القاب امام علی: تفاوت میان نسخه‌ها
←پرسش‌های وابسته
(تغییرمسیر به لقب‌های امام علی) برچسب: تغییر مسیر جدید |
|||
| (۱۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
# | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = امام علی | |||
| عنوان مدخل = | |||
| مداخل مرتبط = [[القاب امام علی در تاریخ اسلامی]] - [[القاب امام علی در معارف و سیره علوی]] | |||
| پرسش مرتبط = امام علی (پرسش) | |||
}} | |||
== مقدمه == | |||
[[امام]] {{ع}} القاب<ref>لقب، غیر از کنیه است و همان صفت مشهوری است که برای ستایش یا نکوهش شخص به کارمی‌رود، مانند صادق و کذاب.</ref> و اوصاف بسیاری دارد که هر کدام، اشاره‌ای دارند به بُعدی از ابعاد والای [[علمی]]، عملی، [[فرهنگی]]، [[اجتماعی]]، [[معنوی]] و [[سیاسی]] [[شخصیت]] او. بسیاری از این [[القاب]]، درروزگار [[پیامبر خدا]] شناخته شده بود که [[پیامبر خدا]]، [[امام]] {{ع}} را بدان‌ها خطاب می‌کرد. | |||
برخی از این [[القاب]] چنین‌اند: "[[أعلمُ الامة]]"، "[[أقضَی الامة]]"، "[[أولُ مَن أسلَمَ]]"، "[[أولُ مَن صلی]]"، "[[خیر البشر]]"، "[[أمیر المؤمنین]]"، "[[إمام المتقین]]"، "[[قائد]] الغُر المُحَجلین"، "[[سید]] المسلمین"، "[[سید]] المؤمنین"، "[[یعسوب المؤمنین]]"، "[[الأنزع البطین]]"، "[[عمود الدین]]"، "[[سید الشهداء]]"، "[[سید]] العرب"، "[[رایة الهدی]]"، "[[باب الهدی]]"، "[[حَیدر]]"، "[[المرتضی]]"، "[[الولی]]" و "[[الوصی]]". [[پیامبر]] با این [[القاب]] به جایگاه والای او در [[رهبری]] ره می‌نمود و برای آن زمینه‌سازی می‌کرد؛ لذا در میان [[القاب]] [[علی]] {{ع}}، این دو [[لقب]] از بقیه مشهورتر است: "[[أمیر المؤمنین]]" و "[[وصی]]"<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]، ص ۲۹؛ [[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۲ (کتاب)|پیشوایان هدایت ج۲]]، ص ۶۴.</ref>. | |||
== القاب امیرالمؤمنین{{ع}} == | |||
=== [[ابوالیتامی و المساکین]] === | |||
از آنجا که [[امیر مؤمنان]]{{ع}}، پدر [[یتیمان]] و [[یاور]] بینوایان و بیوه‌زنان بود، ابوالیتامیٰ [[لقب]] گرفت. «اب» در اینجا به معنای صاحب و یاور است<ref>تستری، محمدتقی، قاموس الرجال، ج۱، ص۱۶؛ خوارزمی، موفق بن احمد، المناقب ص۴۱ – ۴۵.</ref>. آن حضرت فرمود: {{متن حدیث|أَنَا الْهَادِي وَ أَنَا الْمُهْتَدِي وَ أَنَا أَبُو الْيَتَامَى وَ الْمَسَاكِينِ وَ زَوْجُ الْأَرَامِلِ...}}<ref>تستری، قاضی نورالله، احقاق الحق، ج۴، ص۲۸۵؛ قندوزی، سلیمان، ینابیع الموده، ج۳، ص۴۰۱.</ref>؛ «من [[هدایت‌گر]] و راه‌یافته، و پدر یتیمان و بینوایان و یاور بیوه‌زنانم...». | |||
=== [[اسدالله]] === | |||
این لقب، نماد [[شجاعت]] و [[دلیری]] حضرت است. [[امام]] در برابر توده [[مسلمانان]]، رئوف‌ترین و مهربان‌ترین بود؛ ولی در برابر خائنان و [[دشمنان]]، [[قوی]] و [[خشن]] و باشهامت و شجاعت. [[ابن عباس]] می‌گوید: [[پرچم]] [[مهاجران]] در تمام [[جنگ‌ها]]، چون [[بدر]]، [[احد]]، [[خیبر]]، [[احزاب]] و [[فتح مکه]]، همواره در دست علی{{ع}} بود<ref>ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۴۲، ص۷۲؛ طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، ج۱، ص۳۷۴؛ گنجی شافعی، کفایة الطالب، ص۱۳۴ – ۱۳۵.</ref>. چند لقب دیگر حضرت نیز نظیر اشد [[الناس]]، اشجع الناس، کرّار غیر فرّار نیز به همین معناست. در [[حدیث معراج]]، علی{{ع}} «اسدالله الغالب» نامیده شده است<ref>تستری، قاضی نورالله، احقاق الحق، ج۴، ص۲۷۹، به نقل از: کشفی ترمذی، محمد صالح، المناقب المرتضویه، ص۱۵۹.</ref>. | |||
