فواید امام غایب: تفاوت میان نسخه‌ها

*[[شیعه]] بر این [[باور]] است که [[امام غایب]]، آثار و ثمرات متعدد دارد، چه [[انسان]] متوجه آن آثار و [[برکات]] باشد و چه نباشد. به دیگر سخن، همه فایده [[امام]]، به [[ظهور]] او بستگی ندارد، بلکه بخش عمده [[برکات]] [[امام]]، با وجود و [[حضور امام]] محقق می‌شود. آنچه امروزه ما [[شیعیان]] در [[عصر غیبت]] بقیة‌الله الاعظم{{ع}} از آن محروم‌ایم، [[ظهور]]، [[برکات]] آن و [[جهانی‌سازی]] تمدّن [[نبوی]] است و این [[محرومیت]]، با از میان رفتن [[موانع ظهور]] و فراهم شدن علائم و [[شرایط ظهور]] [[حضرت]]، زدوده خواهد شد.

*امروزه یکی از مسائلی که در [[غیبت امام زمان]]{{ع}} و متأثر از باورهای [[اهل سنت]] مطرح شده این است که آیا [[امام|امامِ]] [[غایب]]، فایده‌ای دارد؟ به دیگر سخن، آیا فواید و ثمرات وجودی [[امام]]، به حضور و [[ظهور]] ایشان بستگی دارد یا اینکه، در صورت [[غایب]] بودن نیز، آثار و فوایدی دارد؟<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]،[[ درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]، ص:۲۰۴-۲۰۵.</ref>.

#[[قرآن کریم]] از پیامبرانی نام می‌برد که دارای [[غیبت]] بوده‌اند؛ مانند: [[غیبت]] [[حضرت خضر]]{{ع}}، [[حضرت موسی]]{{ع}}، [[حضرت]] [[یونس]]{{ع}}؛ از این‌رو، محذور یادشده، در اینان نیز جاری می‌شود در هر پاسخی که به آن داده شود، درباره [[حضرت مهدی]]{{ع}} نیز پذیر فته است. کوتاه‌ بودن و طولانی‌بودن در موضوع بحث تأثیر نمی‌گذارد؛ زیرا اگر فعلی، چه کوتاه، چه بلند، لغو باشد، از [[حکیم]] صادر نخواهد شد، حتی به درنگی یا کمتر از آن به اندازه یک لحظه باشد.

#نمی‌دانیم که [[غیبت]] [[حضرت]]{{ع}} فایده‌ای دارد یا ندارد. به دیگر سخن، [[شبهه]] یاد شده، عدم‌العلم است نه [[علم]] به عدم. نمی‌توان گفت، هیچ فایده‌ای در [[غیبت]] [[امام غایب]] نیست؛ زیرا چنین ادّعایی، مستلزم احاطه به همه جوانب هستی است که از دایره [[علم]] [[بشر]] بیرون است. مانند بسیاری از [[اعمال عبادی]] که [[حکمت]] و [[مصلحت]] و نفع و سودمندی آن برای [[بشر]] روشن نیست، ولی چون امر آن از [[حکیم]] صادر شده است به [[اجمال]] می‌دانیم که در آن مصلحتی است. درباره [[مهدویت]] نیز، با توجّه به [[احادیث متواتر]]، [[اعتقاد]] به آن، بر پایه معیار‌های کلامی‌لازم است، گرچه [[فایده امام غایب]] را ندانیم.

