پرش به محتوا

فرشته در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

۱۳٬۱۸۰ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱۹ ژوئیهٔ ۲۰۲۰
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۸: خط ۸:
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">


==مقدمه==
==ماهیت [[فرشته]]==
*موجوداتی [[شریف]] و باکرامت‌اند که همواره در [[تسبیح]] وتقدیس پروردگارند<ref>{{متن قرآن|تَكَادُ السَّمَاوَاتُ يَتَفَطَّرْنَ مِن فَوْقِهِنَّ وَالْمَلائِكَةُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَيَسْتَغْفِرُونَ لِمَن فِي الأَرْضِ أَلا إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ }}؛ سوره شوری، آیه ۵.</ref>. [[فرشتگان]] از [[عقل]] و [[شعور]] برخوردارند و [[بندگان]] گرامی خداوندند<ref>{{متن قرآن|وَقَالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمَنُ وَلَدًا سُبْحَانَهُ بَلْ عِبَادٌ مُّكْرَمُونَ}}؛ سوره انبیاء، آیه ۲۶.</ref>. [[وظیفه]] [[فرشتگان]]- پس از [[عبادت]]- وساطت میان [[پروردگار]] و [[جهان هستی]] است. آنان [[فرمان خداوند]] درباره [[جهان]] را جاری می‌کنند<ref>{{متن قرآن|لا يَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَهُم بِأَمْرِهِ يَعْمَلُونَ }}؛ سوره انبیاء، آیه ۲۷.</ref>. [[ایمان]] به وجود [[فرشتگان]] از [[واجبات]] [[دینی]] است و در ردیف [[ایمان به خدا]] و [[پیامبران]] و [[کتب آسمانی]] جای دارد. [[اثبات وجود]] [[فرشتگان]] از راه [[نقل]] و [[ایمان به غیب]] امکان‌پذیر است. [[فرشتگان]] مقامی والا در پیشگاه [[الهی]] دارند و از همین رو، در برخی [[ادعیه]] [[امامان]] {{عم}} آنها بسیار گرامی داشته شده‌اند؛ چنان که [[امام سجاد]] {{ع}} در دعاهای خویش، نخست بر [[فرشتگان]] مقربی مانند [[اسرافیل]]، [[میکائیل]]، [[جبرئیل]] و نیز [[فرشتگان]] دیگر [[درود]] فرستاده است<ref>ر.ک: صحیفه سجادیه‌، ۳۹ و ۴۰.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 422.</ref>.
*در مورد ماهیت و چیستی [[فرشتگان]] در [[قرآن کریم]] [[سخن]] صریحی به میان نیامده است و این مسئله مورد [[اختلاف]] است. بیشتر [[دانشمندان]]، [[فرشتگان]] را موجوداتی مجرد و غیرمادی می‎‌دانند. به نظر [[متکلمان]]، [[فرشتگان]] اجسامی لطیف‎‌اند و می‎‌توانند به شکل‎‌های مختلف درآیند<ref>نقد المحصل‌، ص ۲۳۰.</ref> و [[فلاسفه]] آنها را [[عقول]] مجرده و [[نفوس]] فلکیه می‎‌دانند که‌ هیچ ارتباطی با اجسام ندارند<ref>شرح المقاصد، ج ۳، ص۳۶۶.</ref>.
*[[متکلمان]] بر آن‌اند که [[فرشتگان]]، اجسامی لطیف‌اند و می‌توانند به شکل‌های مختلف درآیند<ref>نقد المحصل‌، ۲۳۰.</ref>؛ اما [[فلاسفه]] آنها را [[عقول]] مجرده و [[نفوس]] فلکیه می‌دانند که‌ هیچ عُلقه‌ای با اجسام ندارند<ref>شرح المقاصد، ۳/ ۳۶۶.</ref>. [[مقام]] و [[منزلت]] [[فرشتگان]]، مختلف است<ref>{{متن قرآن|وَمَا مِنَّا إِلاَّ لَهُ مَقَامٌ مَّعْلُومٌ}}؛ سوره صافات، آیه ۱۶۴؛ {{متن قرآن|ذِي قُوَّةٍ عِندَ ذِي الْعَرْشِ مَكِينٍ مُطَاعٍ ثَمَّ أَمِينٍ }}؛ سوره تکویر، آیه ۲۰ و ۲۱.</ref> و اراده‌ای مستقل از [[خداوند]] ندارند و هیچ گاه [[گناه]] نمی‌کنند<ref>المیزان‌، ۷/ ۱۲.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 423.</ref>.