=== الامام === | |||
[[امام]]، به معنای [[پیشوا]] و [[رهبر]] است. [[قرآن]] [[پیروی]] از «[[امام نور]]» را ستوده<ref>{{متن قرآن|وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْرَاتِ وَإِقَامَ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءَ الزَّكَاةِ وَكَانُوا لَنَا عَابِدِينَ}} «و آنان را پیشوایانی کردیم که به فرمان ما راهبری می‌کردند و به آنها انجام کارهای نیک و برپا داشتن نماز و دادن زکات را وحی کردیم و آنان پرستندگان ما بودند» سوره انبیاء، آیه ۷۳؛ {{متن قرآن|وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمَّا صَبَرُوا وَكَانُوا بِآيَاتِنَا يُوقِنُونَ}} «و چون شکیب ورزیدند و به آیات ما یقین داشتند برخی از آنان را پیشوایانی گماردیم که به فرمان ما (مردم را) رهنمایی می‌کردند» سوره سجده، آیه ۲۴؛ {{متن قرآن|وَنُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ}} «و برآنیم که بر آنان که در زمین ناتوان شمرده شده‌اند منّت گذاریم و آنان را پیشوا گردانیم و آنان را وارثان (روی زمین) کنیم» سوره قصص، آیه ۵.</ref>، «[[امام نار]]»<ref>{{متن قرآن|وَإِنْ نَكَثُوا أَيْمَانَهُمْ مِنْ بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَطَعَنُوا فِي دِينِكُمْ فَقَاتِلُوا أَئِمَّةَ الْكُفْرِ إِنَّهُمْ لَا أَيْمَانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ يَنْتَهُونَ}} «و اگر پیمانشان را پس از بستن بشکنند و به دینتان طعنه زنند با پیشگامان کفر که به هیچ پیمانی پایبند نیستند کارزار کنید باشد که باز ایستند» سوره توبه، آیه ۱۲؛ {{متن قرآن|وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ لَا يُنْصَرُونَ}} «و آنان را (به کیفر کفرشان) پیشوایانی کردیم که (مردم را) به سوی آتش دوزخ فرا می‌خوانند و روز رستخیز یاری نخواهند شد» سوره قصص، آیه ۴۱.</ref> را نکوهیده و طراز ارزیابی [[رهبری]] را بر نوع و چگونگی آن نهاده که عالی‌ترین آن، امامتی [[الهی]] و ابراهیم‌گونه است. عنوان پیشین با ضمیرهای خطاب، مانند {{متن حدیث|عَلِيٌّ إِمَامَكُمْ}} و {{متن حدیث|أَنْتَ الْإِمَامُ}} و با ضمیر غایب مانند {{متن حدیث|هُوَ الْإِمَامُ}}، بارها بیان شده است<ref>ری‌شهری، محمد، موسوعة الامام علی بن ابی‌طالب{{ع}}، ج۲، ص۱۹۰ - ۱۹۱، ۱۹۵ - ۱۹۶.</ref>. | |||
[[رسول خدا]]{{صل}} می‌فرماید: «علی با [[حق]]، و حق با او است و [[امام]] و [[جانشین]] پس از من، فقط همو است»<ref>{{متن حدیث|عَلِيٌّ مَعَ الْحَقِّ وَ الْحَقُ مَعَهُ وَ هُوَ الْإِمَامُ وَ الْخَلِيفَةُ بَعْدِي}}؛ خزاز قمی، ابو القاسم، کفایة الأثر، ص۱۰۰، ۱۱۷، ۱۳۲، ۱۵۷؛ ری‌شهری، محمد، موسوعة الامام علی بن ابی‌طالب{{ع}}، ج۲، ص۱۹۰ - ۱۹۱.</ref>.<ref>[[علی مختاری|مختاری، علی]]، [[نام‌ها و لقب‌های امام علی (مقاله)| مقاله «نام‌ها و لقب‌های امام علی»]]، [[دانشنامه امام علی ج۱۰ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۱۰]]، ص ۳۴۵.</ref> | |||
=== [[امیر المؤمنین]] === | |||