#[[امام غایب]] در [[ولایت تکوینی]] و وساطت در ایصال [[فیض]] به موجودات ([[انسان]]، حیوان، گیاهان و جمادات) منشأ اثر و دارای فواید زیادی است. برقراری [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] و [[رزق و روزی]] موجودات از جمله آنهاست.[[امام رضا]]{{ع}} می‌فرماید: "[[زمین]] از [[حجت]] خالی نماند، به‌خدا آن [[حجت]] من هستم"<ref>{{متن حدیث|إِنَّ الْأَرْضَ لَا تَخْلُو مِنْ حُجَّةٍ}}؛ الکافی، ج۱، ص۱۷۹.</ref>. در [[زیارت جامعه کبیره]] می‌خوانیم: "[[خدا]] به شما آغاز کرده است، و به شما پایان می‌بخشد، و به یُمن وجود شما [[باران]] را فرو می‌بارد، و [[آسمان]] را از سقوط به [[زمین]] بدون اذنش باز می‌دارد، و به‌وسیله [[الطاف]] شما غبار [[اندوه]] را از [[دل‌ها]] همی‌زداید"<ref>{{متن حدیث|بِكُمْ فَتَحَ اللَّهُ وَ بِكُمْ يَخْتِمُ وَ بِكُمْ يُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَ بِكُمْ يُمْسِكُ السَّماءَ أَنْ تَقَعَ عَلَى الْأَرْضِ إِلَّا بِإِذْنِهِ وَ بِكُمْ يُنَفِّسُ الْهَمَّ وَ بِكُمْ يَكْشِفُ الضُّرَّ}}؛ من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۶۱۵.</ref>. در دعای عدیله، این‌گونه با [[خدای متعال]] ابراز [[نیاز]] و مسألت می‌نماییم:{{متن حدیث|وَ بِيُمْنِهِ رُزِقَ الْوَرَى وَ بِوُجُودِهِ ثَبَتَتِ الْأَرْضُ وَ السَّمَاءُ}}<ref>مفاتیح الجنان و زاد المعاد، دعای عدیله.</ref>.

#[[امام غایب]] در [[ولایت تشریعی]] نیز، نیز منشاء آثار فراوانی است. عموم [[مردم]] از [[ولایت تشریعی]] مستقیم [[امام]] محروم‌اند، ولی [[خواص]]، علاوه بر [[ولایت تکوینی]] از [[ولایت تشریعی]] او نیز بهره‌مند بوده و می‌توانند از [[فیض]] وجودش استفاده‌ای کامل ببرند. یکی از [[ویژگی‌های امام]]، [[هدایت]] [[خلق]] در پرتو امر [[خداوند]] است. [[آیه]] [[شریف]] {{متن قرآن|وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا}}<ref>«و آنان را پیشوایانی کردیم که به فرمان ما راهبری می‌کردند»؛ سوره انبیاء، آیه ۷۳.</ref> و {{متن قرآن|وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا}}<ref>«برخی از آنان را پیشوایانی گماردیم که به فرمان ما (مردم را) رهنمایی می‌کردند» سوره سجده، آیه ۲۴.</ref> [[گواه]] این [[باور]] است. با دقّت در هر دو [[آیه]] [[شریف]] دانسته می‌شود که بی‌درنگ پس از اینکه [[خداوند]] [[امامت]] را [[جعل]] کرده است از واژه [[هدایت]] یاد می‌کند. پس [[امام]] از راه [[باطن]]، بر [[نفوس]] افراد اشراف دارد و آنان را [[هدایت]] و [[تربیت]] می‌کند. با القاهای [[نیکو]] با با نگه‌داشتن‌های [[باطنی]]، راه برخی از افراد را عوض می‌کند با آنها را در راه صحیحی که دارند، [[استوار]] و ثابت‌قدم می‌دارد؛ گرچه این [[هدایت]]، از دیدگان [[پنهان]] است.

#حالت [[امید]] و [[انتظار]] به [[آینده]]، از فواید دیگری است که وجود آن [[حضرت]] دارد. بی‌تردید، جامعه‌ای که به پیشوای زنده -اگر چه [[غایب]]- [[باور]] دارد، همواره از فرو افتادن در [[ناامیدی]] در [[امان]] خواهد بود. شکی نیست، جامعه‌ای که دچار [[ناامیدی]] شد، رو به [[انحطاط]] است.

#بر فرض که [[وجود امام]] [[غایب]]، فایده‌ای نداشته نباشد می‌گوییم: نبود فایده، از [[ناحیه]] خود ماست، نه از [[ناحیه]] [[خداوند]] تا موجب لغویت فعل او گردد. پس با توجّه به [[تقصیر]] [[مسلمانان]] در عمل به [[وظایف]] خود، [[امام]] و [[حجّت]] [[خدا]]، در پس پرده [[غیبت]] قرار گرفته است و هنگامی‌که [[آمادگی]] لازم برای [[پذیرش]] آن [[حضرت]] پدید آید، بهره‌مندی از فواید وجودی آن [[حضرت]] نیز، نصیب همگان خواهد شد<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]،[[ درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]، ص:۲۰۵-۲۰۷.</ref>.