==[[اثبات وجود]] [[فرشتگان]]==
*[[قرآن کریم]] تنها از دو [[فرشته]] نام برده است: [[جبرئیل]] و [[میکائیل]]؛ اما می‌توان از [[آیات قرآن]] ویژگی‌های عمومی [[فرشتگان]] را بازیافت. برخی از آنها عبارت‌اند از: واسطه [[نزول وحی]] به [[انسان]]<ref>{{متن قرآن|فَنَادَتْهُ الْمَلائِكَةُ وَهُوَ قَائِمٌ يُصَلِّي فِي الْمِحْرَابِ أَنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكَ بِيَحْيَى مُصَدِّقًا بِكَلِمَةٍ مِّنَ اللَّهِ وَسَيِّدًا وَحَصُورًا وَنَبِيًّا مِّنَ الصَّالِحِينَ }}؛ سوره آل عمران، آیه ۳۹؛ {{متن قرآن|يُنَزِّلُ الْمَلائِكَةَ بِالْرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلَى مَن يَشَاء مِنْ عِبَادِهِ أَنْ أَنذِرُواْ أَنَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنَاْ فَاتَّقُونِ}}؛ سوره نحل، آیه ۲.</ref>، واسطه [[قبض روح]] [[انسان]]<ref>{{متن قرآن|قُلْ يَتَوَفَّاكُم مَّلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ ثُمَّ إِلَى رَبِّكُمْ تُرْجَعُونَ}}؛ سوره سجده، آیه ۱۱.</ref> مراقب [[اعمال]] [[بندگان]]<ref>{{متن قرآن| إِذْ يَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّيَانِ عَنِ الْيَمِينِ وَعَنِ الشِّمَالِ قَعِيدٌ مَا يَلْفِظُ مِن قَوْلٍ إِلاَّ لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ }}؛ سوره ق، آیه ۱۷ و ۱۸.</ref>، [[حافظ]] [[انسان]] در برابر حوادث ناگوار و [[بلایا]]<ref>{{متن قرآن| لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِّن بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لاَ يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُواْ مَا بِأَنفُسِهِمْ وَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُوءًا فَلاَ مَرَدَّ لَهُ وَمَا لَهُم مِّن دُونِهِ مِن وَالٍ}}؛ سوره رعد، آیه ۱۱.</ref> و حامل [[عرش الهی]] و شفیع [[گناهکاران]]<ref>{{متن قرآن|الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَمَنْ حَوْلَهُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَيُؤْمِنُونَ بِهِ وَيَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا رَبَّنَا وَسِعْتَ كُلَّ شَيْءٍ رَّحْمَةً وَعِلْمًا فَاغْفِرْ لِلَّذِينَ تَابُوا وَاتَّبَعُوا سَبِيلَكَ وَقِهِمْ عَذَابَ الْجَحِيمِ }}؛ سوره غافر، آیه ۷.</ref>. همچنین، [[فرشتگان]] می‌توانند به صورت [[آدمیان]] درآیند<ref>{{متن قرآن|فَاتَّخَذَتْ مِن دُونِهِمْ حِجَابًا فَأَرْسَلْنَا إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا }}؛
* [[ایمان]] به وجود [[فرشتگان]] از [[واجبات]] [[دینی]] است و در ردیف [[ایمان به خدا]] و [[پیامبران]] و [[کتب آسمانی]]<ref>{{متن قرآن|آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ}}«این پیامبر به آنچه از (سوی) پروردگارش به سوی او فرو فرستاده‌اند، ایمان دارد و همه مؤمنان به خداوند و فرشتگانش و کتاب‌هایش و پیامبرانش، ایمان دارند (و می‌گویند) میان هیچ یک از پیامبران وی، فرق نمی‌نهیم و می‌گویند:  شنیدیم و فرمان بردیم؛ پروردگارا! آمرزش» سوره بقره، آیه ۲۸۵.</ref> جای دارد و برای [[اثبات وجود]] [[فرشتگان]] راهی جز ادلۀ نقلیه نیست و به [[حکم]] [[ایمان به غیب]] باید آنها را پذیرفت<ref>ر.ک: دانشنامۀ نهج البلاغه، ج۲، ص ۶۰۹.</ref>.