[[روایات]] بسیاری در توضیح این لقب وارد شده که در اوایل قرون [[اسلامی]] مورد استشهاد و [[منازعه]] [[شیعه]] و [[سنی]] قرار گرفته است. [[ابن خلدون]]، هنگامی که از انتساب [[عمر]] به این لقب از طرف [[عمرو عاص]] سخن می‌گوید، می‌نویسد: [[امیرالمؤمنین]]، در میان [[مردم]] به منزله لقبی برای علی{{ع}} تلقی گردید و آن‌گاه خلفای پس از وی این لقب را به [[وراثت]] از وی گرفتند. آن‌گاه [[شیعیان]]، لقب امام را به علی{{ع}} اختصاص دادند تا [[مقام امامت]] که اخت و مرادف [[خلافت]] است، صفت خاص او گردد. در [[مذهب]] ایشان نیز کنایه از این بود که علی برای امامت نماز، از [[ابوبکر]] شایسته‌تر است. پس کلمه [[امام]] را به علی{{ع}} و کسانی که پس از وی در مذهب آنان نامزد خلافت بوده‌اند، اختصاص دادند و همه ایشان را «امام» می‌گفتند<ref>ابن خلدون، مقدمه، ترجمه پروین گنابادی، ج۱، ص۳۴۳.</ref>. | |||
==== جایگاه و تجلیگاه لقب امیرالمؤمنین ==== | |||
۱. [[پیامبر]] به علی{{ع}} فرمود: «تویی آن‌که [[خداوند]] [در [[آغاز آفرینش]]] با خلقش به او [[احتجاج]] کرد؛ آن‌گاه که آنان را به پا داشت و پرسید: آیا [[پروردگار]] شما نیستم؟ همگی پاسخ دادند: آری. باز پرسید: آیا محمد پیامبرم نیست؟ همگی پاسخ دادند: بلی. پس گفت: و آیا علی [[امیر مؤمنان]] نیست؟ همگی از روی [[استکبار]] و [[سرکشی]] از [[پذیرش ولایت]] تو، پاسخ دادند: نه؛ مگر اندک افرادی که بسیار اندکند، و منظور از «[[اصحاب]] الیمین» همین‌ها هستند»<ref>{{متن حدیث|أَنْتَ الَّذِي احْتَجَ اللَّهُ بِهِ فِي ابْتِدَاءِ الْخَلْقِ حَيْثُ أَقَامَهُمْ فَقَالَ {{متن قرآن|أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ}} قالُوا جَمِيعاً بَلى فَقَالَ مُحَمَّدٌ رَسُولِي فَقَالُوا جَمِيعاً بَلَى فَقَالَ وَ عَلِيٌّ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ فَقَالُوا جَمِيعاً لَا اسْتِكْبَاراً وَ عُتُوّاً عَنْ وَلَايَتِكَ إِلَّا نَفَرٌ قَلِيلٌ وَ هُمْ أَقَلُّ الْقَلِيلِ وَ هُمْ أَصْحَابُ الْيَمِينِ}}، سید ابن طاووس، الیقین، ص۲۱۳، ۲۳۱، ۳۸۲؛ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۲۶، ص۲۸۵، ح۴۳؛ ج۳۷، ص۳۰۶، ح۳۵؛ ج۲۶، ص۲۸۵، ح۴۴؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ج۱، ص۵۴۸.</ref>. | |||
در [[روایت]] دیگری از [[پیامبر]] آمده است: «اگر [[مردم]] می‌دانستند از چه زمانی علی، [[امیرالمؤمنین]] نامیده شده است، حقش را [[انکار]] نمیکردند»<ref>{{متن حدیث|لَوْ يَعْلَمُ النَّاسُ مَتَى سُمِّيَ عَلِيّاً أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ لَمْ يُنْكِرُوا حَقَّهُ...}}؛ سید ابن طاووس، الیقین، ص۲۳۵ و ۳۸۲؛ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۲۶، ص۲۸۵، ح۴۴ و ج۳۷، ص۳۰۶، ح۳۵.</ref>. | |||
۲. [[پیامبر اسلام]]{{صل}} فرمود: «به [[راستی]] که در [[لوح محفوظ]] زیر [[عرش خدا]]، [نوشته است]: [[علی بن ابی‌طالب]]، [[امیرمؤمنان]] است»<ref>{{متن حدیث|إِنَّ فِي اللَّوْحِ الْمَحْفُوظِ تَحْتَ الْعَرْشِ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ}}؛ سید ابن طاووس، الیقین، ص۳۸۱.</ref>. | |||
۳. [[پیامبر اسلام]]{{صل}} دستور می‌داد که به علی، با عنوان «یا [[امیرالمؤمنین]]» [[سلام]] کنید<ref>سید ابن طاووس، الیقین، ص۱۳۲.</ref>. [[اسامه]]، با [[اعتراض]] به [[غصب]] امارت از سوی [[ابوبکر]] به او گفت: آیا این داستان را از یاد برده‌ای: هنگامی که [[پیامبر]] به ما [[فرمان]] داد بر علی{{ع}} با عنوان امیرالمؤمنین سلام کنیم، تو پرسیدی: آیا این فرمانی از جانب [[خدا]] و [[رسول]] او است؟ حضرت فرمود. آری. [[عمر]] برخاست و گفت: آیا این دستوری از طرف خدا و رسول او است؟ پیامبر فرمود: آری. سپس همگی برخاستند و بر او سلام کردند؛ و من که از همه شما کم‌سن و سال‌تر بودم، ایستادم و با تعبیر امیرالمؤمنین سلام کردم. ابوبکر گفت: خدا هیچ‌گاه [[پیامبری]] و [[خلافت]] را در یک [[خاندان]] جمع نمی‌کند<ref>سید ابن طاووس، الیقین، ص۳۱۰ - ۳۱۱؛ طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، ج۱، ص۳۰۷؛ تستری، قاضی نورالله، احقاق الحق، ج۴، ص۲۷۷؛ ج۱۵، ص۱۹۷؛ ج۳۱، ص۱۹.</ref>. | |||
۴. حارث بن [[خزرج]] [[انصاری]]، [[صاحب پرچم]] [[انصار]]، می‌گوید: از [[رسول خدا]]{{صل}} شنیدم که به علی{{ع}} فرمود: «ای علی، پس از من، بر تو مقدم نمی‌شود جز کسی که [[تسلیم]] [[امر خدا]] نیست. [[اهل]] [[آسمان‌ها]] و [[عالم غیب]]، به [[حقیقت]] تو را [[امیرالمؤمنین]] می‌نامند»<ref>{{متن حدیث|يَا عَلِيُّ لَا يَتَقَدَّمُكَ بَعْدِي إِلَّا كَافِرٌ وَ إِنَّ أَهْلَ السَّمَاوَاتِ لَيُسَمُّونَكَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ}}، سید ابن طاووس، الیقین، ص۲۷۸؛ ابن شهر آشوب، المناقب آل ابی‌طالب، ج۱، ص۵۴۸؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۳۷، ص۳۰۷ و ۳۱۰؛ مصحح کتاب الیقین می‌گوید: در مصدر [مأة حدیث ابن شاذان (ش (۲۶)] چنین است: {{متن حدیث|فَأَنْتَ يَا عَلِيُّ أَمِيرُ مَنْ فِي السَّمَاءِ وَ أَمِيرُ مَنْ فِي الْأَرْضِ وَ أَمِيرُ مَنْ مَضَى وَ أَمِيرُ مَنْ بَقِيَ فَلَا أَمِيرَ قَبْلَكَ وَ لَا أَمِيرَ بَعْدَكَ لِأَنَّهُ لَا يَجُوزُ أَنْ يُسَمَّى بِهَذَا الِاسْمِ مَنْ لَمْ يُسَمِّهِ اللَّهُ تَعَالَى بِهِ}}.</ref>.<ref>[[علی مختاری|مختاری، علی]]، [[نام‌ها و لقب‌های امام علی (مقاله)| مقاله «نام‌ها و لقب‌های امام علی»]]، [[دانشنامه امام علی ج۱۰ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۱۰]]، ص ۳۵۲.</ref> | |||
=== [[الأنزع البطین]] === | |||
[[پیامبر]] فرمود: «علی [[جان]]! [[خداوند]] تو و [[خاندان]] و پیروانت و [[دوستداران]] شیعیانت را آمرزید؛ پس به تو مژده باد به [[راستی]] که «أنزع البطین» تویی که از [[شرک]] و دوگانه‌پرستی جدا شده‌ای و از [[علم]]، پُر گشته‌ای»<ref>{{متن حدیث|يَا عَلِيُّ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى قَدْ غَفَرَ لَكَ وَ لِأَهْلِكَ وَ لِشِيعَتِكَ وَ مُحِبِّي شِيعَتِكَ وَ مُحِبِّي مُحِبِّي شِيعَتِكَ فَأَبْشِرْ فَإِنَّكَ الْأَنْزَعُ الْبَطِينُ مَنْزُوعٌ مِنَ الشِّرْكِ بَطِينٌ مِنَ الْعِلْمِ}}، جوینی، ابراهیم بن محمد، فرائد السمطین، ج۱، ص۳۰۸، ح۲۴۷؛ ابن مغازلی، مناقب علی بن ابی‌طالب، ص۳۱۶ – ۳۱۷، ح۴۵۶؛ خوارزمی، موفق بن احمد، المناقب، ص۲۹۴، ح۲۸۴، ح۶؛ شیخ طوسی، الامالی، ص۲۹۳، ح۵۷۰؛ تستری، قاضی نور الله، احقاق الحق، ج۳۰، ص۱۴۶ و ۱۵۳؛ ج۲۰، ص۵۶۱؛ ناظم زاده، اصغر، مظهر ولایت، ص۴۶.</ref>.<ref>[[علی مختاری|مختاری، علی]]، [[نام‌ها و لقب‌های امام علی (مقاله)| مقاله «نام‌ها و لقب‌های امام علی»]]، [[دانشنامه امام علی ج۱۰ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۱۰]]، ص ۳۶۳.</ref> | |||
=== [[خلیفة رسول الله]] === | |||
[[خلیفه]]، به معنای [[جانشین]]، کاربردهای گوناگونی دارد و درباره [[خلافت]] [[امیر مؤمنان]]{{ع}} دو برداشت گوناگون وجود دارد: | |||
