حسان بن ثابت در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

*مؤرخان، [[حسان بن ثابت]] را از جمله کسانی می‌دانند که در جریان [[افک]]<ref>تهمت به عایشه.</ref> به سبب [[بدگویی]] از [[عایشه]] به [[دستور پیامبر]] حد خورده‌اند<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۲، ص۳۰۲؛ احمد بن ابی یعقوب یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۵۳؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم والملوک، ج۲، ص۶۱۶.</ref>. البته برخی نیز منکر این امر شده<ref>عزالدین ابن اثیر، اسد الغابه فی تمییز الصحابه، ج۱، ص۴۸۳؛ محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۲، ص۴۳۴.</ref> و در [[نقلی]] از [[عایشه]] آورده‌اند که او چیزی نگفته است<ref>عزالدین ابن اثیر، اسدالغابه فی تمییز الصحابه، ج۱، ص۴۸۴.</ref><ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[حسان بن ثابت (مقاله)|حسان بن ثابت]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص:۲۹۸-۲۹۹.</r

حسان شاعر

حسان، شاعر [[رسول خدا]]{{صل}}<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج۱، ص۳۴۱؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم والملوک، ج۱۱، ص۵۳۵؛ شمس الدین ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، ج۴، ص۱۹۵.</ref>، از [[شاعران]] اصطلاحاً “مُخَضْرم” است که هم در [[جاهلیت]] و هم در [[اسلام]] [[شعر]] گفته‌اند<ref>دایرة المعارف تشیع، ج۶، ص۲۷۸؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج۱، ص۳۴۶؛ ابن حجر عسقلانی، الاصابه فی تمییز الصحابه، ج۲، ص۵۵.</ref>. او که از مشاهیر [[اصحاب]] آن [[حضرت]] بود از [[راویان]] [[رسول الله]]{{صل}} نیز شمرده می‌شود. پسرش عبدالرحمن و [[سعید بن مسیب]] و [[ابوسلمه]] بن عبدالرحمن و دیگران، از او [[روایت]] [[نقل]] کرده‌اند<ref>ابن حجر عسقلانی، الاصابه فی تمییز الصحابه، ج۲، ص۵۵؛ شمس الدین محمد ذهبی، تاریخ اسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، ج۴، ص۱۹۶.</ref>. حسان با سرودن اشعار خویش از [[رسول گرامی اسلام]]{{صل}} و [[مسلمانان]]، [[دفاع]] و با [[شاعران]] مخالف [[اسلام]] مقابله می‌کرد. یک بار [[حضرت]] (در جواب [[اعتراض]] [[عمر]] به [[شعر]] [[خواندن]] حسان) فرمود: “ای [[عمر]]![[دست]] از او بردار. [[سوگند]] به خداوندی که [[جان]] من در دست [[قدرت]] اوست، سخنان او از فرو رفتن تیر به [[جان]] [[کفار]] سخت‌تر و مشکل‌تر است”<ref>علامه امینی، الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب، ج۲، ص۱۰۸.</ref>.

در [[نقلی]] آمده است: “برتری حسان از دیگر شعرا این است که او در [[جاهلیت]] شاعر [[انصار]]، در [[اسلام]] شاعر [[رسول خدا]]{{صل}} و در عصر [[اسلام]]، شاعر منحصر به فرد کل مملکت [[یمن]] بود”<ref>عزالدین ابن اثیر، اسدالغابه فی تمییز الصحابه، ج۱، ص۴۸۳؛ ابن حجر عسقلانی، الاصابه فی تمییز الصحابه، ج۲، ص۵۵.</ref>. [[علامه امینی]] به [[نقل]] از [[ابوعبیده]] می‌نویسد: “همه عرب‌ها [[اجماع]] کرده و بالاتفاق پذیرفته‌اند که حسان، در میان [[شاعران]] شهرنشین<ref>در مقابل شاعران بادیه.</ref> از همه تواناتر است”<ref>علامه امینی، الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب، ج۲، ص۱۰۸.</ref>.