*[[خواجه نصیرالدین]] در [[بحث مهدویت]] می‌نویسد: {{عربی|و وجوده لطف و تصرفه لطف آخر و غیبته منا}}<ref>تجرید الاعتقاد، ص۲۲۱.</ref>.

*[[حضرت]] [[حجّت]] در [[دوران غیبت]] به [[هدایت باطنی]]، [[تربیت نفوس]] و [[حفظ]] [[مسلمانان]] [[اقدام]] می‌کنند. [[جامعه]] [[شیعی]] و حوزه‌های آن را [[نظام]] می‌بخشند و با [[امیدبخشی]] و دل‌گرم کردن [[پیروان]]، آنها را برای [[ظهور]] آماده می‌کنند. [[امام]]{{ع}} از احوال [[شیعیان]] خویش نیز، بی‌خبر نیستند و برای رفع [[عذاب]] و در [[امان]] بودن اهل [[زمین]]، در [[حق]] [[مردم]] [[دعا]] می‌کنند.

*[[امام]]{{ع}} در هر موسم [[حج]] حضور دارند و با [[زائران]] بیت‌الله الحرام همراه‌اند. هر [[شب قدر]] مقدرات [[مردم]] را دریافت و [[اعمال]] [[بندگان]] را با [[عنایت خاص]] خود بررسی می‌کنند. بسیاری از [[بلایا]] و [[مشکلات]] [[شیعیان]] با دست غیبی [[امام]] از راه‌های مختلف مانند: [[نامه‌ها]] (مثل [[نامه]] به [[شیخ مفید]])، [[نصیحت]] و [[موعظه]] افراد، [[دیدار]] با برخی و حلّ [[مشکلات]] آنها، [[یاری]] [[مؤمنان]] و استغاثه‌کنندگان در مقابل [[مخالفان]]، شفای بیماران، و تفقّد و دل‌جویی از [[اولیا]] به هنگام [[مرگ]] و [[هدایت]] گمشدگان و رساندن آنها به مقصد، زدوده می‌شود<ref>درسنامه تاریخ عصر غیبت، ص۲۵۲-۲۵۴.</ref>. ایشان پی‌گیر و فعّال، [[هدایت]] [[بشر]] را به عهده دارند.

*[[جابر بن عبدالله انصاری]] از [[پیامبر]] گرامی‌ اسلام پرسید: آیا [[شیعیان]] در [[زمان غیبت]] [[قائم]] از وجود [[مبارک]] او بهره‌مند می‌شوند؟" [[پیامبر]]{{صل}} می‌فرمود: "آری! [[سوگند]] به خدایی که مرا به [[نبوت]] بر انگیخت! آنان در [[غیبت]] او، از نورش [[روشنایی]] می‌گیرند و از [[ولایت]] او، بهره‌مند می‌شوند؛ همانند بهره‌مندی [[مردم]] از [[خورشید]]؛ اگرچه ابرها چهره آن را بپوشانند. ای [[جابر]]! این از [[اسرار]] پوشیده [[خداوند]] و از [[علوم]] [[ذخیره]] شده او است. آن را مخفی کن، مگر از اهلش"<ref>{{متن حدیث|إِي وَ الَّذِي بَعَثَنِي بِالنُّبُوَّةِ إِنَّهُمْ لَيَنْتَفِعُونَ بِهِ يَسْتَضِيئُونَ بِنُورِ وَلَايَتِهِ فِي غَيْبَتِهِ كَانْتِفَاعِ النَّاسِ بِالشَّمْسِ وَ إِنْ جَلَّلَهَا السَّحَابُ يَا جَابِرُ هَذَا مَكْنُونُ سِرِّ اللَّهِ وَ مَخْزُونُ عِلْمِهِ فَاكْتُمْهُ إِلَّا عَنْ أَهْلِهِ}}بحارالأنوار، ج۳۶، ص۲۵۰.</ref><ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]،[[ درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]، ص:۲۰۷-۲۰۹.</ref>.