# الف) حضرت در شمار خلفای [[بنی‌امیه]] و [[بنی‌عباس]] و سایر [[حاکمان]] [[جهان اسلام]] تا امروز یا چهارمین نفر از چهار خلیفه نخستین است. این وجه، نه تنها مایه فخر علی نیست، بلکه اهانتی به آن [[معصوم]] [[مظلوم]] است که [[روزگار]] او را تنزل داد. | |||
# ب) مقام معنوی [[خلیفة‌اللهی]] و ولی‌اللهی که زمینه‌ای است برای [[منصوب]] شدن به منصبی ظاهری چون [[نبوت]] و [[امامت]] و به همین معنا است که علی{{ع}}، [[حجة الله]]، [[ولی الله]]، [[خلیفة الله]] و [[خلیفه رسول الله]] است. آن‌چه برازنده علی{{ع}} است، همین است، نه آن منصب ظاهری؛ همان‌که پس از [[بیعت با امام]]، یکی از شیعیانش عرض کرد: تو [[زیور]] و فخر خلافتی، نه اینکه خلافتْ زیور تو باشد. | |||
[[پیامبر اکرم]]{{صل}} می‌فرماید: «به [[راستی]] که [[علی بن ابی‌طالب]] [[خلیفه خدا]] و [[خلیفه]] من و [[حجت خدا]] و [[حجت]] من است»<ref>{{متن حدیث|إِنَّ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ خَلِيفَةُ اللَّهِ وَ خَلِيفَتِي وَ حُجَّةُ اللَّهِ وَ حُجَّتِي}}، شیخ صدوق، الامالی، ص۲۷۱، ح۲۹۹؛ کراچکی، محمد بن علی، کنز الفوائد، ص۲، ح۱۳؛ ابن شاذان، مأة منقبه، ص۵۸، ح۱۴.</ref>. نیز خطاب به علی{{ع}} فرموده‌اند: إنک لحجة [[الله]] علی خلقه و أمینه علی سره و [[خلیفة الله]] علی عباده}}؛ «به راستی که تو حجت خدا بر خلقش و [[امین]] او بر سرش و خلیفه خدا بر بندگانش هستی»<ref>تستری، قاضی نور الله، احقاق الحق، ج۵، ص۵۰، به نقل از: قندوزی، سلیمان، ینابیع الموده، ص۵۲.</ref>.<ref>[[علی مختاری|مختاری، علی]]، [[نام‌ها و لقب‌های امام علی (مقاله)| مقاله «نام‌ها و لقب‌های امام علی»]]، [[دانشنامه امام علی ج۱۰ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۱۰]]، ص ۳۶۴.</ref> | |||
=== [[ساقی کوثر]] === | |||
علی، نخستین کسی است که در [[قیامت]] بر [[حوض کوثر]] وارد می‌شود. [[پیامبر]] به او می‌فرمود: [ای علی] در [[آخرت]]، تو نزدیک‌ترین فرد به من هستی، و نخستین کسی هستی که در کنار حوض کوثر نزدم می‌آیی و نخستین فرد از امتم خواهی بود که به [[بهشت]] وارد می‌شوی<ref>تستری، قاضی نورالله، احقاق الحق، ج۴، ص۲۸۹ ـ ۲۹۰؛ ج۱۵، ص۴۳۳؛ ج۲۰، ص۴۹۱ - ۴۹۲؛ شیخ صدوق، الامالی، ص۱۵۶ ـ ۱۵۷؛ ری‌شهری، محمد، موسوعة الامام علی بن ابی‌طالب{{ع}}، ج۸، ص۱۵۳ ـ ۱۵۷.</ref>. این منصب را [[پیامبر]] برای علی{{ع}} درخواست کرد و [[مستجاب]] شد<ref>خوارزمی، موفق بن احمد، المناقب، ص۲۹۴، ح۲۸۰؛ احمد بن حنبل، فضائل الصحابه، ج۲، ص۶۶۱، ح۱۱۲۷؛ طبری، محب الدین ذخائر العقبی، ص۱۵۵.</ref>. همچنین از پیامبر نقل است که فرمود: «تو فردای [[قیامت]] بر سر [[حوض کوثر]] یاورم هستی و در مقام محمودْ یار و همراه منی»<ref>{{متن حدیث|يَا عَلِيُّ أَنْتَ صَاحِبِي عَلَى الْحَوْضِ غَداً وَ أَنْتَ صَاحِبِي فِي الْمَقَامِ الْمَحْمُودِ}}؛ شیخ صدوق، الامالی، ص۴۱۱، ح۵۳۳؛ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۳۹، ص۹۳، ح۳.</ref>.<ref>[[علی مختاری|مختاری، علی]]، [[نام‌ها و لقب‌های امام علی (مقاله)| مقاله «نام‌ها و لقب‌های امام علی»]]، [[دانشنامه امام علی ج۱۰ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۱۰]]، ص ۳۶۶.</ref> | |||
=== [[سیف الله]] === | |||
[[رسول خدا]]{{صل}} می‌فرماید: «جنگ با علی، [[جنگ]] با خدا، و [[صلح]] با او، صلح با خداست»<ref>{{متن حدیث|حَرْبُ عَلِيٍّ حَرْبُ اللَّهِ وَ سِلْمُ عَلِيٍّ سِلْمُ اللَّهِ}}؛ شیخ صدوق، الخصال، ص۴۹۶، ح۵؛ همو، الامالی، ص۱۴۹، ح۱۴۶.</ref>، «[[دوست]] علی، دوست خدا و [[دشمن]] علی، دشمن خداست»<ref>{{متن حدیث|وَلِيُّ عَلِيٍّ وَلِيُ اللَّهِ وَ عَدُوُّ عَلِيٍّ عَدُوُّ اللَّهِ}}؛ طبری، عماد الدین، بشارة المصطفی، ص۱۹؛ سبزواری، محمدباقر، جامع الاخبار، ص۵۱، ح۵۶.</ref>. | |||
