حج در نهج البلاغه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{خرد}} {{امامت}} <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; fo...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۳۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۸ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = حج | |||
| عنوان مدخل = حج | |||
| مداخل مرتبط = [[حج در قرآن]] - [[حج در نهج البلاغه]] - [[حج در معارف مهدویت]] - [[حج در معارف دعا و زیارات]] - [[حج در معارف و سیره معصوم]] - [[حج در معارف و سیره نبوی]] - [[حج در معارف و سیره فاطمی]] - [[حج در معارف و سیره امام حسن]] - [[حج در معارف و سیره حسینی]] - [[حج در معارف و سیره سجادی]] - [[حج در معارف و سیره رضوی]] - [[حج در معارف و سیره امام جواد]] - [[حج در عرفان اسلامی]] - [[حج در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] - [[حج در فقه اسلامی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
== مقدمه == | |||
[[حج]] آیینی عبادی [[سیاسی]] و از فروع [[دین]] [[اسلام]] است. واژه "[[حج]]" در لغت به‌معنای قصد چیزی، بزرگ کردن و در [[شریعت اسلام]] به‌معنای [[اقدام]] شخص مکلّف برای انجام فریضه [[حج]] است. فریضه [[حج]] در شهر [[مکه]] و در کنار خانه [[کعبه]] برگزار می‌شود. افزون بر این، حاجیان در منا و [[عرفات]] در روزهایی خاص از ماه ذی‌الحجه مراسمی برگزار می‌کنند. نخستین [[حج]] در دوره پس از [[اسلام]] در سال دهم هجری انجام شد، [[پیامبر اکرم]] در این [[حج]] که به [[حجة الوداع]] معروف است، [[مردم]] را به [[حج]] فراخواند و به آنها فرمود مناسب [[حج]] را از من بیاموزید<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص ۲۷۴.</ref>. | |||
[[حج]] در [[شریعت اسلام]] دو گونه است: نخست [[حج]] [[واجب]] یا تمتّع که افراد، تحت شرایطی خاصّ مکلّف به انجام آن می‌شوند و در صورت ترک آن، [[مرتکب گناه]] کبیره خواهند شد. [[حج]] تمتّع برای هر فرد مکلّف یک بار در [[طول عمر]] [[تکلیف]] شرعی است. دوم، [[عمره]] مفرده که [[مستحب]] است و افراد در ایامی غیر از ایام [[حج]] تمتّع، آهنگ [[مکه]] می‌کنند و به [[زیارت]] و مناسک [[حج]] می‌پردازند<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص ۲۷۴.</ref>. | |||
[[آیین]] [[حج]] را مناسک گویند. مناسک به‌معنای مکان یا زمان [[عبادت]]، [[عبادت]] کردن و محل ذبح است که گسترش معنایی یافته و در مجموع به اعمال [[واجب]] در [[حج]] اطلاق شده است. [[قرآن کریم]] در آیاتی چند موضوع [[حج]] را مورد توجه قرار داده است. [[حج]] و [[وجوب]] آن به زمان [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} بازمی‌گردد. مطابق با [[کلام]] [[قرآن کریم]]، نخستین کسی که [[دستور]] [[حج]] را [[ابلاغ]] کرد، [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} بود<ref>{{متن قرآن|وَإِذْ بَوَّأْنَا لِإِبْرَاهِيمَ مَكَانَ الْبَيْتِ أَن لّا تُشْرِكْ بِي شَيْئًا وَطَهِّرْ بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَالْقَائِمِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ وَأَذِّن فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجَالا وَعَلَى كُلِّ ضَامِرٍ يَأْتِينَ مِن كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ}}؛ سوره حج، آیه ۲۶ ـ ۲۷.