نبوت در نهج البلاغه: تفاوت میان نسخه‌ها

*[[امام]] {{ع}} خصوصیاتی برای [[پیامبران]] برمی‌شمرد که بخشی از آن‌ها مربوط به [[نبوت عامه]] و بخشی دیگر مربوط به [[نبوت خاصه]] است. از این‌رو، عبارات مزبور دو عنوان کلی دارد: ویژگی‌های عمومی [[پیامبران]]؛ ویژگی‌های خاص [[پیامبر اسلام]] {{صل}}<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 822.</ref>.

*برخی از [[ویژگی‌های پیامبران]] [[الهی]] در [[کلام امام]] {{ع}} عبات‌اند از:

*[[وحی]] در لغت به معنای القای سریع و پنهانی است و مراد از آن در بحث [[نبوت]]، انتقال حقایق از جانب [[خدا]] بر [[پیامبر]] است. البته در [[قرآن کریم]]، [[وحی]] به معنای [[الهام]] نیز به‌کار رفته است که در این مورد، اختصاصی به [[انبیا]] ندارد. آن معنا از [[وحی]] که مخصوص [[پیامبران]] است، همان [[وحی تشریعی]] است. [[حضرت علی]] {{ع}} در معرفی این‌گونه [[وحی]] می‌فرماید: [[خداوند]] [[پیامبران]] را همراه با وحیی که مخصوص ایشان است، برانگیخت<ref>{{متن حدیث|بَعَثَ اللَّهُ رُسُلَهُ بِمَا خَصَّهُمْ بِهِ مِنْ وَحْيِهِ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۴۴</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 822.</ref>.

*در عبارت یاد شده، این‌گونه خاص [[وحی]] از وجوه تمایز [[پیامبران]] از دیگران است. بر اساس [[تعالیم]] [[علوی]]، سخن [[خداوند]] نزد [[پیامبران]] [[امانت]] است و آنان در آن [[خیانت]] نمی‌کنند و [[خداوند]] نسبت به ادای این [[امانت]] از ایشان [[پیمان وفاداری]] گرفته است:[[خداوند]] از میان [[فرزندان آدم]]، پیامبرانی را برگزید که [[پیمان]] [[وحی]] را از ایشان گرفت تا [[امانت]] [[رسالت]] را به [[مردم]] برسانند<ref>{{متن حدیث|وَ اصْطَفَى سُبْحَانَهُ مِنْ وَلَدِهِ أَنْبِيَاءَ، أَخَذَ عَلَى الْوَحْيِ مِيثَاقَهُمْ وَ عَلَى تَبْلِيغِ الرِّسَالَةِ أَمَانَتَهُمْ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۱</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 822.</ref>.

*آن [[حضرت]]، از [[رسول خدا]] {{صل}} با تعابیر {{متن حدیث|أَمِينُ وَحْيِه‏}}، {{متن حدیث| سَفِيرُ وَحْيِهِ }}، {{متن حدیث|أَمِينُهُ الرَّضِيُّ }}، {{متن حدیث|أَمِيناً عَلَى التَّنْزِيل‏}} و {{متن حدیث|أَمِينُكَ الْمَأْمُون‏}} یاد می‌کند<ref>به ترتیب در خطبه‌های: {{متن حدیث|وَ أَمِيناً عَلَى التَّنْزِيلِ}}؛ خطبه ٢٦؛ {{متن حدیث|فَهُوَ أَمِينُكَ الْمَأْمُونُ}}؛ خطبه ٧٢؛ {{متن حدیث|أَمِينُ وَحْيِهِ}}؛ ۱۷۳، ۳۱۲، ۲۶۹، ۶۸ و ۱۰۱</ref>. [[مفسران]] نیز در [[تفسیر]] [[آیه]] ۵۱ سوره [[شوری]]، به [[تبیین]] اشکال مختلف [[وحی]] به [[انبیا]] {{ع}} پرداخته‌اند<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 823.</ref>.