[[پیامبر]] علی{{ع}} را شمشیر [[خطاناپذیر]] خدا خوانده، می‌فرماید: «ای علی، تویی جنگجوی [[عرب]]، کشنده [[پیمان‌شکنان]] و [[منحرفان]] و ستم‌گران، و تو [[برادر]] منی و مولای هر مؤمنی و شمشیر خطاناپذیر خدایی»<ref>{{متن حدیث|يَا عَلِيُّ أَنْتَ فَارِسُ الْعَرَبِ وَ قَاتِلُ النَّاكِثِينَ وَ الْمَارِقِينَ وَ الْقَاسِطِينَ- وَ أَنْتَ أَخِي وَ مَوْلَى كُلِّ مُؤْمِنٍ وَ سَيْفُ اللَّهِ الَّذِي لَا يُخْطِئُ}}؛ ابطحی اصفهانی، محمدباقر، صحیفة الامام الرضا{{ع}}، ص۲۷۵، ح۱۴؛ ری‌شهری، محمد، موسوعة الامام علی بن ابی‌طالب{{ع}}، ج۹، ص۴۲۶، ح۴۷۶۴.</ref>.<ref>تستری، قاضی نور الله، احقاق الحق، ج۴، ص۱۱۵، ۲۷۹، ۳۸۶؛ ج۶، ص۱۵۳؛ ج۱۵، ص۴۲، ۵۹، ۲۰۰، ۴۳۵، ۴۳۶، ۴۷۰؛ ج۲۰، ص۲۸۳ - ۵۱۸؛ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۳۵، ص۶۱؛ ج۵۲، ص۳۰۴؛ ج۳۸، ص۹۰؛ ج۴۰، ص۴۳؛ ج۴۲، ص۶۷.</ref>.<ref>[[علی مختاری|مختاری، علی]]، [[نام‌ها و لقب‌های امام علی (مقاله)| مقاله «نام‌ها و لقب‌های امام علی»]]، [[دانشنامه امام علی ج۱۰ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۱۰]]، ص ۳۶۸.</ref> | |||
=== [[صدیق اکبر]] === | |||
صدیق کسی را گویند که در [[کردار]] و گفتار، راست و درست و تصدیق کننده [[حق]] است. [[قرآن]]، [[حضرت ابراهیم]] و یوسف و [[ادریس]] را «صدیق» [[لقب]] می‌دهد<ref>{{متن قرآن|وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّهُ كَانَ صِدِّيقًا نَبِيًّا}} «و در این کتاب از ابراهیم یاد کن که او پیامبری بسیار راستگو بود» سوره مریم، آیه ۴۱؛ {{متن قرآن|يُوسُفُ أَيُّهَا الصِّدِّيقُ أَفْتِنَا فِي سَبْعِ بَقَرَاتٍ سِمَانٍ يَأْكُلُهُنَّ سَبْعٌ عِجَافٌ وَسَبْعِ سُنْبُلَاتٍ خُضْرٍ وَأُخَرَ يَابِسَاتٍ لَعَلِّي أَرْجِعُ إِلَى النَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَعْلَمُونَ}} «یوسف، ای (یار) راستگو! درباره (خواب دیدن) هفت گاو فربه که هفت گاو لاغر آنها را می‌خورند و هفت خوشه سبز و هفت خوشه خشک دیگر نظرت را به ما بگو باشد که من نزد مردم برگردم شاید که (به تعبیر آن) دانا گردند» سوره یوسف، آیه ۴۶؛ {{متن قرآن|وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِدْرِيسَ إِنَّهُ كَانَ صِدِّيقًا نَبِيًّا}} «و در این کتاب، ادریس را یاد کن که پیامبری بسیار راستگو بود» سوره مریم، آیه ۵۶.</ref>. سه [[آیه]] با مضمون صدیق بر علی{{ع}} تطبیق شده است و<ref>{{متن قرآن|أُولَئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ}} «همان راستگویان و شهیدانند» سوره حدید، آیه ۱۹؛ {{متن قرآن|فَأُولَئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ}} «کسانی که خداوند به آنان نعمت داده است از پیامبران و راستکرداران و شهیدان و شایستگان خواهند بود» سوره نساء، آیه ۶۹؛ ر.ک: حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ج۱، ص۱۵۳ - ۱۵۵؛ ج۲، ص۱۲۰؛ سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور، ج۵، ص۳۲۸؛ ابن مغازلی، مناقب الامام علی بن ابی‌طالب، ص۲۶۷، ح۳۶۹.</ref> ایشان افتخار می‌کند که [[خدای سبحان]]، او را صدیق اکبر نامیده است. [[پیامبر اکرم]]{{صل}} می‌فرماید: پروردگارم در [[شب معراج]] فرمود: تو برگزیده منی از آفریدگانم، و پس از تو صدیق اکبر است. پرسیدم: «پروردگارا، صدیق اکبر کیست؟ فرمود: برادرت [[علی بن ابی‌طالب]]»<ref>{{متن حدیث|يَا رَبِّ وَ مَنْ الصِّدِّيقُ الْأَكْبَرُ؟ قَالَ: أَخُوكَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ}}؛ علامه امینی، الغدیر، ج۲، ص۴۴۲ - ۴۴۳، ح۴.</ref>. | |||
