ابلیس در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

ابلیس در قرآن (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۹ اوت ۲۰۱۹، ساعت ۱۵:۳۹

۱ بایت حذف‌شده ، ‏۲۹ اوت ۲۰۱۹

←‏مقدمه

دیداریویکی‌متن

Msadeq

مدیران

۱۱۵٬۲۱۳

ویرایش

@@ خط ۱۰: / خط ۱۰: @@
 ==مقدمه==
-*واژه [[ابلیس]] در [[قرآن کریم]] یازده بار به کار رفته که نُه بار آن در ضمن داستان [[آفرینش آدم]] و [[فرمان]] [[سجده]] بر وی آمده است. {{متن قرآن| وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُواْ لآدَمَ فَسَجَدُواْ إِلاَّ إِبْلِيسَ أَبَى وَاسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنَ الْكَافِرِينَ}}<ref> و (یاد کنید) آنگاه را که به فرشتگان گفتیم: برای آدم فروتنی کنید، همه فروتنی کردند جز ابلیس که سرباز زد و سرکشی کرد و از کافران شد ؛ سوره بقره، آیه: 34.</ref>؛ {{متن قرآن|وَلَقَدْ خَلَقْنَاكُمْ ثُمَّ صَوَّرْنَاكُمْ ثُمَّ قُلْنَا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُواْ لآدَمَ فَسَجَدُواْ إِلاَّ إِبْلِيسَ لَمْ يَكُن مِّنَ السَّاجِدِينَ قَالَ مَا مَنَعَكَ أَلاَّ تَسْجُدَ إِذْ أَمَرْتُكَ قَالَ أَنَاْ خَيْرٌ مِّنْهُ خَلَقْتَنِي مِن نَّارٍ وَخَلَقْتَهُ مِن طِينٍ}}</ref> و به راستی شما را آفریدیم و شما را چهره‌نگاری کردیم سپس به فرشتگان گفتیم: برای آدم فروتنی کنید! همه فروتنی کردند جز ابلیس که از فروتنان نبود خداوند) فرمود: آنگاه که به تو فرمان دادم. چه چیز تو را از فروتنی بازداشت؟ گفت:من از او بهترم! مرا از آتش و او را از گل آفریده‌ای؛ سوره اعراف، آیه: 11- 12 .</ref>؛ {{متن قرآن|إِلاَّ إِبْلِيسَ أَبَى أَن يَكُونَ مَعَ السَّاجِدِينَ قَالَ يَا إِبْلِيسُ مَا لَكَ أَلاَّ تَكُونَ مَعَ السَّاجِدِينَ}}<ref> جز ابلیس که از بودن با فروتنان خودداری ورزید فرمود: ای ابلیس! تو را چه می‌شود که با فروتنان نیستی؟؛ سوره حجر، آیه: 31- 32.</ref>؛ {{متن قرآن| وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُواْ لآدَمَ فَسَجَدُواْ إِلاَّ إِبْلِيسَ قَالَ أَأَسْجُدُ لِمَنْ خَلَقْتَ طِينًا}}<ref>  و (یاد کن) آنگاه را که با فرشتگان گفتیم: برای آدم فروتنی کنید و فروتنی کردند جز ابلیس که گفت: آیا برای کسی فروتنی کنم که از گل آفریده‌ای؟؛ سوره اسراء، آیه: 61.</ref>؛ {{متن قرآن|وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُوا لآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْلِيسَ كَانَ مِنَ الْجِنِّ فَفَسَقَ عَنْ أَمْرِ رَبِّهِ أَفَتَتَّخِذُونَهُ وَذُرِّيَّتَهُ أَوْلِيَاء مِن دُونِي وَهُمْ لَكُمْ عَدُوٌّ بِئْسَ لِلظَّالِمِينَ بَدَلا }}<ref>  و (یاد کن) آنگاه را که به فرشتگان گفتیم برای آدم فروتنی کنید! (همه) فروتنی کردند جز ابلیس که از پریان بود و از فرمان پروردگارش سر پیچید؛ با این حال آیا شما او و فرزندانش را به جای من به سروری برمی‌گزینید با آنکه آنان دشمن شمایند؟ بد جایگزینی برای ستمگرانند؛ سوره کهف، آیه: 50.</ref>؛ {{متن قرآن| وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُوا لآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْلِيسَ أَبَى}}<ref>  و (یاد کن) آنگاه را که به فرشتگان گفتیم برای آدم فروتنی کنید (همگان) فروتنی کردند جز ابلیس که سر باز زد؛ سوره طه، آیه: 116.</ref>؛ {{متن قرآن|إِلاَّ إِبْلِيسَ اسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنْ الْكَافِرِينَ قَالَ يَا إِبْلِيسُ مَا مَنَعَكَ أَن تَسْجُدَ لِمَا خَلَقْتُ بِيَدَيَّ أَسْتَكْبَرْتَ أَمْ كُنتَ مِنَ الْعَالِينَ}}<ref> جز ابلیس که سرکشی کرد و از کافران بود.فرمود: ای ابلیس! چه چیز تو را از فروتنی برای چیزی که به دست خویش آفریدم، باز داشت؟
+*واژه [[ابلیس]] در [[قرآن کریم]] یازده بار به کار رفته که نُه بار آن در ضمن داستان [[آفرینش آدم]] و [[فرمان]] [[سجده]] بر وی آمده است. {{متن قرآن| وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُواْ لآدَمَ فَسَجَدُواْ إِلاَّ إِبْلِيسَ أَبَى وَاسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنَ الْكَافِرِينَ}}<ref> و (یاد کنید) آنگاه را که به فرشتگان گفتیم: برای آدم فروتنی کنید، همه فروتنی کردند جز ابلیس که سرباز زد و سرکشی کرد و از کافران شد ؛ سوره بقره، آیه: 34.</ref>؛ {{متن قرآن|وَلَقَدْ خَلَقْنَاكُمْ ثُمَّ صَوَّرْنَاكُمْ ثُمَّ قُلْنَا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُواْ لآدَمَ فَسَجَدُواْ إِلاَّ إِبْلِيسَ لَمْ يَكُن مِّنَ السَّاجِدِينَ قَالَ مَا مَنَعَكَ أَلاَّ تَسْجُدَ إِذْ أَمَرْتُكَ قَالَ أَنَاْ خَيْرٌ مِّنْهُ خَلَقْتَنِي مِن نَّارٍ وَخَلَقْتَهُ مِن طِينٍ}}<ref> و به راستی شما را آفریدیم و شما را چهره‌نگاری کردیم سپس به فرشتگان گفتیم: برای آدم فروتنی کنید! همه فروتنی کردند جز ابلیس که از فروتنان نبود خداوند) فرمود: آنگاه که به تو فرمان دادم. چه چیز تو را از فروتنی بازداشت؟ گفت:من از او بهترم! مرا از آتش و او را از گل آفریده‌ای؛ سوره اعراف، آیه: 11- 12 .</ref>؛ {{متن قرآن|إِلاَّ إِبْلِيسَ أَبَى أَن يَكُونَ مَعَ السَّاجِدِينَ قَالَ يَا إِبْلِيسُ مَا لَكَ أَلاَّ تَكُونَ مَعَ السَّاجِدِينَ}}<ref> جز ابلیس که از بودن با فروتنان خودداری ورزید فرمود: ای ابلیس! تو را چه می‌شود که با فروتنان نیستی؟؛ سوره حجر، آیه: 31- 32.