پرش به محتوا

خبر واحد ثقه: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'دقیق' به 'دقیق'
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'دقیق' به 'دقیق')
خط ۲۹: خط ۲۹:
==موثوق‌الصدور==
==موثوق‌الصدور==
*گاه نیز ممکن است تمام [[راویان]] یک [[روایت]]، [[ثقه]] نباشند، اما از مجموعه قراین و شواهد، [[اطمینان]] به صدور آن از [[معصوم]] پیدا کنیم که در این صورت آن را موثوق‌الصدور می‌نامیم. برای نمونه، می‌توان گفت:
*گاه نیز ممکن است تمام [[راویان]] یک [[روایت]]، [[ثقه]] نباشند، اما از مجموعه قراین و شواهد، [[اطمینان]] به صدور آن از [[معصوم]] پیدا کنیم که در این صورت آن را موثوق‌الصدور می‌نامیم. برای نمونه، می‌توان گفت:
#ممکن است در مجموعه [[راویان]] یک [[روایت]]، فردی مهمل یا مجهول وجود داشته باشد که اطلاعاتی درباره [[وثاقت]] وی در منابع رجالی دیده نمی‌شود، اما این [[روایت]] با همین [[سند]] به‌طور متعدد در متون [[حدیثی]] کهن [[شیعه]] که مصنفانی [[دقیق]] و ضابط داشته‌اند، موجود باشد. همین امر، [[اطمینان]] به صدور این [[روایت]] از [[معصوم]] را افزایش می‌دهد. بدین بیان که کسانی که نسبت به آنها [[اطمینان]] داریم که به لحاظ [[علمی]] و عملی از هر کسی [[روایت]] [[نقل]] نمی‌کنند، روایتی را از کسی [[نقل]] می‌کنند که ما درباره او اطلاعاتی نداریم. [[سیره عقلا]] بر این است که از راه نقلِ آن خبر به‌وسیله افراد مورد [[اطمینان]]، به [[وثاقت]] آن [[راوی]] نیز می‌رسند.<ref>اساساً سیره عقلا در امور زندگی نیز به همین منوال است. چنان‌که امروزه برای استخدام یک نفر در یک اداره یا انتخاب یک نفر برای امری مهم مانند ازدواج و بسیاری از امور دیگر، اگر او را نمی‌شناسند به کسانی مراجعه می‌کنند که آنها را شناخته و به لحاظ علمی و عملی آنها را تأیید می‌کنند.</ref>
#ممکن است در مجموعه [[راویان]] یک [[روایت]]، فردی مهمل یا مجهول وجود داشته باشد که اطلاعاتی درباره [[وثاقت]] وی در منابع رجالی دیده نمی‌شود، اما این [[روایت]] با همین [[سند]] به‌طور متعدد در متون [[حدیثی]] کهن [[شیعه]] که مصنفانی دقیق و ضابط داشته‌اند، موجود باشد. همین امر، [[اطمینان]] به صدور این [[روایت]] از [[معصوم]] را افزایش می‌دهد. بدین بیان که کسانی که نسبت به آنها [[اطمینان]] داریم که به لحاظ [[علمی]] و عملی از هر کسی [[روایت]] [[نقل]] نمی‌کنند، روایتی را از کسی [[نقل]] می‌کنند که ما درباره او اطلاعاتی نداریم. [[سیره عقلا]] بر این است که از راه نقلِ آن خبر به‌وسیله افراد مورد [[اطمینان]]، به [[وثاقت]] آن [[راوی]] نیز می‌رسند.<ref>اساساً سیره عقلا در امور زندگی نیز به همین منوال است. چنان‌که امروزه برای استخدام یک نفر در یک اداره یا انتخاب یک نفر برای امری مهم مانند ازدواج و بسیاری از امور دیگر، اگر او را نمی‌شناسند به کسانی مراجعه می‌کنند که آنها را شناخته و به لحاظ علمی و عملی آنها را تأیید می‌کنند.</ref>