[[پیامبر گرامی]]{{صل}} در چند مناسبت، علی{{ع}} را «الصدیق الاکبر» نامید؛ از جمله<ref>تستری، قاضی نور الله، احقاق الحق، ج۴، ص۲۶؛ علامه امینی، الغدیر، ج۲، ص۴۴۱؛ ری‌شهری، محمد، موسوعة الامام علی بن ابی طالب{{ع}}، ج۸، ص۱۲۸ - ۱۲۹، ح۳۴۰۷ - ۳۴۱۰؛ علامه امینی، الغدیر، ج۳، ص۳۰۸ - ۳۵۰؛ ج۲، ص۴۴۰ - ۴۴۴.</ref>: {{متن حدیث|سَتَكُونُ بَعْدِي فِتْنَةٌ فَإِذَا كَانَ ذَلِكَ فَالْزَمُوا عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ فَإِنَّهُ أَوَّلُ مَنْ يَرَانِي وَ أَوَّلُ مَنْ يُصَافِحُنِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ هُوَ الصِّدِّيقُ الْأَكْبَرُ}}<ref>تستری، قاضی نور الله، احقاق الحق، ج۴، ص۲۶؛ علامه امینی، الغدیر، ج۲، ص۴۴۱؛ ری‌شهری، محمد، موسوعة الامام علی بن ابی طالب{{ع}}، ج۸، ص۱۲۸ - ۱۲۹، ح۳۴۰۷ و ۳۴۱۰؛ علامه امینی، الغدیر، ج۳، ص۳۰۸ – ۳۵۰؛ ج۲، ص۴۴۰ – ۴۴۴.</ref>؛ «به زودی فتنه‌ای پس از من رخ می‌دهد. هرگاه چنین شد، به [[علی بن ابی‌طالب]] بپیوندید و همراهش باشید؛ زیرا او نخستین کسی است که مرا می‌بیند، و نخستین کسی است که در [[قیامت]] با من [[مصافحه]] می‌کند، و او صدیق اکبر است»<ref>[[علی مختاری|مختاری، علی]]، [[نام‌ها و لقب‌های امام علی (مقاله)| مقاله «نام‌ها و لقب‌های امام علی»]]، [[دانشنامه امام علی ج۱۰ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۱۰]]، ص ۳۷۰.</ref>. | |||
=== [[فاروق امت]] === | |||
فاروق، یعنی روشن‌گر و جداکننده [[حق]] از [[باطل]]. [[پیامبر اکرم]]{{صل}} می‌فرمود: به زودی پس از من [[فتنه]] پدید می‌آید. وقتی چنان شد، ملازم و همراه [[علی بن ابی‌طالب]] باشید؛ زیرا [[روز قیامت]]، او نخستین شخصی است که با من دیدار می‌کند و نخستین کسی است که با من [[مصافحه]] می‌کند و او صدیق اکبر و فاروق این [[امت]] است که [[حق و باطل]] را جدا می‌کند...<ref>تستری، قاضی نورالله، احقاق الحق، ج۴، ص۲۶؛ عاملی، سید جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ج۴، ص۴۸، به نقل از: هیثمی، نورالدین، مجمع الزوائد، ج۹، ص۱۰۲؛ علامه امینی، الغدیر، ج۲، ص۳۱۳ و ج۱۰، ص۴۹؛ گنجی شافعی، کفایة الطالب، ص۱۸۷؛ ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۲۲۸؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۲، ص۶۵۷؛ ابن حجر، الاصابه، ج۴، ص۱۷۱.</ref>. | |||
نیز می‌فرماید: «ای علی، تو بزرگ‌ترین شاخص حق و باطلی»<ref>{{متن حدیث|يَا عَلِيُّ أَنْتَ الْفَارُوقُ الْأَعْظَمُ}}؛ شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا{{ع}}، ج۲، ص۶، ح۱۳؛ ری‌شهری، محمد، موسوعة الامام علی بن ابی‌طالب{{ع}}، ج۸، ص۱۲۷ ۱۲۹ و ج۲، ص۲۴۳ – ۲۴۷.</ref>. همچنین [[پیامبر]] دست علی{{ع}} را گرفت و فرمود: «این علی، فاروق این امت است که حق و باطل را از هم جدا می‌سازد»<ref>{{متن حدیث|هَذَا فَارُوقُ هَذِهِ الْأُمَّةِ يُفَرِّقُ بَيْنَ الْحَقِّ وَ الْبَاطِلِ}}؛ ری‌شهری، محمد، موسوعة الامام علی بن ابی‌طالب{{ع}}، ج۸، ص۱۲۸ - ۱۲۹؛ تستری، قاضی نور الله، احقاق الحق، ج۴، ص۳۶۹ – ۳۷۰، ۳۸۶ و ج۷، ص۳۷۲ و ج۱۵، ص۳۴۱ - ۳۴۵ و ج۲۰، ص۵۴۶ – ۵۴۸.</ref>.<ref>[[علی مختاری|مختاری، علی]]، [[نام‌ها و لقب‌های امام علی (مقاله)| مقاله «نام‌ها و لقب‌های امام علی»]]، [[دانشنامه امام علی ج۱۰ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۱۰]]، ص ۳۷۳.</ref> | |||
=== [[مرتضی]] === | |||