</ref>؛ {{متن قرآن| وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُواْ لآدَمَ فَسَجَدُواْ إِلاَّ إِبْلِيسَ قَالَ أَأَسْجُدُ لِمَنْ خَلَقْتَ طِينًا}}<ref>  و (یاد کن) آنگاه را که با فرشتگان گفتیم: برای آدم فروتنی کنید و فروتنی کردند جز ابلیس که گفت: آیا برای کسی فروتنی کنم که از گل آفریده‌ای؟؛ سوره اسراء، آیه: 61.</ref>؛ {{متن قرآن|وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُوا لآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْلِيسَ كَانَ مِنَ الْجِنِّ فَفَسَقَ عَنْ أَمْرِ رَبِّهِ أَفَتَتَّخِذُونَهُ وَذُرِّيَّتَهُ أَوْلِيَاء مِن دُونِي وَهُمْ لَكُمْ عَدُوٌّ بِئْسَ لِلظَّالِمِينَ بَدَلا }}<ref>  و (یاد کن) آنگاه را که به فرشتگان گفتیم برای آدم فروتنی کنید! (همه) فروتنی کردند جز ابلیس که از پریان بود و از فرمان پروردگارش سر پیچید؛ با این حال آیا شما او و فرزندانش را به جای من به سروری برمی‌گزینید با آنکه آنان دشمن شمایند؟ بد جایگزینی برای ستمگرانند؛ سوره کهف، آیه: 50.</ref>؛ {{متن قرآن| وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُوا لآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْلِيسَ أَبَى}}<ref>  و (یاد کن) آنگاه را که به فرشتگان گفتیم برای آدم فروتنی کنید (همگان) فروتنی کردند جز ابلیس که سر باز زد؛ سوره طه، آیه: 116.</ref>؛ {{متن قرآن|إِلاَّ إِبْلِيسَ اسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنْ الْكَافِرِينَ قَالَ يَا إِبْلِيسُ مَا مَنَعَكَ أَن تَسْجُدَ لِمَا خَلَقْتُ بِيَدَيَّ أَسْتَكْبَرْتَ أَمْ كُنتَ مِنَ الْعَالِينَ}}<ref> جز ابلیس که سرکشی کرد و از کافران بود.فرمود: ای ابلیس! چه چیز تو را از فروتنی برای چیزی که به دست خویش آفریدم، باز داشت؟
 سرکشی کردی یا از والا رتبگانی؟؛ سوره ص، آیه: 74-75.</ref> شرح داستان بر اساس [[آیات]] [[سوره اعراف]] که با تفصیل بیش تری به این موضوع پرداخته، چنین است: هنگامی که [[خداوند]]، [[بشر]] را از [[گِل]] آفرید و از [[روح]] خویش در او دمید، به [[فرشتگان]] [[فرمان]] [[سجده]] بر وی داد. همه [[فرشتگان]]، جز [[ابلیس]] [[سجده]] کردند؛ ولی او [[تکبر]] ورزید و از [[سجده]] سرباز زد. وقتی [[خداوند]] سبب را پرسید، [[ابلیس]] گفت: من از او بهترم؛ زیرا مرا از [[آتش]] و او را از [[گِل]] آفریدی؛ آن گاه [[خداوند]] [[ابلیس]] را از آن [[مقام]] راند و او را [[لعنت]] کرد. [[ابلیس]] از [[خداوند]] تا روز بعث مهلت خواست و [[خدا]] به او مهلت داد؛ سپس [[ابلیس]] [[سوگند]] یاد کرد که همه [[بندگان]] به جز مخلَصان را از راه به در بَرَد و [[خداوند]] به او و پیروانش [[وعده]] [[جهنم]] داد. در دو مورد دیگر نیز واژه [[ابلیس]] آمده است: یکی در سوره سبأ/۳۴،۲۰ که به [[پیروی]] [[قوم]] سبأ از او اشاره دارد و دیگری در سوره شعراء/ ۲۶، ۹۵ که پایان کار او و پیروانش در روز بازپسین را گزارش می‌دهد.