به نظر می‌رسد این سخن [[پیغمبر اکرم]]{{صل}} که درباره او فرمود: {{متن حدیث| اللهم ایده بروح القدس}}<ref>شمس الدین محمد ذهبی، تاریخ اسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، ج۴، ص۱۹۶؛ ابن حجر عسقلانی، الاصابه فی تمییز الصحابه، ج۲، ص۵۵.</ref>؛ “خدایا او را [[تأیید]] شده [[روح القدس]] قرار بده”، به صورت مشروط بیان شده باشد؛ چرا که بسیاری از مورخان می‌گویند که [[حضرت]] درباره او فرمود: “ای حسان! تا وقتی که از ما [[دفاع]] کنی مؤید به تأییدات [[روح‌القدس]] خواهی بود”<ref>شیخ محمد بن جریر طبری، أعلام الوری بأعلام الهدی، ج۱، ص۲۶۳؛ شیخ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۸، ص۶۷۵.</ref>. البته این [[دعا]] به صورت‌های مختلفی بیان شده است. در یک مورد از [[پیامبر]]{{صل}} [[نقل]] شده است که درباره او فرمود: {{متن حدیث| اللهم ایده بروح القدس لمناضلته عن المسلمین}}<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج۱، ص۳۴۵؛ میرحامد حسین لکنوهی، عبقات الانوار، ج۹، ص۳۱۵.</ref>؛ “خدایا! حسان را با [[روح‌القدس]] [[حمایت]] و [[تأیید]] کن، به علت [[حمایت]] او از مسلمانان”. در [[نقلی]] دیگر [[حضرت]] فرمود: {{متن حدیث| إن الله یؤید حسان بروح القدس ما نافح عن رسول الله}}<ref>عزالدین ابن اثیر، اسدالغابه فی تمییز الصحابه، ج۱، ص۴۸۲؛ میرحامد حسین لکنوهی، عبقات الانوار، ج۹، ص۳۹۷.</ref>؛ [[خداوند]]، حسان را تا زمانی که از [[رسول خدا]]{{صل}} [[پشتیبانی]] می‌کند با [[روح‌القدس]] [[حمایت]] و [[تأیید]] کند”.

گاهی [[رسول الله]]{{صل}} از حسان می‌خواست که در برابر [[دشمنان]] [[شعر]] بگوید<ref>محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۲، ص۴۴۷؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۲۲-۲۲۳.</ref>؛ برای نمونه، زمانی که [[قبیله]] [[بنی‌تمیم]] نزد [[رسول خدا]]{{صل}} آمده بودند و قصد مفاخره داشتند، گفتند: “ما با شاعر و خطیبمان نزد تو آمده‌ایم تا با شما مفاخره کنیم”. [[پیامبر اکرم]]{{صل}} نخست در پاسخ آنها فرمود: “من نه برای [[شعر]] گفتن [[مبعوث]] و نه به [[فخرفروشی]] [[مأمور]] شده‌ام؛ ولی حالا که آمده‌اید، بیایید”. نخست [[زبرقان بن بدر]]<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۲، ص۳۵۲؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم والملوک، ج۳، ص۱۱۷-۱۱۹؛ نویری، نهایة الإرب فی فنون الأدب، ج۱۸، ص۳۵.</ref> و به [[نقلی]] [[عطارد بن حاجب]]<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۲۳.</ref> سخنانی بیان کرد، و [[ثابت بن قیس بن شماس]]، به امر آن [[حضرت]]، به او پاسخ داد. سپس شاعر ایشان [[زبرقان بن بدر]] در [[برتری]] [[قوم]] خویش اشعاری سرود و [[پیامبر اکرم]]{{صل}} [[دستور]] داد [[حسان بن ثابت]] بیاید و به اشعار او پاسخ دهد. حسان با اشعاری، پاسخ او را داد. آنها [[اقرار]] کردند که [[خطیب]] [[رسول خدا]]{{صل}} از [[خطیب]] خودشان بهتر و شاعر آن [[حضرت]] از شاعرشان ماهرتر است<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم والملوک، ج۴، ص۱۱۹؛ ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعه، ج۵، ص۳۱۵.</ref>. آن‌گاه همه فرستادگان تمیم [[مسلمان]] شدند و [[پیغمبر]] به آنها هدایایی داد<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۲، ص۵۶۷؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم والملوک، ج۳، ص۱۱۹.</ref>.