سوره مریم، آیه ۱۷.</ref> و [[مؤمنان]] را در پیشامدها سخت مانند [[جنگ‌ها]] [[یاری]] دهند<ref>{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ جَاءَتْكُمْ جُنُودٌ فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِيحًا وَجُنُودًا لَّمْ تَرَوْهَا وَكَانَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرًا }}؛ سوره احزاب، آیه ۹.</ref>. گروهی از آنان به [[تدبیر امور]] [[جهان]] مشغول‌اند<ref>{{متن قرآن|فَالْمُدَبِّرَاتِ أَمْرًا }}؛ سوره نازعات، آیه ۵.</ref> و گروهی نیز [[مأمور]] [[عذاب]] [[اقوام]] سرکش‌اند<ref>{{متن قرآن|وَلَمَّا جَاءَتْ رُسُلُنَا لُوطًا سِيءَ بِهِمْ وَضَاقَ بِهِمْ ذَرْعًا وَقَالَ هَذَا يَوْمٌ عَصِيبٌ}}؛ سوره هود، آیه ۷۷.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 423.</ref>.
==[[فرشتگان]] در [[روایات]]==
*در [[روایات]] بزرگان [[معصوم]] {{ع}} نیز ویژگی‌هایی برای [[فرشتگان]] آمده است: آنان نه می‌خورند و نه می‌آشامند و نه نکاح می‌کنند و به [[نسیم]] [[عرش]] زنده‌اند<ref>تفسیر نورالثقلین‌، ۴/ ۳۴۹.</ref>. گروهی از آنان پیوسته در سجده‌اند و [[رکوع]] ندارند و گروهی در رکوع‌اند و یارای ایستادن ندارند و گروهی همواره به صف ایستاده‌اند و پراکنده نمی‌شوند و برخی پیوسته [[تسبیح]] می‌گویند و خستگی ندارند و [[خواب]] به چشم آنان ره نمی‌یابد. به [[خطا]] و اشتباه نمی‌افتند و دچار [[سستی]] [[بدن]] نمی‌شوند و گرفتار [[فراموشی]] نمی‌گردند<ref>نهج البلاغه‌، خ ۱.</ref>. شمار آنان بسیار است و هیچ گونه‌ای از آفریدگان به شمار آنان نیست<ref>میزان الحکمه‌، ۴/ ۲۹۳.</ref>. [[فرشتگان]] وسایط [[فیض]] الهی‌اند و [[مطیع]] و مجری [[اوامر]] خدایند<ref>مقدمه‌ای بر جهان‌بینی الهی‌، ۳/ ۸۹.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 423.</ref>.
* [[روایات]] بسیاری پیرامون [[فرشتگان]] از [[ائمه معصومین]]{{ع}} بیان شده است که برخی از این [[روایات]] عبارت‌اند از:
==[[جبرئیل]]==
# [[امام علی]]{{ع}} فرمودند: «از فرشتگا‎نت، بر‎خی را در [[آسمان]] ها‎یت جای ‎داد‎ی و از [[زمین]] فرا‎بردی. اینان [[داناترین]] آفریدگان تو به تو هستند و بیش از همه از تو بیمناک‌اند و از همه به تو نزدیکترند. ملایکه در صلب هیچ پدری و در رحم هیچ [[مادری]] نبوده‌اند و از نطفۀ ناچیز و [[پست]] [[آفریده]] نشده‌اند و گشت زمان متفرقشان نساخته است با وجود مکانتی که در نزد تو دارند و منزلتی که آنان را داده ای و با آنکه، همه [[عشق]] و آرزوشان منحصر در توست و طاعتشان به حدی است که ذره ای از امر تو [[غفلت]] روا نمی‌دارند اگر آنچه را از [[عظمت]] تو که نمی‌دانند به عیان ببینند، [[اعمال]] خود را حقیر خواهند شمرد و به [[تقصیر]] [[عبادت]] معترف خواهند شد و خود را بسی ملامت کنند و بدانند که تو را آنسان که [[شایسته]] [[پرستش]] توست، نپرستیده‌اند و آنسان که سزاوار [[فرمانبرداری]] توست، [[فرمان]] نبرده اند»<ref>{{متن حدیث|مِنْ مَلَائِکَةٍ أَسْکَنْتَهُمْ سَمَاوَاتِکَ وَ رَفَعْتَهُمْ عَنْ أَرْضِکَ هُمْ أَعْلَمُ خَلْقِکَ بِکَ وَ أَخْوَفُهُمْ لَکَ وَ أَقْرَبُهُمْ مِنْکَ لَمْ یَسْکُنُوا الْأَصْلَابَ وَ لَمْ یُضَمَّنُوا الْأَرْحَامَ وَ لَمْ یُخْلَقُوا مِنْ مَاءٍ مَهِینٍ وَ لَمْ یَتَشَعَّبْهُمْ رَیْبُ الْمَنُونِ وَ إِنَّهُمْ عَلَی مَکَانِهِمْ مِنْکَ وَ مَنْزِلَتِهِمْ عِنْدَکَ وَ اسْتِجْمَاعِ أَهْوَائِهِمْ فِیکَ وَ کَثْرَةِ طَاعَتِهِمْ لَکَ وَ قِلَّةِ غَفْلَتِهِمْ عَنْ أَمْرِکَ لَوْ عَایَنُوا کُنْهَ مَا خَفِیَ عَلَیْهِمْ مِنْکَ لَحَقَّرُوا أَعْمَالَهُمْ وَ لَزَرَوْا عَلَی أَنْفُسِهِمْ وَ لَعَرَفُوا أَنَّهُمْ لَمْ یَعْبُدُوکَ حَقَّ عِبَادَتِکَ وَ لَمْ یُطِیعُوکَ حَقَّ طَاعَتِکَ}}؛ نهج البلاغه، خطبۀ ۱۰۸.