پرش به محتوا

توحید در اخلاق اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

خط ۱۷: خط ۱۷:


==اقسام [[توحید]]==
==اقسام [[توحید]]==
[[توحید]] به چهار قسم تقسیم می‌‌شود<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۱ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۱، ص ۳۱۹.</ref>:
*[[توحید]] دارای مراتبی است. منظور از مرتبه در این عنوان، جهتی است که [[خدا]] را در آن یگانه میدانی. هرچند مشهور است که از این جهات به مراتب تعبیر می‌شود، در [[حقیقت]] مرتبه نیستند بلکه به اقسام و حوزه‌ها شبیه ترند. [[مراتب توحید]] با توجه به عمق [[باور]] [[موحدان]] [[تعیین]] می‌شود که ما برای جلوگیری از خلط اصطلاح، آن را درجات [[موحدان]] می‌نامیم و در جای مناسب درباره آن سخن خواهیم گفت. به هرحال طبق اصطلاح مشهور در [[علم کلام]]،[[توحید]] دارای چهار مرتبه است:
# '''[[توحید ذاتی]]''': مراد از "[[توحید ذاتی]]"، آن است که هیچ موجود [[واجب]] جز از [[خداوند]] یگانه، وجود ندارد؛ و هرچه جز اوست بوئی از [[وجوب]] نبرده است. از همین روست که بعضی از [[فرزانگان]]، [[توحید ذاتی]] را همان معنای عبارت [[شریف]] {{متن قرآن|لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ}}<ref>«هیچ خدایی جز خداوند نیست» سوره صافات، آیه ۳۵.</ref> دانسته‌اند<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۱ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۱، ص ۳۱۹.</ref>.
*'''۱. [[توحید ذاتی]]''': مراد از "[[توحید ذاتی]]"، آن است که هیچ موجود [[واجب]] جز از [[خداوند]] یگانه، وجود ندارد؛ و هرچه جز اوست بوئی از [[وجوب]] نبرده است. از همین روست که بعضی از [[فرزانگان]]، [[توحید ذاتی]] را همان معنای عبارت [[شریف]] {{متن قرآن|لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ}}<ref>«هیچ خدایی جز خداوند نیست» سوره صافات، آیه ۳۵.</ref> دانسته‌اند<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۱ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۱، ص ۳۱۹.</ref>.
# '''[[توحید صفاتی]]''': مراد از "[[توحید صفاتی]]" نیز، آن است که صفات [[حضرت حق]] جل و علا عین ذات اوست و از این‌رو ذات او مرکب نبوده بسیط صرف است؛ بلکه او وجود یگانه و یگانه وجودِ عالم است<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۱ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۱، ص ۳۲۰.</ref>.
*[[توحید]] در [[مقام]] ذات ([[توحید ذاتی]])، عبارت است از اینکه [[انسان]] [[خدا]] را ذات یگانه و یکتا بداند؛ به این معنا که [[باور]] کند که وجودش بی‌نهایت است، هیچ حدی ندارد، شبیه و نظیر و ضدی ندارد، دچار [[نقص]] و نیازی نیست و ذات مقدسش از ترکیب منزه است؛ زیرا هر مرکبی به اجزای خود [[نیازمند]] است و [[خداوند]] از نیاز منزه، [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} می‌فرماید: "یکی از معانی [[توحید]] [[خدا]]، [[یگانگی]] ذات اوست؛ یعنی نه در خارج، نه در [[عقل]] و نه در [[وهم]] قابل قسمت نیست و چنین است [[پروردگار]] ما"<ref>علی بن حسین صدوق، توحید، ص۸۱، باب ۳ ح۳.</ref><ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱،ص۳۳۳-۳۳۴.</ref>.