برخی می‌گویند اشعار پیش از [[اسلام]] حسان، [[برتر]] از اشعار پس از [[اسلام]] او بوده است<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج۱، ص۳۴۶؛ عزالدین ابن اثیر، اسدالغابه فی معرفة الصحابه، ج۱، ص۴۸۳.</ref>. بنابر برخی نقل‌ها، از خود او علت این امر را پرسیدند. وی گفت: “شعر در [[جاهلیت]]، قید و بندی نداشت، و نیکویی [[شعر]]، [[افراط]] در بیان بود، و این [[افراط]]، [[کذب]] است. [[اسلام]] نیز از [[کذب]] منع کرده است”<ref>عزالدین ابن اثیر، اسدالغابه فی معرفة الصحابه، ج۱، ص۴۸۳.</ref>. حسان درباره بسیاری از وقایع مهم [[صدر اسلام]] [[شعر]] سروده است. این اشعار طوری هستند که بعضاً سندهای [[تاریخی]] شمرده شده‌اند؛ برای نمونه، او درباره [[فتح مکه]]<ref>عبد الرحمن سهیلی، الروض الأنف فی شرح السیرة النبویه، ج۷، ص۱۱۹؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۲، ص۲۲۱.</ref>، [[نبرد خیبر]]<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۲، ص۳۴۷؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج۱، ص۱۰۶؛ عبد الرحمن سهیلی، الروض الأنف فی شرح السیرة النبویه، ج۶، ص۵۲۲.</ref>، [[نبرد]] [[احزاب]]<ref>شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج۱، ص۱۲۸.</ref>، [[روز غدیر]]<ref>شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج۱، ص۱۷۷؛ علامه امینی، الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب، ج۱، ص۴۲۷-۴۲۸؛ ۶۰۹.</ref>، [[قتل]] [[کعب بن اشرف]] و [[سلام]] بن ابی‌حقیق<ref>محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۱، ص۱۸۶؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۲، ص۲۷۶.</ref> و در رثای [[پیامبر]]{{صل}}<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۲، ص۶۶۶؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۲۴۵.</ref>[[شعر]] سرود.

در اینجا و برای نمونه، گوشه‌ای از [[شعر]] او را که در روز [[عید غدیر]] و با اجازه [[رسول خدا]]{{صل}} سروده است مطرح می‌کنیم.

{{عربی| ینادیهم یوم الغدیر نبیهم بخم واسمع بالنبی منادیا *** فقال له قم یا علی فإننی رضیتک من بعدی اماما وهادیا}}<ref>شیخ مفید، الجمل، ج۱، ص۲۲۰؛ شیخ صدوق، امالی، ص۵۷۵؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۲۸.</ref>؛

[[شیعیان]]، همواره به این [[شعر]] حسان درباره [[ولایت علی]]{{ع}} استناد کرده‌اند<ref>شیخ صدوق، امالی، ص۵۷۵؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۲۷ به بعد و علامه امینی، الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب، ج۲، ص۷۰-۶۹.</ref>. [[دیوان]] اشعار او سال ۱۹۶۶ میلادی در بیروت به چاپ رسیده است.

[[حسان بن ثابت]] پس از [[رحلت رسول خدا]]{{صل}}

[[وفات]] حسان