*از ویژگی‌های مهم [[پیامبران]] و [[حجت‌های خداوند]] بر روی [[زمین]]، که ناشی از [[وحی]] است و منشأ [[کمالات]] دیگر ایشان به‌شمار می‌رود، [[علم]] و قدرتی است که [[خداوند]] به آنان موهبت کرده، چنان‌که در [[قرآن کریم]] [[خدای متعال]] [[علم]] و [[قدرت الهی]] را سبب [[انتخاب]] [[طالوت]] بیان می‌کند: گفت: [[خدا]] او را بر شما [[برگزیده]] و به [[دانش]] و [[توان]] او بیفزوده است و [[خدا]] پادشاهی‌اش را به هر که خواهد دهد که [[خدا]] دربرگیرنده و داناست<ref>{{متن قرآن| وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ اللَّهَ قَدْ بَعَثَ لَكُمْ طَالُوتَ مَلِكًا قَالُواْ أَنَّى يَكُونُ لَهُ الْمُلْكُ عَلَيْنَا وَنَحْنُ أَحَقُّ بِالْمُلْكِ مِنْهُ وَلَمْ يُؤْتَ سَعَةً مِّنَ الْمَالِ قَالَ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاهُ عَلَيْكُمْ وَزَادَهُ بَسْطَةً فِي الْعِلْمِ وَالْجِسْمِ وَاللَّهُ يُؤْتِي مُلْكَهُ مَن يَشَاء وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ }}؛ سوره بقره، آیه ۲۴۷؛ نیز نک: {{متن قرآن| وَلَوْلاَ فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ وَرَحْمَتُهُ لَهَمَّت طَّائِفَةٌ مِّنْهُمْ أَن يُضِلُّوكَ وَمَا يُضِلُّونَ إِلاُّ أَنفُسَهُمْ وَمَا يَضُرُّونَكَ مِن شَيْءٍ وَأَنزَلَ اللَّهُ عَلَيْكَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَعَلَّمَكَ مَا لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ وَكَانَ فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ عَظِيمًا }}؛ سوره نساء، آیه ۱۱۳.</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 823.</ref>.

*[[امام]] {{ع}} [[علم]] و [[قدرت الهی]] را از ویژگی‌های [[جانشینان]] حقیقی [[پیامبران]] معرفی می‌کند: ای [[مردم]]! سزاوارترین اشخاص به [[خلافت]]، آن کسی است که در تحقق [[حکومت]] نیرومندتر و در [[آگاهی]] از [[فرمان خدا]] داناتر باشد<ref>{{متن حدیث|أَيُّهَا النَّاسُ، إِنَّ أَحَقَّ النَّاسِ بِهَذَا الْأَمْرِ، أَقْوَاهُمْ عَلَيْهِ وَ أَعْلَمُهُمْ بِأَمْرِ اللَّهِ فِيهِ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۷۲</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 823.</ref>.

*آن [[حضرت]] [[انبیای الهی]] را {{متن حدیث|مَصَابِيحِ الظُّلْمَة}} و {{متن حدیث| يَنَابِيعِ الْحِكْمَة}}<ref>{{متن حدیث|وَ مَصَابِيحِ الظُّلْمَةِ وَ يَنَابِيعِ الْحِكْمَةِ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۰۸</ref> و [[پیامبر خاتم]] {{صل}} را {{متن حدیث|خَازِنُ عِلْمِكَ الْمَخْزُون‏}}<ref>{{متن حدیث|خَازِنُ عِلْمِكَ الْمَخْزُونِ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ٧٢.</ref> معرفی می‌کند<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 823.</ref>.

*بر اساس [[دلایل نقلی]] و [[عقلی]]، [[خداوند]] هیچ [[قوم]] را بدون [[پیامبر]] یا [[امام]] رها نمی‌کند و [[زمین]] هیچ‌گاه از [[حجت خدا]] خالی نمی‌ماند. از این‌رو لازم است تا بر [[پیشوایی]] این [[حجت‌های الهی]]، نصی از [[حجت]] پیشین وارد شده باشد. [[امام]] {{ع}} می‌فرماید: هیچ‌گاه نبود که [[خدا]] آفریدگان را بدون [[پیامبر]] رها سازد، یا کتابی در دسترس آنان نگذارد، یا حجتی بر آنان نگمارد، یا از نشان دادن راه راست  دریغ ورزد؛ پیامبرانی که با کمی نفراتشان و فراوانی [[دشمنان]] و تکذیب‌کنندگان، هرگز در انجام [[وظایف]] خود کوتاهی نمی‌کردند؛ پیامبرانی که [[بشارت]] به [[ظهور]] [[پیغمبر]] [[آینده]] دادند و بعضی از آن‌ها به [[نص]] و معرفی [[پیامبر]] پیشین شناخته شده بودند. این چنین روزگاران سپری شد، [[پدران]] رفتند و [[فرزندان]] جای آن‌ها را گرفتند<ref>{{متن حدیث|وَ لَمْ يُخْلِ اللَّهُ سُبْحَانَهُ خَلْقَهُ مِنْ نَبِيٍّ مُرْسَلٍ أَوْ كِتَابٍ مُنْزَلٍ أَوْ حُجَّةٍ لَازِمَةٍ أَوْ مَحَجَّةٍ قَائِمَةٍ، رُسُلٌ لَا تُقَصِّرُ بِهِمْ قِلَّةُ عَدَدِهِمْ وَ لَا كَثْرَةُ الْمُكَذِّبِينَ لَهُمْ مِنْ سَابِقٍ سُمِّيَ لَهُ مَنْ بَعْدَهُ أَوْ غَابِرٍ عَرَّفَهُ مَنْ قَبْلَهُ. عَلَى ذَلِكَ نَسَلَتِ الْقُرُونُ و مَضَتِ الدُّهُورُ وَ سَلَفَتِ الْآبَاءُ وَ خَلَفَتِ الْأَبْنَاءُ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۱</ref>. این عبارات گویای آن است که [[نص]] بر [[حجت‌های الهی]]، سنتی [[الهی]] بوده است و در تمام ادوار، [[پیامبران]] و اوصیای ایشان، به آن [[نصوص]] شناخته می‌شدند<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 823.</ref>.

