هوشیاری: تفاوت میان نسخه‌ها

*آری! هوشیاری بی‌نظیر [[پیامبر اکرم]]{{صل}} در شمار [[معجزات الهی]] است؛ چه اگر لیوانی از [[پاک‌ترین]] آب‌های عالم در ظرفی بزرگ از آب‌های آلوده ریخته شود، امّا آن [[آب]] [[پاک]] به‌وسیله [[آب]] آلوده آلودگی نیابد و از آن رنگ نپذیرد، بدون تردید [[خرق عادت]] شمرده شده، چون وجهی [[الهی]] یابد [[معجزه]] دانسته می‌‌شود<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۷۴.</ref>.

*این [[آیه]]، اشاره به آن است که [[آدمی]] اگر هوشیاری را پیشه خود سازد، می‌‌تواند از [[فریب]] خوردن پرهیز کرده، با در دست گرفتن دو [[سلاح]] هوشیاری و زرنگی [[فکری]]، در [[مبارزه]] با [[باطل]] راه خود را همچنان مستقیم ادامه دهد؛ [[پیامبر اکرم]]{{صل}} می‌‌فرمایند:"[[مؤمن]] همچون کوه [[استوار]] و پابرجا است، که طوفان‌ها او را از جای حرکت نمی‌دهند" <ref>{{متن حدیث|الْمُؤْمِنُ كَالْجَبَلِ الرَّاسِخِ لَا تُحَرِّكُكَ الْعَوَاصِفُ}}.</ref>  

*این [[اندیشه]] توهّمی بیش نیست؛ چه ذاتی بودن تمامیِ [[فضائل]]، تنها به آن معنا است که وجود آنها - و نه فعلیّتشان - به صورت ذاتی در [[انسان]] وجود دارد؛ بنابراین، به فعلیّت رسانیدن آنها، تماماً اکتسابی بوده [[آدمی]] میتواند با تهیّه مقدمات آن، به [[فضائل]] گوناگون دست یابد.

*براین اساس، می‌‌توان گفت که نه تنها [[وظیفه]] [[دانش]] [[اخلاق]] همین تبدیل رذائل به [[فضائل]] است، که [[پیامبران]] نیز برای آن [[مبعوث]] شده‌اند که [[نفوس]] را مهذّب ساخته رذائل را از آن بزدایند، و [[فضائل]] را بر جایش نشانند<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۷۵.</ref>.

*این مطلب در [[قرآن کریم]] هم برای عموم [[انبیاء]]{{عم}}‌‌، و هم در خصوص [[پیامبر اکرم]]{{صل}} به‌وضوح آمده است: {{متن قرآن|لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَأَنْزَلْنَا الْحَدِيدَ فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ}}<ref>«ما پیامبرانمان را با برهان‌ها (ی روشن) فرستادیم و با آنان کتاب و ترازو فرو فرستادیم تا مردم به دادگری برخیزند و (نیز) آهن را فرو فرستادیم که در آن نیرویی سخت و سودهایی برای مردم است‌"سوره حدید، آیه ۲۵.</ref> و {{متن قرآن|هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ}}<ref>«اوست که در میان نانویسندگان (عرب) ، پیامبری از خود آنان برانگیخت که بر ایشان آیاتش را می‌خواند و آنها را پاکیزه می‌گرداند و به آنان کتاب (قرآن) و فرزانگی می‌آموزد و به راستی پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند» سوره جمعه، آیه ۲.</ref>.

*آری! [[تهذیب نفس]] و تبدیل رذائل به [[فضائل]]، در شمار کارهای دشوار برشمرده شده؛ از همین رو به عنوان [[جهاد]] بزرگ از آن یاد می‌‌شود. به این [[حدیث نبوی]] بنگرید: "آفرین بر گروهی که [[جهاد]] اصغر را گذراندند و [[جهاد اکبر]] بر آنان [[باقی]] ماند!. جهادگران باز پرسیدند: ای [[پیامبر خدا]]! [[جهاد اکبر]] کدام است؟؛ و ایشان فرمودند: [[جهاد]] با [[نفس]]!"<ref>{{متن حدیث|مَرْحَباً بِقَوْمٍ‌ قَضَوُا الْجِهَادَ الْأَصْغَرَ وَ بَقِيَ عَلَيْهِمُ الْجِهَادُ الْأَكْبَرُ قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا الْجِهَادُ الْأَكْبَرُ قَالَ جِهَادُ النَّفْسِ}}؛ بحار الأنوار، ج۷، ص۶۵.</ref>.

*کوتاه سخن آنکه [[تربیت نفس]] نیز همچون [[آموزش]] آن می‌‌باشد، چه همان‌گونه که [[آدمی]] می‌‌تواند خود را از [[چاه]] سیاه و ظلمانی [[جهل]] به مرتبه‌ای بلند و [[نورانی]] از [[علم]] رهنمون شود، و بالاتر از آن به مراتبی از عرفان - که سخت ارجمندتر از [[دانش]] است - نائل شود، به همان ترتیب می‌‌تواند از گنداب رذائل به [[بهشت]] [[فضائل]] روکند، تا سرانجام به [[مقام قرب]] او - جلَّ وعلا! - رسد: {{متن قرآن|إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَنَهَرٍ * فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكٍ مُقْتَدِرٍ}}<ref>«بی‌گمان پرهیزگاران در بوستان‌ها و (کنار) جویبارانند * در جایگاهی راستین نزد فرمانفرمایی توانمند» سوره قمر، آیه ۵۴-۵۵.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۷۶-۱۷۷.</ref>.

*بر اساس آنچه گذشت، می‌‌توان گفت که هرکس سَر آن دارد که از هوشیاری و زیرکی [[اجتماعی]] برخوردار شود، باید در مرتبه نخست در عوامل فریبنده‌ای همچون [[دنیا]] و مراتب آن به [[تفکر]] نشیند؛ زان پس به [[آزمایش]] [[نیک]] و بد این [[جهان]] بپردازد، چه [[آدمی]] به ناگزیر در اشتباهاتی فرو خواهد افتاد، امّا بدون تردید می‌‌تواند خود را از فروافتادن دوباره در همان [[اشتباهات]] نگاه دارد. [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} در این زمینه می‌‌فرمایند: "[[مؤمن]] هیچ‌گاه از یک نقب، دو مرتبه گزیده نمی‌شود"<ref>{{متن حدیث|الْمُؤْمِنُ لَا يُلْسَعُ مِنْ‌ جُحْرٍ مَرَّتَيْنِ‌}}؛ اصول کافی، ج۲، ص۲۴۱.</ref>.

*[[مؤمن]] با [[مراقبت]] [[علمی]] و عملی به زیرکی دست می‌‌یابد، همان‌گونه که تنها راه رسیدن به مراتب والای عملی نیز، همین [[مراقبت]] خواهد بود.