 واژه [[شیطان]] و [[شیاطین]] نیز ۸۸ بار در [[قرآن]] به کار رفته که در بسیاری از موارد به معنای [[ابلیس]] است. [[شیطان]]، اسم جنس و نامی فراگیر برای هر موجود شریر متمرد و [[فریب]] کار است. از بررسی موارد کاربرد واژه [[شیطان]] در [[قرآن]] و گفته [[مفسران]] بر می‌آید که در اغلب موارد، مقصود از [[شیطان]] یا دست کم، مصداق بارز آن، همان [[ابلیس]] است<ref>جامع البیان، مج ۱، ج ۱، ص ۳۳۶؛ روض الجنان، ج ۸، ص۱۵۱؛ المیزان، ج ۱۴، ص ۳۴۳.</ref>. برخی تصریح کرده‌اند که [[شیطان]] اغلب به معنای [[ابلیس]] به کار<ref>المیزان، ج ۷، ص ۳۲۱.</ref> رفته و عَلَم بالغلبه [برای آن شده است]<ref>روح المعانی، مج ۳، ج ۴، ص ۲۰۲.</ref> و به نظر برخی، «الشیطان» همه جا مرادف [[ابلیس]] است<ref>اعلام القرآن، ص ۸۳.</ref>. [[قرآن]] پس از سرباز زدن [[ابلیس]] از [[سجده]]، او را «الشیطان» یاد می‌کند. (بقره/ ۲، ۳۶؛ [[اعراف]]/ ۷، ۲۰؛ طه/۲۰، ۱۱۷) در پاره‌ای از [[آیات]] دیگر، واژه [[شیطان]] معنایی جز [[ابلیس]] را نمی‌رساند؛ به طور مثال، در [[آیه]]: {{متن قرآن|وَقَالَ الشَّيْطَانُ لَمَّا قُضِيَ الْأَمْرُ إِنَّ اللَّهَ وَعَدَكُمْ وَعْدَ الْحَقِّ}}<ref>«و چون کار به پایان آید شیطان می‌گوید: خداوند به شما وعده راستین کرده بود و من به شما وعده کردم و وفا نکردم  و مرا بر شما هیچ چیرگی نبود جز اینکه شما را فرا خواندم و شما پذیرفتید  پس مرا سرزنش مکنید و خود را سرزنش کنید، نه من فریادرس شمایم و نه شما فریاد» سوره ابراهیم، آیه ۲۲.</ref> به اتفاق گفته شده که مقصود از «[[شیطان]]»، جز [[ابلیس]] موجود دیگری نیست<ref>مجمع البیان، ج ۶، ص ۴۷۸.</ref>؛ البته در پاره‌ای از موارد چون [[آیه]] {{متن قرآن|الشَّيْطَانُ يَعِدُكُمُ الْفَقْرَ}}<ref>«شیطان شما را از تنگدستی می‌هراساند و به کار زشت وا می‌دارد و خداوند شما را به آمرزش و بخششی از سوی خویش نوید می‌دهد؛ و خداوند نعمت‌گستری داناست» سوره بقره، آیه ۲۶۸.</ref>در این که مقصود، [[ابلیس]] است یا دیگر [[فریب]] کارانِ [[جن]] و انس را نیز در بر می‌گیرد، [[اختلاف]] نظر وجود دارد<ref>التفسیر الکبیر، ج ۷، ص ۶۸.</ref>. برآیند کاوش‌ها آن است که مقصود از مفرد معرفه (الشیطان)، [[ابلیس]] است، مگر آن که قرینه‌ای برخلاف باشد و در بیش‌تر موارد، مقصود از مفرد نکره ([[شیطان]]) نیز [[ابلیس]] به شمار می‌رود و صیغه جمع آن ([[شیاطین]]) نیز [[ابلیس]] را که یکی از مصادیق روشن است، فرا می‌گیرد<ref>الفرقان، ج۱، ص۳۰۶؛ اعلام القرآن، ص۸۳.</ref>.