبت دیگری در [[عالم آخرت]] نیز با [[الزامات]] و رعایت شرایطی بر آن مترتب می‌شود؛ مانند تسهیل در [[حساب]]<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۲، ص۲۶۵.</ref> و تسریع در استفاده از [[نعمت‌های الهی]]<ref>شیخ صدوق، الامالی، ص۴۸؛ عمادالدین طبری، بشارة المصطفی لشیعة المرتضی، ص۷۳؛ محمد بن حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۲۳۴.</ref>.<ref>[[محمد حسین علی اکبری|علی اکبری، محمد حسین]]، [[سیره معصومان در فقرزدایی (کتاب)|سیره معصومان در فقرزدایی]]، ص ۹۱.</ref>
==[[الزامات]] ترتب آثار مثبت بر [[فقر]]==
برای دستیابی به آثار مثبت فقر، الزامات و شرایطی در پاره‌ای از [[روایات]] ذکر شده است که از جمله نمونه‌های آن شرایط ذیل است:
#'''[[صبر]] بر فقر''': از جمله بایدهای ترتب آثار مثبت بر فقر، صبر بر آن و [[تحمل]] [[شداید]] و دشواری‌های آن است؛ چنان‌که بر پایۀ روایتی [[پیامبر خدا]]{{صل}} در پاسخ دسته‌ای از [[فقرا]] که [[خدمت]] آن حضرت رفتند و گفتند [[اغنیا]] [[قادر]] بر انجام [[حج]] و [[عمره]] و پرداخت [[صدقه]] جولی ما [[قدرت]] بر آن را نداریم. آن حضرت فرمود: به‌یقین هر کدام از شما اگر صبر کند و [[خدا]] را منظور بدارد، برای او سه امتیاز است که حتی یکی از آنها برای اغنیا نیست<ref>محمد بن محمد شعیری، جامع الاخبار، ص۱۱۰؛ محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ج۶۹، ص۴۸.</ref>. در برخی از [[احادیث قدسی]] نیز دستیابی [[فقیر]] به بعضی از مزایای [[اخروی]] آن مشروط به صبر بر [[مشکلات]] فقر شده است<ref>محمد بن همام اسکافی، التمحیص، ص۴۵؛ شیخ طوسی، الأمالی، ص۳۰۶.</ref>. البته شایان ذکر است که اولاً معنای صبرِ بر فقر، عدم مقابلۀ با آن و علاج‌نکردن آن نیست، بلکه معنای آن تحمل مشکلات آن و [[قناعت]] به اندک از [[حلال]] درآمد و ترجیح نداریِ همراه با [[طاعت خدا]] بر داراییِ همراه با [[معصیت]] او است. ثانیاً مراد از صبر بر فقر چنان‌که در [[روایت]] اول به آن اشاره شده است، صبر برای خدا است، نه برای هوا و انگیزه‌های مادی دیگر هچمون صبر بر فقر برای زهدنمایی، صبر بر فقر برای دستیابی به هدفی چون [[اهداف]] [[مرتاضان]] و امثال آن. حتی صبر بر فقر برای دستیابی بر [[علم]] و [[دانش]] [[مقدس]] است، ولی ترتب چنین آثاری را در پی نخواهد داشت.
#'''[[رضایت]] به فقر''': از دیگر الزامات ترتب چنین آثاری بر فقر، راضی‌بودن به فقر است که در برخی از روایات از جمله در روایتی از [[امیر مؤمنان]]{{ع}}، منوط به رضایت بر فقر است و به فقرای [[راضی]] به [[فقر]] اختصاص یافته است<ref>{{متن حدیث|مُلُوكُ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ الْفُقَرَاءُ الرَّاضُونَ}} (آمدی، غرر الحکم، ص۳۶۶؛ ابن‌ابی‌فراس ورام، مجموعه ورام، ج۲، صص۱۱۶و ۱۲۲.</ref>.
#'''[[تواضع]] در برابر [[خدا]]: شرط دیگر تواضع و [[فروتنی]] [[فقیر]] در برابر خداست که در برخی دیگر از [[روایات]] به آن اشاره شده است. [[پیامبر خدا]]{{صل}} فرموده است: [[خداوند متعال]] به پنج گروه از [[مردم]] بر [[ملائکه]] خود [[مباهات]] می‌کند که از جملۀ آنها [[فقیران]] [[متواضع]] در برابر خدا هستند<ref>محمد بن محمد شعیری، جامع الاخبار، ص۹۶؛ محدث نوری، مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۲۴۴.</ref>. افزون برآنچه گفته آمد شرایط دیگری نیز در برخی از منابع<ref>محمدنبی بن احمد تویسرکانی، لئالی الاخبار، صص۱۳۸ و ۱۵۵.</ref> برای آن ذکر شده است که عبارت‌اند از:
#'''[[عفیف]] بودن''': این شرط ترتب آثار وقتی برای فقیر محقق خواهد شد که آثار [[سوء]] فقر در [[اندیشه]] و [[عقیده]] و [[اخلاق]] و رفتارش تأثیر نگذارد.
#'''بی‌نیازنمایی''': فقیر می‌باید با گفتار و رفتارش از بروز و نمایش هر گونه [[خواری]] و [[خفت]] [[پرهیز]] کند و پاسدار [[عزت]] و [[کرامت]] خویش باشد.
#'''قانع‌بودن''': شرط دیگر ترتب آثار مثبت بر فقر، [[قناعت]] فقیر به [[عطای الهی]] و پرهیز از [[حرص]] و ولع و شکستن [[حریم‌ها]] و بسنده‌کردن به [[کسب درآمد]] از طریق [[حلال]] آن است.
#'''[[رضایت]] از خدا''': رضایت‌داشتن از خدا و شکایت‌نکردن از او و اعتراض‌نکردن به او در حال فقر نیز از دیگر [[الزامات]] و شرایط ترتب آثار فقر است که به ضمیمه شرایط دیگری در منبع مورد اشاره از آن یاد شده است<ref>محمدنبی بن احمد تویسرکانی، لئالی الاخبار، صص۱۳۸ و ۱۵۵.</ref>.<ref>[[محمد حسین علی اکبری|علی اکبری، محمد حسین]]، [[سیره معصومان در فقرزدایی (کتاب)|سیره معصومان در فقرزدایی]]، ص ۹۳.</ref>


== منابع ==
== منابع ==
۷۳٬۶۱۴

ویرایش