*براساس عبارات یاد شده از [[حضرت امیر]] {{ع}} در بحث [[وحی]]، [[انبیاء]] امانت‌داران [[خداوند]] روی [[زمین]] هستند که در این [[امانت]] [[خیانت]] نمی‌کنند. همین [[امانت‌داری]] حاکی از [[عصمت پیامبران]] در دریافت و [[ابلاغ وحی]] است. افزون بر این، [[پیامبران]] در سایر حالات هم از انواع [[گناهان]] معصوم‌اند و هم از خطاها مصون، زیرا در غیر این‌صورت، [[اطاعت]] از ایشان و سرمشق گرفتن از [[زندگی]] آنان دلیلی نخواهد داشت و آن‌ها مورد [[اعتماد]] سایر [[مردم]] قرار نمی‌گیرند و نتیجه آن نقض غرض [[خداوند]] از ارسال رُسُل است که با [[حکمت]] او سازگار نیست. [[حضرت علی]] {{ع}} در این‌باره فرموده است: [[اطاعت]] فقط مخصوص [[خدا]] و [[رسول]] و [[صاحبان امر]] ([[امامان]] پس از او) است. همان [[خدا]] به [[پیروی از پیامبر]] [[دستور]] داده، چون ایشان [[معصوم]] است و به [[معصیت خدا]] [[فرمان]] نمی‌دهد؛ و به [[پیروی]] از [[صاحبان امر]] [[فرمان]] داده، چون معصوم‌اند و به [[معصیت خدا]] [[فرمان]] نمی‌دهند. از این‌رو [[پیامبران]] و [[حجج الهی]] با [[آگاهی]] از واقعیت [[معاصی]] و آثار آن‌ها و با اعتصامی که بر [[امدادهای الهی]] دارند، از هرگونه [[خطا]] و اشتباه معصوم‌اند. [[عصمت]] از مهم‌ترین [[کمالات]] آن‌هاست که ایشان را از دیگران ممتاز می‌کند. [[خداوند]] با [[علم گسترده]] خود می‌داند که [[پیامبران]] تا پایان [[عمر]] دست از ریسمان امداد [[خداوند]] برنمی‌دارند و از این‌رو دچار [[خطا]] و اشتباه نمی‌شوند. چنین است که آن‌ها را پیشوای [[مردم]] ساخته.<ref>چنان‌که در طلیعة دعای ندبه آمده است: {{متن حدیث|" اللَّهُمَ‏ لَكَ‏ الْحَمْدُ عَلَى‏ مَا جَرَى‏ بِهِ‏ قَضَاؤُكَ‏ فِي‏ أَوْلِيَائِكَ‏ الَّذِينَ‏ اسْتَخْلَصْتَهُمْ لِنَفْسِكَ وَ دِينِكَ إِذِ اخْتَرْتَ لَهُمْ جَزِيلَ مَا عِنْدَكَ مِنَ النَّعِيمِ الْمُقِيمِ الَّذِي لَا زَوَالَ لَهُ وَ لَا اضْمِحْلَالَ بَعْدَ أَنْ شَرَطْتَ عَلَيْهِمُ الزُّهْدَ فِي دَرَجَاتِ هَذِهِ الدُّنْيَا الدَّنِيَّةِ وَ زُخْرُفِهَا وَ زِبْرِجِهَا فَشَرَطُوا لَكَ ذَلِكَ وَ عَلِمْتَ مِنْهُمُ الْوَفَاءَ بِهِ فَقَبِلْتَهُمْ وَ قَرَّبْتَهُمْ وَ قَدَّمْتَ لَهُمُ الذِّكْرَ الْعَلِيَّ وَ الثَّنَاءَ الْجَلِيَّ وَ أَهْبَطْتَ عَلَيْهِمْ مَلَائِكَتَكَ وَ كَرَّمْتَهُمْ بِوَحْيِكَ وَ رَفَدْتَهُمْ‏ بِعِلْمِكَ وَ جَعَلْتَهُمُ الذَّرَائِعَ إِلَيْكَ وَ الْوَسِيلَةَ إِلَى رِضْوَانِك‏ ‏"}}؛ مجلسی، ج ۹۹، ص ۱۰۴</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 824.</ref>.