دعای ندبه: تفاوت میان نسخه‌ها

===سند دعای ندبه]]===

*مرحوم [[سید بن طاووس]] در کتاب ارزشمند [[اقبال]]، در بخش [[اعمال]] عید سعیدِ فطر باب ۲۳ بدون اشاره به [[سند]] این [[دعا]] می‌‌فرماید: "دعای دیگری پس از [[نماز]] عید است که در عیدهای چهارگانه خوانده می‌‌شود"<ref>ابن طاووس، اقبال الاعمال، ج۱، ص۵۰۴.</ref>، سپس [[دعای ندبه]] را بیان می‌‌کند. او در کتاب مصباح الزائر به [[نقل]] مرحوم [[علامه مجلسی]]، [[سند]] آن را این چنین بیان نموده است: {{عربی|ثُمَّ قَالَ السَّيِّدُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ ذَكَرَ بَعْضُ أَصْحَابِنَا قَالَ قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ أَبِي قُرَّةَ نَقَلْتُ مِنْ كِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سُفْيَانَ الْبَزَوْفَرِيِّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ دُعَاءَ النُّدْبَةِ وَ ذَكَرَ أَنَّهُ الدُّعَاءُ لِصَاحِبِ الزَّمَانِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ وَ يُسْتَحَبُّ أَنْ يُدْعَى بِهِ فِي الْأَعْيَادِ الْأَرْبَعَةِ وَ هُوَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ...}} <ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۹۹، ص۱۰۴.</ref>

*[[صاحب]] [[مزار]] نیز [[سند]] این [[دعا]] را این گونه یادآور می‌‌شود: {{عربی|قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي قُرَّةَ: نَقَلْتُ مِنْ كِتَابِ أَبِي جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سُفْيَانَ الْبَزَوْفَرِيِّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ هَذَا الدُّعَاءَ، وَ ذَكَرَ فِيهِ أَنَّهُ الدُّعَاءُ لِصَاحِبِ الزَّمَانِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ وَ عَجَّلَ فَرَجَهُ وَ فَرَجَنَا بِهِ، وَ يُسْتَحَبُّ أَنْ يُدْعَى بِهِ فِي الْأَعْيَادِ الْأَرْبَعَةِ: الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِين‏...}}<ref>ابن مشهدی، مزار کبیر، ص۵۷۳.</ref>.

*همان طور که ملاحظه می‌‌شود هر دو [[سند]] یکی است و مراد از عبارت {{عربی| بعض اصحابنا }} در مصباح الزائرِ [[سید ابن طاووس]]، مرحوم ابن مشهدی است<ref>صافی گلپایگانی، فروغ ولایت در دعای ندبه، ص۳۲.</ref>. [[رجال]] این [[سند]]: "ابو الفرج محمد بن علی بن یعقوب بن اسحاق بن ابی قره قنائی]]" معاصر [[نجاشی]] و از [[رجال]] [[شیعه]] است و در کتب [[رجال]] توثیق شده است. [[نجاشی]] می‌‌گوید: [[ثقه]] است و زیاد شنیده و زیاد نوشته است، چند کتاب دارد: کتاب عمل یوم الجمعه، کتاب عمل الشهور، و کتاب معجم [[رجال]] ابی [[مفضل]]، و کتاب التهجد. و اجازه همه کتبش را به من داده است<ref>رجال نجاشی، ص۳۹۹.</ref>.

و اما "[[ابو جعفر محمد بن حسین بن سفیان بن بَزَوفری]]" از [[مشایخ]] مرحوم [[شیخ مفید]] بوده، در معجم [[رجال]] در شرح حال وی می‌‌گوید: "روی عن [[احمد]] بن ادریس و روی عنه [[ابو عبد الله محمد بن محمد بن نعمان ]](المفید) و [[الحسین بن عبد الله]] و [[شیخ طوسی]] وی را در مشیخه [[تهذیب]] در طریقش به [[احمد بن ادریس]] آورده است<ref>خوئی، معجم الرجال، ج۱۶، ص۹.</ref>.