#ممکن است یک [[روایت]] به‌طور [[مستفیض]] از چند طریق مختلف -اگرچه همگی ضعیف باشند- [[نقل]] شده باشد. اگرچه همگی ظنی هستند، تراکم این ظنون می‌تواند در حصول [[اطمینان]] مؤثر باشد.<ref>[[محمد علی کاظمی خراسانی|کاظمی خراسانی، محمد علی]]، فوائد الاصول (تقریرات درس میرزای نائینی)، ج۳، ص۲۰۱؛ [[محمد تقی رازی نجفی اصفهانی|رازی نجفی اصفهانی، محمد تقی]]، هداية المسترشدین، ص۴۱۹؛ سید علی موسوی قزوینی، رساله قاعده ما يضمن بصحيحه يضمن بفاسده، ص۲۰۳؛ حسن بن جعفر نجفی کاشف‌الغطاء، انوار الفقاهة، ص۵۶؛ [[سید محمد صادق روحانی|روحانی، سید محمد صادق]]، زبدة الاصول، ج۳، ص۱۱۲؛ [[سید حسن موسوی|موسوی، سید حسن موسوی]]، منتهی الاصول، ج۲، ص۱۰۹؛ [[سید محمد جعفر مروج|مروج، سید محمد جعفر مروج]]، منتهى الدراية، ج۴، ص۳۹۰.</ref>
#ممکن است یک [[روایت]] به‌طور [[مستفیض]] از چند طریق مختلف -اگرچه همگی ضعیف باشند- [[نقل]] شده باشد. اگرچه همگی ظنی هستند، تراکم این ظنون می‌تواند در حصول [[اطمینان]] مؤثر باشد.<ref>[[محمد علی کاظمی خراسانی|کاظمی خراسانی، محمد علی]]، فوائد الاصول (تقریرات درس میرزای نائینی)، ج۳، ص۲۰۱؛ [[محمد تقی رازی نجفی اصفهانی|رازی نجفی اصفهانی، محمد تقی]]، هداية المسترشدین، ص۴۱۹؛ سید علی موسوی قزوینی، رساله قاعده ما يضمن بصحيحه يضمن بفاسده، ص۲۰۳؛ حسن بن جعفر نجفی کاشف‌الغطاء، انوار الفقاهة، ص۵۶؛ [[سید محمد صادق روحانی|روحانی، سید محمد صادق]]، زبدة الاصول، ج۳، ص۱۱۲؛ [[سید حسن موسوی|موسوی، سید حسن موسوی]]، منتهی الاصول، ج۲، ص۱۰۹؛ [[سید محمد جعفر مروج|مروج، سید محمد جعفر مروج]]، منتهى الدراية، ج۴، ص۳۹۰.</ref>
#ممکن است یک [[روایت]] تنها با یک [[سند ضعیف]] و تنها در یک کتاب [[نقل]] شده باشد، اما [[روایت]] یادشده مورد [[عمل]] [[عالمان]] قرار گرفته باشد. اینجاست که می‌گویند [[شهرت]] -اگر میان [[علما]] در قرون متقدم باشد- جبران‌کننده [[ضعف]] [[سند]] است.<ref>گفتنی است در همین‌جا نیز مرحوم خویی که برای توثیق روایت به‌دنبال وثاقت راویان حدیث است، جبران ضعف سند به‌وسیله شهرت را نمی‌پذیرد ([[سید ابوالقاسم موسوی خویی]]، مصباح الفقاهة، ج۱، ص۱۴۵؛ ج۵، ص۲۵۶ و ج۷، ص ۱۲۹). این در حالی است که برخی دیگر از محققان، پس از اذعان به عدم حجیت شهرت فتوایی، شهرت روایی را حجت و جابر ضعف سند می‌دانند ([[محمد رضا مظفر|مظفر، محمد رضا]]، اصول الفقه، ج۲، ص۱۴۵-۱۴۷؛ [[محمد علی کاظمی خراسانی|کاظمی خراسانی، محمد علی]]، فوائد الاصول (تقریرات درس میرزای نائینی)، ج۳، ص۱۵۳؛ [[آقاضیاء‌الدین کزازی عراقی|کزازی عراقی، آقاضیاء‌الدین]]، القواعد الفقهية، ج۲، ص۹۹؛ [[سید مصطفی موسوی خمینی|موسوی خمینی، سید مصطفی]]، تحریرات فی الاصول، ج۶، ص۳۹۰ و [[سید محمد حسین بجنوردی|بجنوردی، سید محمد حسین]]، القواعد الفقهية، ج۳، ص ۳۲۷). مرحوم شیخ انصاری نیز در کتاب مکاسب به‌دفعات از این مبنا استفاده کرده است. برای نمونه، ر.ک: [[مرتضی انصاری|انصاری، مرتضی]]، المكاسب، ج۲، ص۱۵۱، ۱۸۸ و ۱۸۹ و ج۴، ص۱۰۰.</ref> ازاین‌رو، اگرچه این [[روایت]] در نگاه نخست، ضعیف به‌نظر می‌آید، با وجود این قرینه، می‌توان نسبت به صدور این [[روایت]] از [[معصوم]] مطمئن شد.