</ref>.<ref>ر.ک: دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص ۶۰۹.</ref>
*یکی از چهار [[فرشته]] [[مقرب]] [[ادیان ابراهیمی]] است و رابط میان [[خداوند]] و [[پیامبران]]<ref>دائرة المعارف تشیع‌، ۵/ ۳۰۹.</ref>. اگر [[آیه]] صد و دو سوره نحل و نود و هفت سوره بقره را کنار هم نهیم و آنها را با یکدیگر تطبیق دهیم، درخواهیم یافت که [[جبرئیل]] همان "[[روح القدس]]" است. از نام‌های دیگر او است: [[روح]] الامین<ref>{{متن قرآن|نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الأَمِينُ }}؛ سوره شعراء، آیه ۱۹۳.</ref>، شدید القوی<ref>{{متن قرآن|وَأَنَّهُ أَهْلَكَ عَادًا الأُولَى}}؛ سوره نجم، آیه ۵۰.</ref> و [[رسول]] [[کریم]]<ref>{{متن قرآن|إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ ذِي قُوَّةٍ عِندَ ذِي الْعَرْشِ مَكِينٍ مُطَاعٍ ثَمَّ أَمِينٍ}}؛ سوره تکویر، آیه ۲۱- ۱۹.</ref>. [[جبرئیل]] همان فرشته‌ای است که [[ابراهیم]] {{ع}} را از آتش‌ نمرودیان رهانید و [[فرعونیان]] را در نیل [[غرق]] کرد و [[بشارت]] یحیی {{ع}} را به [[زکریا]] و ولادت [[عیسی]] {{ع}} را به [[مریم]] {{س}} رسانید<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 424.</ref>.
# [[امام سجاد]]{{ع}} در دعا‎های خویش، نخست بر [[فرشتگان]] مقربی مانند [[اسرافیل]]، [[میکائیل]]، [[جبرئیل]] و نیز [[فرشتگان]] دیگر [[درود]] فرستاده است<ref>ر.ک: صحیفه سجادیه‌، ۳۹ ـ ۴۰.</ref>.<ref>ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۴۲۲.</ref>
*[[جایگاه]] این [[فرشته]] [[مقرب]] [[الهی]] در [[آیین اسلام]] نیز بسیار والا است و همان فرشته‌ای است که [[قرآن کریم]] را بر [[پیامبر اسلام]] {{صل}} نازل کرد و طریقه [[عبادت]] را بدو آموخت و در [[غزوه بدر]] با هزار [[فرشته]] دیگر [[پیامبر]] {{صل}} را [[یاری]] داد و در [[معراج]]، همسفر و راهنمایش بود<ref>اعلام القرآن‌، ۲۷۷ و ۲۷۸.</ref>. از برخی [[آیات قرآن]] بر می‌آید که [[جبرئیل]] بر غیر [[پیامبران]] نیز نازل شده است؛ اما [[نزول وحی]] به دست [[جبرئیل]] تنها ویژه [[پیامبران]] بوده و برای غیر [[پیامبران]] پیام‌هایی دیگر آورده است<ref>{{متن قرآن|وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ مَرْيَمَ إِذِ انتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِهَا مَكَانًا شَرْقِيًّا فَاتَّخَذَتْ مِن دُونِهِمْ حِجَابًا فَأَرْسَلْنَا إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا قَالَتْ إِنِّي أَعُوذُ بِالرَّحْمَن مِنكَ إِن كُنتَ تَقِيًّا قَالَ إِنَّمَا أَنَا رَسُولُ رَبِّكِ لِأَهَبَ لَكِ غُلامًا زَكِيًّا  قَالَتْ أَنَّى يَكُونُ لِي غُلامٌ وَلَمْ يَمْسَسْنِي بَشَرٌ وَلَمْ أَكُ بَغِيًّا قَالَ كَذَلِكِ قَالَ رَبُّكِ هُوَ عَلَيَّ هَيِّنٌ وَلِنَجْعَلَهُ آيَةً لِلنَّاسِ وَرَحْمَةً مِّنَّا وَكَانَ أَمْرًا مَّقْضِيًّا}}؛ سوره مریم، آیه ۲۱- ۱۶.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 424.</ref>.
