پرش به محتوا

علم در اخلاق اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

خط ۹۴: خط ۹۴:
*از آنچه [[گذشت]] نتیجه می‌گیریم، [[حسن خلق]] شرط رسیدن به هر کمال و [[بدخلقی]] [[مانع]] كمال است؛ بنابراین دانشوری که در پی دستیابی به کمال [[دانش]] و [[آگاهی]] است، بدون این شرط اساسی، ره به جایی نمی‌برد. از این رو [[علی]]{{ع}} تشخیص سجایای [[نیک]] و بد را ریشه [[علم]] می‌داند<ref>{{متن حدیث|رَأْسُ اَلْعِلْمِ اَلتَّمْيِيزُ بَيْنَ اَلْأَخْلاَقِ وَ إِظْهَارُ مَحْمُودِهَا وَ قَمْعُ مَذْمُومِهَا}}؛ علی بن محمد لیثی واسطی، عیون الحکم والمواعظ، ص۲۶۴.</ref><ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱،ص۲۶۹-۲۷۲.</ref>.
*از آنچه [[گذشت]] نتیجه می‌گیریم، [[حسن خلق]] شرط رسیدن به هر کمال و [[بدخلقی]] [[مانع]] كمال است؛ بنابراین دانشوری که در پی دستیابی به کمال [[دانش]] و [[آگاهی]] است، بدون این شرط اساسی، ره به جایی نمی‌برد. از این رو [[علی]]{{ع}} تشخیص سجایای [[نیک]] و بد را ریشه [[علم]] می‌داند<ref>{{متن حدیث|رَأْسُ اَلْعِلْمِ اَلتَّمْيِيزُ بَيْنَ اَلْأَخْلاَقِ وَ إِظْهَارُ مَحْمُودِهَا وَ قَمْعُ مَذْمُومِهَا}}؛ علی بن محمد لیثی واسطی، عیون الحکم والمواعظ، ص۲۶۴.</ref><ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱،ص۲۶۹-۲۷۲.</ref>.
===[[فروتنی]]===
===[[فروتنی]]===
[[تواضع]] و [[دانش]]، رابطه‌ای تعاملی دارند. [[علم]] با [[تواضع]] به دست میآید و خود باعث [[تواضع]] می‌شود. على{{ع}} تكبر به [[دانش]] را سبب [[خواری]] عالم میدانست:
*[[تواضع]] و [[دانش]]، رابطه‌ای تعاملی دارند. [[علم]] با [[تواضع]] به دست می‌آید و خود باعث [[تواضع]] می‌شود. [[علی]]{{ع}} تكبر به [[دانش]] را سبب [[خواری]] عالم می‌دانست: "هرکس به خاطر [[دانش]] خود [[تکبر]] ورزد [[خدا]] به خاطر عملش خوارش می‌کند"<ref>{{متن حدیث|من ترفع بعلمه وضعه الله بعمله}}؛ محمد ری‌شهری، العلم و الحکمة فی الکتاب و السنة، ص۴۰۴.</ref>.
{{متن حدیث|من ترفع بعلمه وضعه الله بعمله}}<ref>محمد ری‌شهری، العلم و الحکمة فی الکتاب و السنة، ص۴۰۴.</ref>.
*و [[امام جواد]]{{ع}} [[تواضع]] را [[زینت علم]] می‌شمرد، می‌فرمود: "افتاده بالی [[زینت]] [[دانش]] است"<ref>{{متن حدیث|خَفْضُ اَلْجَنَاحِ زِينَةُ اَلْعِلْمِ}}؛ ابن ‌صباغ مالکی، الفصول المهمه، ج۲، ص۱۰۵۴.</ref>.
هرکس به خاطر [[دانش]] خود [[تکبر]] ورزد [[خدا]] به خاطر عملش خوارش می‌کند.
*در [[روایت]] آمده است: [[حضرت عیسی]] روزی به حواری‌ها گفت: من از شما خواسته‌ای دارم. گفتند: خواسته‌ات را برآورده می‌کنیم. [[حضرت]] بر خواست و پاهایشان را شست. گفتند ای [[روح]] [[الله]]، ما باید پای تو را بشوییم. فرمود سزاوارترین کس برای [[خدمت]] به جمع عالم‌ترین آنهاست. من با شما چنین [[تواضع]] کردم تا پس از من برای [[مردم]] به این صورت [[تواضع]] کنید. آنگاه فرمود: "[[حکمت]] با [[تواضع]] [[آبادان]] می‌شود نه با تكبر، همان طور که کشت در دشت میروید نه در کوه"<ref>{{متن حدیث|بِالتَّوَاضُعِ تُعْمَرُ اَلْحِكْمَةُ لاَ بِالتَّكَبُّرِ وَ كَذَلِكَ فِي اَلسَّهْلِ يَنْبُتُ اَلزَّرْعُ لاَ فِي اَلْجَبَلِ}}؛ محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۱، ص۳۷.</ref>.
و [[امام جواد]]{{ع}} [[تواضع]] را [[زینت علم]] میشمرد، میفرمود:
*[[قرآن کریم]] از [[پیامبری]] [[اولوالعزم]] خبر می‌دهد که به [[دستور]] [[پروردگار]] برای یادگیری متواضعانه در جست و جوی استاد بر می‌آید و با [[ادب]] از او [[پیروی]] می‌کند<ref>کهف؛ ۸۲-۶۰.</ref> تا علاوه بر [[فراگیری دانش]] جدید با تکیه بر دانسته‌های خویش، راه [[تکبر]] نرود<ref>زحیلی، وهبة التفسیر المنیر، ج۸، ص۲۲۴.</ref><ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱،ص۲۷۲-۲۷۳.</ref>.
{{متن حدیث|خَفْضُ اَلْجَنَاحِ زِينَةُ اَلْعِلْمِ}}<ref>ابن‌صباغ مالکی، الفصول المهمه، ج۲، ص۱۰۵۴.</ref>.
===[[حلم]] و [[بردباری]]===
افتاده بالی [[زینت]] [[دانش]] است.
در [[روایت]] آمده است:
[[حضرت عیسی]] روزی به حواری‌ها گفت: من از شما خواسته‌ای دارم. گفتند: خواسته ات را برآورده میکنیم. [[حضرت]] بر خواست و پاهایشان را شست. گفتند ای [[روح]] [[الله]]، ما باید پای تو را بشوییم. فرمود سزاوارترین کس برای [[خدمت]] به جمع عالم‌ترین آنهاست. من با شما چنین [[تواضع]] کردم تا پس از كذلك من برای في [[مردم]] به این صورت [[تواضع]] کنید. آنگاه فرمود: {{متن حدیث|بالتواضع تعمر الحكمة لا بالتكبر و السهل ينبت الزرع لا في الجبل}}. یعنی [[حکمت]] با [[تواضع]] [[آبادان]] می‌شود نه با تكبر، همان طور که کشت در دشت میروید نه در کوه<ref>محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۱، ص۳۷.</ref>.
[[قرآن کریم]] از [[پیامبری]] [[اولوالعزم]] خبر میدهد که به [[دستور]] [[پروردگار]] برای یادگیری متواضعانه در جست و جوی استاد بر میآید و با [[ادب]] از او [[پیروی]] می‌کند<ref>کهف؛ ۸۲-۶۰.</ref> تا علاوه بر [[فراگیری دانش]] جدید با تکیه بر دانسته‌های خویش، راه [[تکبر]] نرود<ref>زحیلی، وهبة التفسیر المنیر، ج۸، ص۲۲۴.</ref>.
۳-۵. [[حلم]] و [[بردباری]]
[[حلم]] از صفت‌های [[پسندیده]] [[انسانی]] است که از [[ذات اقدس الاهی]] سرچشمه میگیرد<ref>بقره: ۲۲۵، ۲۳۵ و ۲۶۳؛ آل عمران: ۱۵۵؛ نساء: ۱۲ و....</ref>؛ از این رو انسان‌های بزرگ الاهی بدان آراسته‌اند<ref>توبه: ۱۱۴؛ هود: ۷۵.</ref> و [[دانشمندان]] به اقتضای [[دانش]] خود، باید از آن بهره مند باشند، بین [[دانش]] و [[بردباری]] چنان ملازمتی تصویر شده که تفکیک بین آن دو و فرض دانشمندی که از [[موهبت]] [[حلم]] بی‌بهره باشد، از نظر وقوعی محال مینماید. مطابق احادیثی که به دست ما رسیده، [[دانش]] و [[بردباری]] دو پدیده به هم پیوسته‌اند. [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} میفرماید:
[[حلم]] از صفت‌های [[پسندیده]] [[انسانی]] است که از [[ذات اقدس الاهی]] سرچشمه میگیرد<ref>بقره: ۲۲۵، ۲۳۵ و ۲۶۳؛ آل عمران: ۱۵۵؛ نساء: ۱۲ و....</ref>؛ از این رو انسان‌های بزرگ الاهی بدان آراسته‌اند<ref>توبه: ۱۱۴؛ هود: ۷۵.</ref> و [[دانشمندان]] به اقتضای [[دانش]] خود، باید از آن بهره مند باشند، بین [[دانش]] و [[بردباری]] چنان ملازمتی تصویر شده که تفکیک بین آن دو و فرض دانشمندی که از [[موهبت]] [[حلم]] بی‌بهره باشد، از نظر وقوعی محال مینماید. مطابق احادیثی که به دست ما رسیده، [[دانش]] و [[بردباری]] دو پدیده به هم پیوسته‌اند. [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} میفرماید:
{{متن حدیث|نِعْمَ قَرِينُ اَلْعِلْمِ اَلْحِلْمُ}}<ref>جمال‌الدین محمد خوانساری، شرح فارسی غرر و درر آمدی، تصحیح سید جلال‌الدین محدث، ج۶، ص۱۵۹.</ref>.
{{متن حدیث|نِعْمَ قَرِينُ اَلْعِلْمِ اَلْحِلْمُ}}<ref>جمال‌الدین محمد خوانساری، شرح فارسی غرر و درر آمدی، تصحیح سید جلال‌الدین محدث، ج۶، ص۱۵۹.</ref>.
۱۱۵٬۱۸۳

ویرایش