*در [[توقیع]] مبارکی که از سوی [[حضرت مهدی]]{{ع}} برای [[اسحاق‌ بن یعقوب]] صادر شده، آمده است: "چگونگی بهره‌مندی از من در عصر غیبتم، درست همانند بهره‌مندی از [[خورشید]] است؛ هنگامی‌که ابرها آن را از چشم‌ها بپوشاند"<ref>{{متن حدیث|وَ أَمَّا وَجْهُ الِانْتِفَاعِ بِي فِي غَيْبَتِي فَكَالانْتِفَاعِ بِالشَّمْسِ إِذَا غَيَّبَتْهَا عَنِ الْأَبْصَارِ السَّحَابُ‌}}؛ بحارالأنوار، ج۵۳، ص۱۸۰.</ref>.

*بی‌گمان این [[تشبیه]] از روی [[حکمت]] بوده است؛ از این رو، دانشوران [[شیعه]] در [[بیان]] این [[تشبیه]] نکته‌های [[ارزشمندی]] را یادآور شده‌اند که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:

#[[خورشید]]، در منظومه شمسی، محور و مرکز است. [[امام زمان]]{{ع}} نیز در منظومه [[زندگی]] [[انسان‌ها]]، محور و اساس است.

#[[خورشید]]، در مجموعه هستی، فواید بی‌شماری دارد که یکی از آنها نورافشانی است. [[امام زمان]]{{ع}} نیز در [[نظام آفرینش]]، دارای فواید بی‌شماری است که فقط فواید اندکی از آن، به آشکاری او وابسته است. به دیگر سخن، بهره‌مندی موجودات منظومه شمسی از [[خورشید]]، به تابش مستقیم آن بسته نیست، تا پوشیده شدنش به [[ابر]]، [[مانع]] انتفاع کلّی از آن باشد.

#[[ابر]]، فقط چهره [[خورشید]] را بر زمینی‌ها می‌پوشاند، ولی هرگز [[زمین]] را تاریک نمی‌کند. پرده [[غیبت]] نیز، فقط [[انسان‌ها]] را از [[دیدار]] مستقیم [[حضرت]] [[محروم]] می‌کند و هرگز [[مانع]] نورافشانی او بر [[مردمان]] نخواهد شد. وجود [[مبارک]] [[انسان کامل]] نیز، که مایه استمرار [[حیات عالم]] و [[آدم]] است، بسی بزرگ‌تر از آن است که چیزی او را از [[افاضه]]، محجوب دارد و رابطه میان وی و [[عالم هستی]] را [[سست]] کند. چگونه موجودی که [[خلیفه]] خداست و عنان [[نظام هستی]] را به [[اذن خداوند]] در [[کف]] دارد و از [[نهان]] و [[آشکار]] آن با خبر است، دچار [[غیبت]] می‌شود؟

#ابری شدن از عوارض [[زمین]] و زمینیان است، نه [[خورشید]]. [[غیبت]] نیز، نتیجه [[رفتار]] [[انسان‌ها]] است.

#[[ابر]]، فقط برای کسانی [[مانع]] است، که زیر آن باشند. اگر کسی بر [[جاذبه]] [[زمین]] غالب شد و از ابرها بالا رفت، دیگر [[ابر]] [[مانع]] نیست. در [[غیبت]] نیز، اگر کسی بر جاذبه‌های [[دنیایی]] چیره و غالب شد و آن‌سان که [[شایسته]] است، تعالی یافت، ممکن است از پرده [[غیبت]] فراتر رفته، به [[دیدار]] آن [[خورشید]] [[پنهان]] برسد.

#در بهره‌مندی از [[خورشید]]، میان افرادی که [[خورشید]] را [[باور]] کرده‌اند، با افرادی که منکر اویند تفاوتی نیست. در بهره‌مندی از فواید [[تکوینی]] [[امام]] نیز، میان منکر و قائل به [[امام]] جدایی نیست.

#فقط مردمی‌در [[انتظار راستین]] کنار رفتن ابرها به‌سر می‌برند که به فواید [[خورشید]] [[آگاهی]] کامل دارند. در [[دوران غیبت]] نیز، [[معرفت به امام]] باعث حقیقی‌تر شدن [[انتظار]] می‌شود.

#فقط انسان‌های [[نابینا]] از [[نور افشانی]] [[خورشید]] محروم‌اند؛ همان‌گونه که فقط انسان‌های کوردل، منکر [[نور]] وجود [[پیشوای معصوم]] و از آن بی‌بهره‌اند.