# '''[[توحید عبادی]]''': منظور از "[[توحید عبادی]]"، آنست که هیچ موجودی جز از [[حضرت حق]]، [[شایستگی]] پرستیده شدن را ندارد. این سخن همان معنی عبارت مشهور {{متن قرآن|لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ}}<ref>«هیچ خدایی جز خداوند نیست» سوره صافات، آیه ۳۵.</ref> است<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۱ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۱، ص ۳۲۰.</ref>.
*'''۲. [[توحید صفاتی]]''': مراد از "[[توحید صفاتی]]" نیز، آن است که صفات [[حضرت حق]] جل و علا عین ذات اوست و از این‌رو ذات او مرکب نبوده بسیط صرف است؛ بلکه او وجود یگانه و یگانه وجودِ عالم است<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۱ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۱، ص ۳۲۰.</ref>.
# '''[[توحید افعالی]]''': مراد از "[[توحید افعالی]]" آن ست که هیچ چیزی بجز از او در عالم وجود مؤثّر نیست، و تمامی تأثیرها تنها و تنها از آن اوست و بس. عبارت [[شریف]] {{متن قرآن|لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ}}<ref>«هیچ خدایی جز خداوند نیست» سوره صافات، آیه ۳۵.</ref> را، بدین معنی نیز می‌‌توان دانست<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۱ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۱، ص ۳۲۱.</ref>.
*عبارت از این است که [[باور]] کنیم صفت‌های [[خدا]] همگی عین ذات اوست و در نتیجه صفت هایش عین یکدیگرند<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱،ص۳۳۴.</ref>.
*'''۳. [[توحید عبادی]]''': منظور از "[[توحید عبادی]]"، آنست که هیچ موجودی جز از [[حضرت حق]]، [[شایستگی]] پرستیده شدن را ندارد. این سخن همان معنی عبارت مشهور {{متن قرآن|لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ}}<ref>«هیچ خدایی جز خداوند نیست» سوره صافات، آیه ۳۵.</ref> است<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۱ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۱، ص ۳۲۰.</ref>.
*'''۴. [[توحید افعالی]]''': مراد از "[[توحید افعالی]]" آن ست که هیچ چیزی بجز از او در عالم وجود مؤثّر نیست، و تمامی تأثیرها تنها و تنها از آن اوست و بس. عبارت [[شریف]] {{متن قرآن|لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ}}<ref>«هیچ خدایی جز خداوند نیست» سوره صافات، آیه ۳۵.</ref> را، بدین معنی نیز می‌‌توان دانست<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۱ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۱، ص ۳۲۱.</ref>.
*[[توحید افعالی]] به معنی [[اعتقاد]] به یکتایی [[خدا]] در [[مقام]] فعل و عمل است. یعنی [[انسان]] [[باور]] کند که [[جهان]] و تمام نظام‌های موجود در آن و [[قوانین]] [[حاکم]] بر آن [[آفریده]] [[خدا]] و معلول [[اراده]] اوست.
*{{متن قرآن|اللَّهُ خَالِقُ كُلِّ شَيْءٍ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ وَكِيلٌ}}<ref>«خداوند آفریننده همه چیز است و او بر هر چیزی نگاهبان است» سوره زمر، آیه ۶۲.</ref>.
*مقصود از این سخن آن است که غیر [[خدا]] به طور مستقل هیچ کاری نمی‌کنند و هیچ تأثیری ندارند موجودات [[جهان]] همان طور که در اصل وجود خود به [[خدا]] وابسته هستند و از خود استقلالی ندارند، بدون [[اراده]] او، هیچ تأثیری ندارند. بدون خواست [[خدا]]، از هیچ علتی هیچ معلولی پیدا نمی‌شود و هیچ سیبی مسبب خود را در پی ندارد، [[علل]] و اسباب، همان طور که اصل وجود خود را به [[خدا]] مدیون‌اند، تأثیرات خود را نیز از آن [[خالق]] یکتا می‌گیرند.
*[[خداوند متعال]] در [[آفرینش]]، روزی دهی، [[حیات]] بخشی، [[حفظ]] و [[هدایت]] [[جهان]]، پرورش مخلوقات تا [[رسیدن به کمال]]، می‌راندن زنده‌ها، [[بخشش]] و دیگر [[افعال]] خود شریکی ندارد، او با [[قدرت]] کامل خود همه [[کارها]] را انجام می‌دهد و در هیچ فعلی به [[یار]] و [[یاور]] نیاز ندارد<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱،ص۳۳۴.</ref>.


==منابع==
==منابع==
۱۱۵٬۱۸۳

ویرایش