<ref>در پایان این قسمت از بحث، توجه به دو نکته لازم است: نخست آنکه نگارنده برای دستیابی به وثاقت راویان، از منابع رجالی مشهور استفاده کرده و در این راستا از نرم‌افزار دارية النور بسیار بهره برده است. دوم آنکه، به‌دلیل رعایت حجم این تحقیق، نتیجه بررسی سندی مربوط به روایات در پژوهش منعکس شده است، اما خود آن بررسی‌ها مخصوصاً اگر خبر مورد بحث، صحيح باشد، در این تحقیق نیامده است. بله، اگر صحت و ضعف روایتی مورد اختلاف باشد و قبول یا رد آن تأثیر بسزایی در بحث داشته باشد، بررسی سندی آن در این نوشتار آمده است. همچنین اگر روایتی ضعيف‌السند و مردود به‌شمار آید، دلیل ضعف آن در پاورقی بیان شده است.</ref><ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت (کتاب)|بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت]].</ref>
#ممکن است یک [[روایت]] تنها با یک [[سند ضعیف]] و تنها در یک کتاب [[نقل]] شده باشد، اما [[روایت]] یادشده مورد [[عمل]] [[عالمان]] قرار گرفته باشد. اینجاست که می‌گویند [[شهرت]] -اگر میان [[علما]] در قرون متقدم باشد- جبران‌کننده [[ضعف]] [[سند]] است.<ref>گفتنی است در همین‌جا نیز مرحوم خویی که برای توثیق روایت به‌دنبال وثاقت راویان حدیث است، جبران ضعف سند به‌وسیله شهرت را نمی‌پذیرد ([[سید ابوالقاسم موسوی خویی]]، مصباح الفقاهة، ج۱، ص۱۴۵؛ ج۵، ص۲۵۶ و ج۷، ص ۱۲۹). این در حالی است که برخی دیگر از محققان، پس از اذعان به عدم حجیت شهرت فتوایی، شهرت روایی را حجت و جابر ضعف سند می‌دانند ([[محمد رضا مظفر|مظفر، محمد رضا]]، اصول الفقه، ج۲، ص۱۴۵-۱۴۷؛ [[محمد علی کاظمی خراسانی|کاظمی خراسانی، محمد علی]]، فوائد الاصول (تقریرات درس میرزای نائینی)، ج۳، ص۱۵۳؛ [[آقاضیاء‌الدین کزازی عراقی|کزازی عراقی، آقاضیاء‌الدین]]، القواعد الفقهية، ج۲، ص۹۹؛ [[سید مصطفی موسوی خمینی|موسوی خمینی، سید مصطفی]]، تحریرات فی الاصول، ج۶، ص۳۹۰ و [[سید محمد حسین بجنوردی|بجنوردی، سید محمد حسین]]، القواعد الفقهية، ج۳، ص ۳۲۷). مرحوم شیخ انصاری نیز در کتاب مکاسب به‌دفعات از این مبنا استفاده کرده است. برای نمونه، ر.ک: [[مرتضی انصاری|انصاری، مرتضی]]، المكاسب، ج۲، ص۱۵۱، ۱۸۸ و ۱۸۹ و ج۴، ص۱۰۰.</ref> ازاین‌رو، اگرچه این [[روایت]] در نگاه نخست، ضعیف به‌نظر می‌آید، با وجود این قرینه، می‌توان نسبت به صدور این [[روایت]] از [[معصوم]] مطمئن شد.<ref>در پایان این قسمت از بحث، توجه به دو نکته لازم است: نخست آنکه نگارنده برای دستیابی به وثاقت راویان، از منابع رجالی مشهور استفاده کرده و در این راستا از نرم‌افزار دارية النور بسیار بهره برده است. دوم آنکه، به‌دلیل رعایت حجم این تحقیق، نتیجه بررسی سندی مربوط به روایات در پژوهش منعکس شده است، اما خود آن بررسی‌ها مخصوصاً اگر خبر مورد بحث، صحيح باشد، در این تحقیق نیامده است. بله، اگر صحت و ضعف روایتی مورد اختلاف باشد و قبول یا رد آن تأثیر بسزایی در بحث داشته باشد، بررسی سندی آن در این نوشتار آمده است. همچنین اگر روایتی ضعيف‌السند و مردود به‌شمار آید، دلیل ضعف آن در پاورقی بیان شده است.</ref><ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت (کتاب)|بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت]].</ref>
۲۱۸٬۹۱۲

ویرایش