دین در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

*بر همین اساس، واژه [[دین]] در کاربردهای [[قرآنی]] به [[تنهایی]] و بی‌هیچ قرینه‌ای، بار مثبت یا منفی ندارد و درباره [[ادیان الهی]] و [[ادیان]] بشری یکسان به کار می‌رود.

* [[ادیان]] یاد شده در [[قرآن کریم]] را می‌توان به سه دسته کلی قسمت کرد:  

#در مرحله دوم گونه‌های مختلف [[بت‌پرستی]] و آیین‌های شرک‌آمیز و [[تعالیم]] آنها به عنوان [[ادیان غیر توحیدی]] و جریان معارض با [[ادیان]] و آموزه‌های [[وحیانی]] گزارش شده‌اند.  

#دسته سوم، صورت [[تحریف]] شدۀ ادیانِ [[توحیدی]] است. این دسته از [[ادیان]]، به عبارت دقیقه، بیشتر یک پرداخت انتقادی از [[انحرافات اعتقادی]] و [[رفتاری]] یگانه‌پرستان در دوره‌های گوناگون [[تاریخی]] و آموزه‌های [[تحریف]] شده در [[یهودیت]] و مسیحیتِ رایج است و اغلب به همان [[یهودیت]] و [[مسیحیت]] اختصاص دارد<ref>ر.ک: اسدی، علی، دائرةالمعارف قرآن کریم؛ ج۱۳، ص ۲۰۶- ۲۶۶.</ref>.  

##با [[نفی]] منشأ فراطبیعی برای پیدایش [[دین]]، نبود [[خداوند]] را بدون هیچ دلیلی به عنوان پیش‌فرض درنظر گرفته و تلاش می‌کنند با رویکرد [[روان‌شناختی]] و جامعه‌شناختی [[منشأ دین]] را نیازهای گوناگون بشری معرفی کنند. در نظریه‌های [[الحادی]]، منشأ [[گرایش به دین]] و منشأ پیدایش آن یک چیز است؛ ابتدا زمینه‌های [[روانی]] یا [[اجتماعی]] مؤثر در پیدایش [[خداباوری]] بیان و سپس به [[تبیین]] عواملی پرداخته می‌شود که [[باور]] یادشده را به شکل [[دینی]] درآورده و موجب شکل‌گیری [[ادیان]] شده است<ref>جامعه‌شناسی دین، ص۳۷؛ مجموعه آثار، مطهری، ج۳، ص۵۴۸-۵۴۹، «فطرت»؛ درآمدی بر منشأ دین، ص۱۶-۱۳، ۲۰-۲۲؛ دین‌شناسی‌، ۳۸.</ref>.<ref>ر.ک: اسدی، علی، دائرةالمعارف قرآن کریم، ص ۲۵۳- ۲۶۲.</ref>

*بر اساس نظریۀ [[الحادی]]، دربارۀ [[منشأ دین]]، سه دیدگاه و رویکرد کلان و عمده وجود دارد:

#دیدگاه [[روان‌شناختی]]: بنابراین دیدگاه، [[دین]] برآیند هیجان‌ها و تعارض‌های [[روحی]] [[انسان]] است<ref>ر.ک: فرهنگ شیعه ص ۴۳۳.</ref>. در نقد این دیدگاه هم آمده است، رویارویی با نیروهای طبیعی، همواره [[انسان]] را به [[ترس]] و عجز نمی‌اندازد؛ بلکه بیش‌تر [[شجاعت]]، [[استواری]] و [[پایداری]] می‌بخشد<ref>ر.ک: فرهنگ شیعه ص ۴۳۱.</ref>.

#دیدگاه [[اقتصادی]]: این دیدگاه در [[حقیقت]] به دیدگاه جامعه‌شناختی بازمی‌گردد؛ ولی نظر به اهمیت آن، به صورت مستقل مطرح شده است. بنابراین دیدگاه، [[دین]] محصول از خودبیگانگی [[انسان]] است<ref>مارکس و مارکسیسم‌، ۳۰ و ۳۱.</ref> که ریشه در شرایط [[زندگی اجتماعی]] و تضادهای طبقاتی دارد. در [[حقیقت]]، [[دین]] دستاورد و معلول وضعیت [[اقتصادی]] [[طبقات جامعه]] است. بدین‌سان، اگر [[اختلاف طبقاتی]] [[جامعه]] از میان برود، [[دین]] نیز از میان خواهد رفت<ref>نقدی بر مارکسیسم، ۸۴ ـ ۸۹.</ref>. اما باید دانست آنچه طرفداران این دیدگاه به صورت عام به [[دین]] نسبت می‌دهند، در [[آیین اسلام]] یافت نمی‌شود<ref>مارکسیسم و مذهب، ص ۱۵.</ref>. [[تعالیم اسلامی]] همواره از طبقات زیرین [[جامعه]] [[حمایت]] می‌کنند و [[زورگویان]] و [[سرمایه‌داران]] دنیاپرست را بر نمی‌تابند<ref>{{متن قرآن|وَنُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ}}«و برآنیم که بر آنان که در زمین ناتوان شمرده شده‌اند  منّت گذاریم و آنان را پیشوا گردانیم و آنان را وارثان (روی زمین) کنیم» سوره قصص، آیه ۵.</ref>.

*"[[توحید]]" نخستین اصل است به معنای [[یگانگی خداوند]] [[متعال]]. "[[نبوت]]" به معنای [[پیامبری]] حضرت‌ [[محمد]]{{صل}} و دیگر [[پیامبران الهی]]{{ع}}. "[[معاد]]" به معنای آن است که روزی همۀ [[مکلفان]] برای بازخواست و حساب در پیشگاه [[الهی]] گرد هم می‌آیند و هر کس به [[پاداش]] و [[کیفر]] خویش می‌رسد. "[[عدل]]" به معنای آن است که [[افعال]] [[خداوند متعال]] از سر [[دادگری]] و [[شایستگی]] است و به هیچ کس [[ستم]] نمی‌کند و هر چیز را در جای خویش نگاه می‌دارد. "[[امامت]]" بدین معناست که پس از [[پیامبر اسلام]]{{صل}}، [[دوازده امام]] [[معصوم]]{{ع}} [[منصب]] [[خلافت]] و [[امامت]] را بر عهده دارند و آنان [[منصوب]] [[خداوند]] متعال‌اند<ref>ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۸۳-۸۴.</ref>.

==[[ادیان الهی]]==

* [[ادیان الهی]] [[علی]] رغم اشتراک در اصول و [[احکام]] بنیادین، اختلافاتی هم با یکدیگر دارند، از جمله:  

# [[اختلافات]] ناشی از [[اراده الهی]] که با توجه به شرایط [[اجتماعی]] و [[مصالح]] امت‌های مختلف است و به تدریج کامل می‌شود.