*مرحوم [[شیخ مفید]] روایت‌های زیادی از وی [[نقل]] کرده و برای او طلب [[رحمت]] نموده است.

*[[شیخ طوسی]] در امالی می‌‌گوید: {{عربی|أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ، قَالَ: أَخْبَرَنِي أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ الْبَزَوْفَرِي‏}}<ref>طوسی، امالی، ص۵۶ و ۱۶۷.</ref>.

*اشکال: مرحوم بزوفری این [[دعا]] را از خود [[معصوم]] اخذ ننموده است و [[روایت]] مرسل به شمار می‌‌آید.

*پاسخ: [[حضرت]] [[آیت الله]] [[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی]] این [[شبهه]] را این چنین پاسخ داده‌اند که "[[اطمینان]] حاصل است که این [[دعا]] در کتاب بزوفری با [[سند]] بوده است و پس از اینکه از کتاب او [[نقل]] شده است، [[مسامحه]] [[سند]] آن را [[نقل]] نکرده‌اند و یا اینکه آن [[قدر]] معروف و مشهور بوده است که بزوفری هم خود را از ذکر [[سند]] آن بی‌نیاز شمرده است"<ref>صافی گلپایگانی، فروغ ولایت در دعای ندبه، ص۳۴.</ref>.

*نکته مهم این است که این [[دعا]] آن چنان از نظر محتوا [[غنی]] و هماهنگ با [[قرآن]] و [[سنت]] قطعی است که ما را از بررسی سندی بی‌نیاز می‌‌نماید.

*باید یادآوری کرد که در [[سند]]، تصریحی به اینکه این [[دعا]] از کدام [[معصوم]] است، نشده. ظاهر عبارت {{عربی|أَنَّهُ الدُّعَاءُ لِصَاحِبِ الزَّمَانِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ }} که در کتاب "بزوفری" آمده، این است که از [[ناحیه مقدسه]] صادر شده است، هرچند شاید کسی بگوید از این تعبیر استفاده می‌‌شود که موضوع این [[دعا]] [[امام زمان]] {{ع}} است؛ اما اینکه این [[دعا]] از کدام [[معصوم]] است، از این عبارت چیزی نمی‌توان دریافت. ولی مرحوم [[علامه مجلسی]] در کتاب زاد المعاد تصریح می‌‌کند که این [[دعا]] از [[امام صادق]]{{ع}} است: "و اما [[دعای ندبه]] که مشتمل است بر [[عقاید]] حقّه و [[تأسف]] بر [[غیبت]] [[حضرت قائم]]، به [[سند]] معتبر از [[امام]] [[جعفر صادق]]{{ع}} منقول است که این [[دعای ندبه]] را در چهار عید بخوانند؛ یعنی در روز [[عید فطر]]، روز عید قربان، روز [[غدیر]] و [[روز جمعه]]"<ref>مجلسی، زاد المعاد، ص۳۰۳.</ref>.

===[[دعای ندبه]] در یک نگاه===

*۱. [[آداب دعا]] ({{متن حدیث|  الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِين‏،...وَ سَلَّمَ تَسْلِيما}})؛ در [[آداب دعا]] بیان شده است که با [[نام خداوند]] و تحمید و [[تمجید]] او و [[صلوات بر محمد]]{{صل}} و آل او انجام گیرد که این امر، در این [[دعا]]، به [[زیبایی]] به چشم می‌‌خورد<ref>کلینی، کافی، ج۲، ص۴۸۴ و ۴۹۱.</ref>.

*۲. [[سپاس]] به درگاه [[الهی]] برای [[نعمت]] بزرگ [[وحی]] و [[نبوت]] و [[ولایت]] و [[امامت]] {{متن حدیث|  اللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْد... وَ الْوَسِيلَةَ إِلَى رِضْوَانِك‏}}.