</ref>. مناسک [[حج]] در زمانی معین همراه با رسیدن ماه ذی‌حجه آغاز می‌شود<ref>{{متن قرآن|يَسْأَلُونَكَ عَنِ الأهِلَّةِ قُلْ هِيَ مَوَاقِيتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجِّ وَلَيْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوْا الْبُيُوتَ مِن ظُهُورِهَا وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقَى وَأْتُواْ الْبُيُوتَ مِنْ أَبْوَابِهَا وَاتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ}}؛ سوره بقره، آیه ۱۸۹.</ref>. اعمال و [[آداب]] [[واجب]] در مناسک [[حج]] به‌دلیل اهمیت و ویژگی‌های خاص آن، در [[احادیث]] و کتاب‌های [[فقهی]]، از جمله توضیح المسائل [[مراجع تقلید]]، به‌طور کامل تشریح شده است<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص ۲۷۵.</ref>. | |||
== | == حج در [[روایات]] [[امام علی]] {{ع}} == | ||
[[روایات]] [[اهل بیت]] {{عم}} نیز بر این رکن رکین دلالت دارند و از آن با عنوان [[بهترین]] اعمال یاد کرده‌اند. [[امام علی]] {{ع}} در اهمیت [[حج]] می‌فرماید: "[[خداوند]] [[حجّ]] خانه محترمش را بر شمایان [[واجب]] کرد و آن را [[قبله]] مردمان قرار داد تا چون تشنه‌کامانِ به رود رسیده، سر از پا نشناخته بدان سرازیر شوند و به‌سان کبوتران [[حرم]] بدان [[پناه]] برند. [[حج]] نیایشی است به نشانه فروتنیِ [[انسان]] به پیشگاه [[عظمت]] الهی و اعتراف به [[عزّت]] سرمدی. [[خداوند]] از توده بندگانش، اطاعتگران گوش به [[فرمان]] را برگزید تا [[دعوت]] [[حق]] را لبّیک گویند و [[کلام]] او را به [[جان]] بنیوشند و در موقعیّت‌های تاریخ‌ساز ماندگار سفیران [[خداوند]] با پای تأمّل و [[تفکّر]] بایستند و پای در جای پایشان نهند و فرشتگانی شوند که بر [[عرش الهی]] طواف کنند و در تجارتکده [[نیایش]] به سود فراوان دست یازند و به هنگامه [[مغفرت]] او پیش تازند. این خانه دیربنیان [[کعبه]] است که [[خدای سبحان]] آن را مایه [[عزّت]] و سربلندیِ [[اسلام]] و [[حرم]] امن پناه‌خواهان قرار داده است. [[زیارت]] و طواف آن را [[واجب]] کرد و پاس [[حق]] و [[احترام]] آن را بسی لازم شمرد و شمایان را در آن به میهمانی خود فراخواند و چنین فرمود: "این [[حقّ]] [[خدا]] بر [[مردم]] است. آنان که توان رسیدن به [[حرم]] را دارند، باید خانه او را [[زیارت]] کنند و آن که از روی [[ناسپاسی]] سر باز زند، [[خداوند]] از او و همه جهانیان بی‌نیاز است"<ref>{{متن حدیث|وَ فَرَضَ عَلَيْكُمْ حَجَّ بَيْتِهِ الْحَرَامِ الَّذِي جَعَلَهُ قِبْلَةً لِلْأَنَامِ يَرِدُونَهُ وُرُودَ الْأَنْعَامِ وَ [يَوْلَهُونَ] يَأْلَهُونَ إِلَيْهِ [وَلَهَ] وُلُوهَ الْحَمَامِ وَ جَعَلَهُ سُبْحَانَهُ عَلَامَةً لِتَوَاضُعِهِمْ لِعَظَمَتِهِ وَ إِذْعَانِهِمْ لِعِزَّتِهِ وَ اخْتَارَ مِنْ خَلْقِهِ سُمَّاعاً أَجَابُوا إِلَيْهِ دَعْوَتَهُ وَ صَدَّقُوا كَلِمَتَهُ وَ وَقَفُوا مَوَاقِفَ أَنْبِيَائِهِ وَ تَشَبَّهُوا بِمَلَائِكَتِهِ الْمُطِيفِينَ بِعَرْشِهِ يُحْرِزُونَ الْأَرْبَاحَ فِي مَتْجَرِ عِبَادَتِهِ وَ يَتَبَادَرُونَ عِنْدَهُ مَوْعِدَ مَغْفِرَتِهِ جَعَلَهُ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى لِلْإِسْلَامِ عَلَماً وَ لِلْعَائِذِينَ حَرَماً [وَ] فَرَضَ حَقَّهُ وَ أَوْجَبَ حَجَّهُ وَ كَتَبَ [عَلَيْهِ] عَلَيْكُمْ وِفَادَتَهُ فَقَالَ سُبْحَانَهُ "وَ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَيْهِ سَبِيلًا وَ مَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعالَمِينَ"}}؛ [[نهج البلاغه]]، [[خطبه ۱ نهج البلاغه|خطبه ۱]].</ref>. | |||
[[امام]] {{ع}} [[حج]] را رکنی از [[ارکان اسلام]] برمی‌شمرد: "و [[حجّ]] [[خانه خدا]] و [[عمره]] که [[فقر]] را می‌زداید و [[گناه]] را می‌ریزد و می‌شوید<ref>{{متن حدیث|وَ حَجُّ الْبَيْتِ وَ اعْتِمَارُهُ فَإِنَّهُمَا يَنْفِيَانِ الْفَقْرَ وَ يَرْحَضَانِ الذَّنْبَ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۰۹.</ref>. [[امام]] {{ع}} در فرازی [[حج]] را مایه قوام و نیرو گرفتن [[دین]] بیان می‌دارد<ref>{{متن حدیث|وَ الْحَجَّ [تَقْوِيَةً] تَقْرِبَةً لِلدِّينِ}}؛ نهج البلاغه، حکمت ۲۴۴.</ref> و شش چیز را مایه بقای [[دین]] می‌داند: [[حج]] در کنار فضیلت‌هایی چون [[یقین]] و [[اخلاص]]، [[امر به معروف و نهی از منکر]]، [[نماز]]، [[زکات]] و کناره‌گیری از [[دنیا]]<ref>{{متن حدیث|ستّ من قواعد الدّين اخلاص اليقين و نصح المسلمين و إقامة الصّلوة و إيتاء الزّكوة و حجّ البيت و الزّهد في الدّنيا}}؛ غررالحکم، ج۱، ص۴۳۹.</ref>. در فرازی دیگر نیز از [[حج]] به‌مثابه [[جهاد]] ناتوانان یاد می‌کند<ref>{{متن حدیث|وَ الْحَجُّ جِهَادُ كُلِّ ضَعِيفٍ}}؛ نهج البلاغه، حکمت ۱۳۱.</ref>. | |||
== | افزون بر این، [[امام]] {{ع}} در دوران [[حکومت]] ظاهری خویش بر ایجاد زمینه‌های برگزاری مناسک [[حج]] [[همت]] گمارد. ایشان به [[کارگزار مکه]] [[دستور]] می‌دهد که ترتیب برگزاری مناسک [[حج]] را فراهم آورد<ref>{{متن حدیث|أَمَّا بَعْدُ، فَأَقِمْ لِلنَّاسِ الْحَجَّ "وَ ذَكِّرْهُمْ بِأَيَّامِ اللَّهِ"}}؛ نهج البلاغه، نامه ۶۷.</ref> و به او سفارش می‌کند که برای اهل [[مکّه]] [[دستور]] صادر کند تا از حاجیان برای اقامت در خانه‌ها کرایه نگیرند، زیرا [[خدای سبحان]] فرموده است: "شهروند و رهگذر برابرند"<ref>سوره حج، آیه۲۵.</ref>.<ref>{{متن حدیث|وَ مُرْ أَهْلَ مَكَّةَ أَلَّا يَأْخُذُوا مِنْ سَاكِنٍ أَجْراً، فَإِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ يَقُولُ "سَواءً الْعاكِفُ فِيهِ وَ الْبادِ"}}؛ نهج البلاغه، نامه ۶۷.</ref>. [[امام]] در تعریف شهروند و رهگذر نیز می‌فرماید: "شهروند کسی است که در [[مکّه]] اقامت دارد و رهگذر کسی است که [[حج]] گزارَد ولی اهل [[مکّه]] نباشد<ref>{{متن حدیث|فَالْعَاكِفُ الْمُقِيمُ بِهِ وَ الْبَادِي الَّذِي يَحُجُّ إِلَيْهِ مِنْ غَيْرِ أَهْلِهِ}}؛ نهج البلاغه، نامه ۶۷.</ref>.<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص ۲۷۵- ۲۷۶.</ref> | ||
{{ | |||
{{ | ==[[نهج البلاغه]] و [[حج]]== | ||