مرتضیٰ از اوصاف مشهور [[امام علی]]{{ع}} است. [[ابن عباس]] می‌گوید: علی{{ع}} همواره در تمام کارهایش، در پی [[خشنودی خدا]] و [[رسول]] بود؛ به همین دلیل، [[مرتضی]] نامیده شد<ref>مرعشی نجفی، شهاب الدین، ملحقات الاحقاق، ج۳۰، ص۱۴۶.</ref>. [[پیامبر]] در این باره، وجه دیگری را بیان می‌فرماید: «مرتضی نامیده شد؛ زیرا خدای بلندمرتبه او را پسندید و از او [[خشنود]] شد»<ref>{{متن حدیث|سُمِّيَ الْمُرْتَضَى لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَى ارْتَضَاهُ}}؛ تستری، قاضی نور الله، احقاق الحق، ج۲، ص۳۳۰؛ ج۵، ص۷؛ ج۴، ص۱۱۳ و ۳۷۷؛ ج۷، ص۲۳۲-۲۳۳؛ ج۹، ص۱۹۳؛ ج۱۸، ص۲۲۷؛ ج۱۲، ص۱۲۶.</ref>.<ref>[[علی مختاری|مختاری، علی]]، [[نام‌ها و لقب‌های امام علی (مقاله)| مقاله «نام‌ها و لقب‌های امام علی»]]، [[دانشنامه امام علی ج۱۰ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۱۰]]، ص ۳۷۵.</ref> | |||
=== [[وصی]] === | |||
در صدر اسلام، علی{{ع}} به «وصی» مشهور بود. فراوانی روایاتی که به مناسبت‌های گوناگون، صفت وصی را بر او اطلاق کرده، از نشانه‌های این [[حقیقت]] است، و از آغاز [[دعوت به اسلام]]، در میهمانی [[یوم الانذار]]، [[وصایت]] او مطرح شد. در آن [[روز]]، [[حضرت رسول]]{{صل}} پرسید: {{متن حدیث|أَيُّكُمْ يَكُونُ أَخِي وَ وَصِيِّي وَ وَارِثِي؟...}} و در پایان فرمود: {{متن حدیث|يَا بَنِي عَبْدِ الْمُطَّلِبِ! هَذَا أَخِي، وَ وَارِثِي وَ وَصِيِّي...}}<ref>ری‌شهری، محمد، موسوعة الامام علی بن ابی‌طالب{{ع}}، ج۸، ص۱۰۹، ح۳۳۲۵، به نقل از شیخ صدوق، علل الشرائع، ص۱۷۰، ح۲.</ref>؛ «ای [[فرزندان عبدالمطلب]] این [علی] [[برادر]] و [[وارث]] و [[وصی]] من است...». | |||
دستور [[ابلاغ]] [[وصایت]]، از جانب [[خداوند]] بود و [[حضرت رسول]]{{صل}} در این باره می‌فرماید: «مژده بادت ای علی! زیرا [[جبرئیل]] نزدم آمد و به من گفت: ای محمد، به [[راستی]] خداوند [[اصحاب]] تو را بررسی کرد؛ پس پسر عمو و دامادت، [[همسر]] دخترت [[فاطمه]] را بهترینِ اصحابت یافت و او را به وصایت تو برگزید»<ref>{{متن حدیث|أَبْشِرْ يَا عَلِيُّ فَإِنَّ جَبْرَئِيلَ أَتَانِي فَقَالَ لِي يَا مُحَمَّدُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى نَظَرَ إِلَى أَصْحَابِكَ فَوَجَدَ ابْنَ عَمِّكَ وَ خَتَنَكَ عَلَى ابْنَتِكَ فَاطِمَةَ خَيْرَ أَصْحَابِكَ فَجَعَلَهُ وَصِيَّكَ...}}، ری‌شهری، محمد، موسوعة الامام علی بن ابی‌طالب{{ع}}، ص۱۱۱، ح۳۳۳۲، به نقل از: شیخ صدوق، الخصال، ص۵۷۷، ح۱.</ref>.<ref>[[علی مختاری|مختاری، علی]]، [[نام‌ها و لقب‌های امام علی (مقاله)| مقاله «نام‌ها و لقب‌های امام علی»]]، [[دانشنامه امام علی ج۱۰ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۱۰]]، ص ۳۷۵.</ref> | |||
== پرسش‌های وابسته == | |||
{{پرسش‌های وابسته}} | |||
* [[القاب امام علی چیستند؟ (پرسش)]] | |||
{{پایان پرسش‌های وابسته}} | |||
== جستارهای وابسته == | |||
{{مدخل امام علی}} | |||
== منابع == | |||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:1368108.jpg|22px]] [[علی مختاری|مختاری، علی]]، [[نام‌ها و لقب‌های امام علی (مقاله)| مقاله «نام‌ها و لقب‌های امام علی»]]، [[دانشنامه امام علی ج۱۰ (کتاب)|'''دانشنامه امام علی ج۱۰''']] | |||
# [[پرونده:13681148.jpg|22px]] [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|'''گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین''']] | |||
# [[پرونده:151916.jpg|22px]] [[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۲ (کتاب)|'''پیشوایان هدایت ج۲''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | |||
[[رده:کنیه‌ها و لقب‌های امام علی]] | |||