*[[انسان]] در [[نیکوترین]] [[سرشت]]<ref>تین: ۴.</ref> توسط احسن الخالقین آفریده شد<ref>مؤمنون: ۱۴. </ref> و استعداد بالقوه‌ای در وجود او قرار داده شد که می‌‌تواند به اعلی علیین پر بکشد و [[سعادت]] و [[رستگاری]] [[دنیا]] و عقبا را نصیب خود نماید<ref>توبه: ۲۰.</ref>. لازمه این امر، وجود انسان‌هایی [[برگزیده]] است که خود در اوج و قله این راه باشند و از همه هواها و تعلقات آزاد بوده و از هرگونه آلودگی، [[پاک]] و دارای [[مقام عصمت]] باشند تا بتوانند سکان‌ [[کشتی]] [[هدایت]] را به دست بگیرند و برای سالکان الی [[الله]] الگوی کاملی باشند.[[خداوند]] در این باره می‌‌فرماید: "به اینها بگو اگر [[ملائکه]] (مثل [[آدمیان]]) در [[زمین]] راه می‌‌رفتند و سکونت داشتند، ما از [[آسمان]] ملکی را فرود می‌‌آوردیم که [[رسول]] باشد"<ref>اسراء: ۹۵.</ref>.

*یعنی اگر [[فرشتگان]] نیز در روی [[زمین]] ساکن می‌‌شدند، حتماً لازم بود از سوی [[خداوند]] هادیانی برای آنان فرستاده شود و رابطه بین [[زمین]] و [[آسمان]] و عالم [[غیب و شهود]] پیوسته برقرار باشد. در بیان مرحوم [[علامه طباطبایی]]، قید {{متن حدیث| الارض }} بیانگر این [[ضرورت]] است<ref>طباطبائی، المیزان، ج۱۳، ص۲۰۵.</ref>.

*در فرازهای ابتدایی این [[دعا]]، ویژگی این [[اولیای الهی]] به ویژه [[زهد]] و بی‌رغبت بودن به مادیات، و [[علت]] این [[گزینش]] و [[اصطفاء]] که همان [[وفای به عهد]] و پیمانی است که با  خدای خود بسته‌اند بیان شده و بر این نکته تاکید می‌‌گردد که این [[حجت‌های الهی]]، واسطه درگاه [[خداوند]] و راه رسیدن به [[رضایت]] و [[خشنودی]] [[حق تعالی]] هستند.

*۳. [[ضرورت وحی]] و [[نبوت]] و [[خالی نبودن زمین از حجت]] ({{متن حدیث| فَبَعْضٌ أَسْكَنْتَه‏.... فَنَتَّبِعَ آياتِكَ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَذِلَّ وَ نَخْزى‏ }}). در این بخشِ از [[دعا]]، به [[پیامبران بزرگ الهی]] که [[صاحب]] [[دین]] و [[شریعت]] بودند با برشمردن برخی از ویژگی‌هایشان اشاره شده است.

*این [[پیامبران]] عبارت است از: [[حضرت آدم]]{{ع}}، [[حضرت نوح]]{{ع}}، [[حضرت ابراهیم]]{{ع}}، [[حضرت موسی]]{{ع}}، و [[حضرت عیسی]]{{ع}}.

#هر کدام از اینان [[صاحب]] [[شریعت]] بودند.

#[[خداوند]] برای هر یک از آنها جانشینانی را قرار داد تا هر کدام بر اساس زمان تعیین شده، از آن [[دین]] نگهبانی کنند.

#[[دلیل]] اینکه [[زمین]] هرگز از [[حجت]] خالی نیست، موارد زیر است:

##[[دین]] پابرجا و [[استوار]] بماند؛

##[[حجت]] بر [[بندگان]] تمام باشد؛

##[[حق]] از بین نرود و [[باطل]] بر اهل آن [[دین]] [[غلبه]] نکند؛

##هیچ کس بهانه‌ای نداشته باشد که بگوید چرا [[پیامبری]] برایمان نفرستادی که ما را [[انذار]] کند! و [[راهنمایی]] برایمان قرار ندادی! که در نتیجه از [[آیات]] تو [[پیروی]] می‌‌کردیم و [[خوار]] و ذلیل نمی‌شدیم!<ref>نساء: ۱۶۵.</ref>.