[[علی بن ابی‌طالب]]{{ع}} در [[نهج‌البلاغه]] درباره [[اسرار]] و [[معارف]] این [[واجب الهی]] فرمود: «[[خداوند]] حج را بر شما [[واجب]] کرده، آنجا را [[قبله]] [[مردمان]] ساخت، و آن را برای [[دینداران]] [[نشانه]] [[فروتنی]] در برابر [[عظمت]] او و اعتراف به [[عزت]] و [[بزرگواری]] خداوند قرار داد. و از میان [[بندگان]] خود، گوش بفرمانانی را برگزید، که [[دعوت]] او را پذیرفته، گفتارش را گوش فرا دادند و بر جایگاه [[پیامبران]] ایستادند، و چونان فرشتگانی شدند که بر گرداگرد [[عرش خدا]] [[طواف]] کردند و در [[بازار]] [[عبادت]] [[حق تعالی]]، سودها برگرفتند... خداوند [[کعبه]] را برای [[اسلام]] نشان و برای [[پناه]] آورندگان به آن، [[حرم]] قرار داد. حج‌گزاری را واجب کرد، [[حق]] او را به [[مردم]] شناساند و زیارتش را بر شما نوشت و فرمود: بر هر کسی که می‌تواند و [[استطاعت]] دارد که بر این [[خانه]] راه یابد حج واجب است و آنکه [[کفر]] ورزیده سرباز زند، همانا خداوند از جهانیان [[بی‌نیاز]] است»<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱.</ref>. | |||
و در [[خطبه قاصعه]] فرمود: | |||
«خداوند خانه‌اش را، که وسیله [[قیام]] و قوام مردم است، در منطقه‌ای کوهستانی و پر از سنگلاخ و در میان کوه‌هایی سخت و شن‌هایی نرم و چشمه‌هایی کم آب و روستاهای پراکنده قرار داد و از [[آدم]] و [[فرزندان]] او خواست تا روی به آن خانه نهند و دل‌های خود را به سوی آن متوجه سازند... تا از روی [[خواری]] شانه‌هاشان را جنبانده، گرداگرد آن {{متن قرآن|لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ}} گویند و خاک [[آلوده]] و مو پریشان گام بردارند، لباس‌ها را پشت سرانداخته و از تن بیرون افکنند. با زدن موها، [[زیبایی]] خود را از دست دهند و بدین‌سان در امتحانی بزرگ و آزمایشی سخت و دشوار [[فرمانبرداران]] را از [[نافرمانان]] جدا سازد. | |||
اگر [[خدا]] می‌خواست می‌توانست خانه خود را در بهترین و [[زیباترین]] نقطه روی [[زمین]] قرار دهد و سنگ‌های آن را از زمرد سبز و یاقوت سرخ فام به پا سازد؛ لیکن [[خداوند]] [[بندگان]] خود را با انواع [[سختی‌ها]] [[آزمایش]] می‌کند و با مجاهدت‌های گوناگون به [[بندگی]] وا می‌دارد، با [[دشواری‌ها]] و ناخوشایندی‌ها آنان را می‌آزماید تا [[کبر]] و [[خودپسندی]] را از قلوب‌شان بزدایند و [[فروتنی]] را جایگزین آن سازند»<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۹۲.</ref>.<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|محمدنامه]]، ص ۱۰۴۱.</ref>. | |||
== منابع == | |||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:13681048.jpg|22px]] [[سید جمال‌الدین دین‌پرور|دین‌پرور، سیدجمال‌الدین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه نهج البلاغه ج۱''']] | |||
# [[پرونده:IM010703.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|'''محمدنامه''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | |||
[[رده:حج]] | [[رده:حج]] | ||
[[رده: | [[رده:عبادت]] | ||
[[رده:مدخل نهج البلاغه]] | [[رده:مدخل نهج البلاغه]] | ||