#[[ابر]]، دیدگانی را که از [[زمین]] به [[خورشید]] می‌نگرند، محجوب می‌سازد، نه چشم‌هایی را که از فراز ابرها نظاره‌گر اویند. وجود [[مبارک]] [[ولی‌عصر]]{{ع}} ما نیز، در چشم [[دنیاطلبان]] که سر از عالم [[طبیعت]] بیرون نمی‌کنند و از پس [[ابر]] تعلّقات [[دنیوی]]، او را به نظاره می‌نشینند، [[غائب]] است، ولی آنان که بر سر [[شهوت‌ها]] و غبار [[هواهای نفسانی]] پا نهاده و به [[آسمان]] معنی سر کشیده‌اند، هر لحظه در حضور آن وجود شریف‌اند. می‌توان با [[سوار شدن]] بر مرکب [[ایمان]] و [[عمل صالح]]، از ابرها و حجاب‌های ظلمانی فراتر رفته و از [[نور]] مستقیم [[خورشید]] عالم‌تاب استفاده کرد.

#نورافشانی و [[افاضه]] [[خورشید]]، [[قطع]] ناشدنی است و مرز و تبعیضی ندارد و هر قابلی به [[قدر]] استعداد و پیوندش با [[خورشید]]، از [[فیض]] او بهره‌مند می‌شود. حال، موجودی که همه موانع را بر می‌دارد و خویش را بی‌واسطه به [[اشراق]] [[شمس]] عرضه می‌کند، بهره کامل‌تری خواهد داشت.

#همچنان که نتابیدن [[خورشید]]، هر چند از پس [[ابر]]، به [[فراگیری]] [[ظلمت]] و شدّت برودت می‌انجامد و [[حیات]] [[زمین]] و زمینی را ناممکن می‌سازد، اگر [[عنایت]] و [[افاضه]] ولیِّ [[خدا]] و [[انسان کامل]] عصر{{ع}} هر چند از پس پرده [[غیبت]] نبود، [[سختی‌ها]] و تنگنای [[معیشت]] و [[کینه‌توزی]] [[دشمنان]]، به [[دوستان]] [[خاندان عصمت]] [[امان]] نمی‌داد<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]،[[ درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]، ص:۲۰۹-۲۱۲.</ref>.

*[[امام عصر]]{{ع}} ما در [[توقیع]] [[مبارک]] به [[شیخ مفید]] چنین فرمود: "ما در مراعات حال شما سهل‌انگار نیستیم و هرگز شما را فراموش نمی‌کنیم، وگرنه [[سختی‌ها]] و تنگناهای فراوانی به شما می‌رسید و [[دشمنان]]، شما را نابود می‌کردند"<ref>{{متن حدیث|إِنَّا غَيْرُ مُهْمِلِينَ لِمُرَاعَاتِكُمْ وَ لَا نَاسِينَ لِذِكْرِكُمْ وَ لَوْ لَا ذَلِكَ لَنَزَلَ بِكُمُ اللَّأْوَاءُ وَ اصْطَلَمَكُمُ الْأَعْدَاءُ}}؛ بحارالأنوار، ج۵۳، ص۱۷۵.</ref>.

*از این‌رو، شکی نیست که [[میزان]] بهره‌مندی موجودات از [[آفتاب]] عالم‌تاب، هنگامی‌که چیزی حایل نباشد، بیشتر و کامل‌تر است، ولی این بدان معنا نیست که وجود پرده بر روی [[خورشید]]، همه یا بیشتر بهره‌مندی‌ها را از میان ببرد، بلکه این [[مانع]]، فقط برخی از فواید را از میان برده یا کم می‌کند.

*وجود ظاهری [[امام]]{{ع}} در [[عصر حضور]] و [[ظهور]] نیز، به معنای آن است که همه [[منافع]] [[امام]] می‌تواند به [[مردم]] برسد. حال اگر چیزی [[مانع]] رسیدن فیض‌های کامل [[امام]] به دیگران شود، بدان معنا نیست که وجود او بی‌فایده است<ref>ر.ک: [[عبدالله جوادی آملی]]، [[امام مهدی موجود موعود (کتاب)| امام مهدی موجود موعود]]، ص۱۳۵؛ [[خدامراد سلیمیان]]، [[درسنامه مهدویت ج۲ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۲، ص۶۸.</ref><ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]،[[ درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]، ص:۲۱۲.</ref>.