*با وجود [[سنت]] استمرار [[حجت]] و [[هادی]] در هر زمان، [[حجت]] بر همه تمام است و [[مردم]] می‌‌توانند از هدایت‌های او بهرمند شوند و در صورت عدم دست‌رسی، باز هم می‌‌توانند همانند [[خورشید پشت ابر]] از پرتو هدایت‌های او استفاده کنند.

*۴. [[شریعت خاتم]] [[انبیا]]، [[حضرت محمد]]{{صل}}. ({{متن حدیث| إِلَى أَنِ انْتَهَيْتَ بِالْأَمْرِ إِلَى حَبِيبِكَ وَ نَجِيبِكَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِه‏،... وَ مَنْ دَخَلَهُ كانَ آمِناً}}). [[دین اسلام]] به عنوان آخرین و [[کامل‌ترین]] [[دین]] از سوی [[خداوند]] بر [[خاتم انبیا]]، [[حضرت محمد]]{{صل}}، برای [[جن]] و انس فرستاده شد و سرانجام بر همه دین‌ها [[غلبه]] پیدا خواهد کرد و [[دین]] [[واحد]] جهانی خواهد شد!<ref>توبه: ۳۳ و فتح: ۲۸ و صف:۹.</ref>.

===ویژگی‌های [[پیامبر خدا]] در این فراز از [[دعا]]===

#حبیب و [[برگزیده خداوند]]، [[سید]] و سرور همه مخلوقات، [[برگزیده]] از میان برگزیدگان [[الهی]]، با فضیلت‌ترین شخصیتی که از سوی [[خداوند]] [[انتخاب]] شده، گرامی‌ترین کسی که [[خداوند]] به او [[اعتماد]] نموده، و مقدم بر همه [[پیامبران الهی]].

#به سوی [[جن]] و انس فرستاده شده است و [[ولایت]] همه عالم از سوی [[خداوند]] به ایشان عطا شده است.

#مرکب بُراق<ref>عروسی حویزی، نور الثقلین، ج۳، ص۱۰۰.</ref>. در [[اختیار]] او قرار داده شده و به [[معراج]] برده شده است<ref>اسراء: ۱.</ref>.

#[[علم گسترده]] به گذشته و [[آینده]] از سوی [[خداوند]] به ایشان عطا شده است<ref>کلینی، کافی، ج۱، ص۲۲۳.</ref>.

#[[خداوند]] با القای [[رعب]] و [[وحشت]] در [[دل]] [[مستکبران]]، ایشان را [[یاری]] نموده و [[جبرئیل]]، [[میکائیل]] و [[فرشتگان]] ویژه [[الهی]] او را [[همراهی]] می‌‌نمودند<ref>آل عمران: ۱۲۵.</ref>.

#[[دین]] او [[دین]] [[واحد]] جهانی خواهد شد و [[شرق]] و [[غرب]] عالم را فرا خواهد گرفت<ref>توبه: ۳۳ و فتح: ۲۸ و صف: ۹.</ref>.

#[[بهترین]] مکانِ عالَم یعنی [[شهر]] [[مکه]] و اولین خانه که برای [[[عبادت]]] [[مردم]] بنا شد یعنی [[کعبه]] معظمه برای او و اهل بیتش، قرار داده شد که مایه [[برکت]] و [[هدایت]] است و در آن نشانه‌های [[الهی]] از جمله [[مقام ابراهیم]] قرار دارد و هر کس در آن وارد شود [[امنیت]] خواهد داشت<ref>بقره: ۱۲۵ و آل عمران: ۹۶ و ۹۷.</ref>.

#[[اهل بیت]] طاهرین [[پیامبر خدا]]{{عم}}. ({{متن حدیث| وَ قُلْتَ: إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ .... وَ الْمَسْلَكَ إِلَى رِضْوَانِكَ}}) در این فراز ار [[دعا]]، [[عصمت اهل بیت]]{{عم}} با ذکر [[آیه]] سی وسوم از سوره احزاب، تاکید می‌‌گردد، سپس [[وظیفه]] [[امت]] در برابر آنان و سرِّ این وظیفه و [[فلسفه]] وجودی آن بیان می‌‌شود.