# [[امام صادق]]{{ع}} فرمودند: [[خدای عزوجل]] [[ملائکه]] را از [[نور]] [[آفریده]] است،<ref>. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج ۵۸، ص ۳۰۶، ح ۱۵.</ref> نه غذایی می‌‎خورند و نه چیزی می‎‌نوشند و نه درپی ازدواج‎‌اند<ref>{{متن حدیث|ان الملائکه لایأکلون ولا یشربون ولا ینکحون و انما یعیشون بنسیم العرش}}؛ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج ۵۹، ح ۴، ص ۱۷۴.</ref>.
==[[روح]] اعظم==
==[[فرشتگان]] معروف==
*در [[فرهنگ اسلامی]]، یکی از ملائک [[مقرب]] [[الهی]]، [[روح]] اعظم است. این کلمه در [[قرآن]] نیامده است. در اینکه آیا [[روح]] اعظم، همان [[جبرئیل]] است یا نه، [[اختلاف]] نظر وجود دارد. ملاصدرا او را "[[عقل]] اول" یا "[[ملک]] [[مقرب]]" خوانده است که مشتمل بر [[فرشتگان]] کثیر می‌شود. این [[فرشتگان]]، جملگی جنود پرودگارند<ref>الرسائل‌، ۴۷؛ المبدأ و المعاد، ۱۲۴.</ref>. اهل عرفان، او را، از حیث [[ربوبیت]]، [[مظهر]] ذات [[الهی]] می‌دانند که در [[انسان کامل]] یا "[[حقیقت]] [[محمدیه]]" [[تجلی]] یافته است<ref>شرح مقدمة قیصری‌، ۸۲۰- ۷۸۷.</ref>. برخی دیگر او را همان [[جبرئیل]] دانسته‌اند<ref>لغت نامه دهخدا، ۲۶/ ۹۹.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 424.</ref>.
* [[قرآن کریم]] از بین [[فرشتگان]] از دو فرشتۀ [[جبرائیل]] و [[میکائیل]] و مالِک که [[مأمور]] [[دوزخ]] است<ref>{{متن قرآن|وَنَادَوْا يَا مَالِكُ لِيَقْضِ عَلَيْنَا رَبُّكَ قَالَ إِنَّكُمْ مَاكِثُونَ}}«و فریاد برآورند که ای نگهبان (دوزخ)! کاش پروردگارت کار ما را تمام کند! (او در پاسخ) می‌گوید: شما (در این عذاب) ماندگار خواهید بود» سوره زخرف، آیه ۷۷.</ref> و [[هاروت و ماروت]]<ref>وَ اتَّبَعُواْ مَا تَتْلُواْ الشَّيَاطِينُ عَلىَ‏ مُلْكِ سُلَيْمَنَ  وَ مَا كَفَرَ سُلَيْمَنُ وَ لَاكِنَّ الشَّيَطِينَ كَفَرُواْ يُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ وَ مَا أُنزِلَ عَلىَ الْمَلَكَينْ‏ِ بِبَابِلَ هَرُوتَ وَ مَرُوتَ  وَ مَا يُعَلِّمَانِ مِنْ أَحَدٍ حَتىَ‏ يَقُولَا إِنَّمَا نحَْنُ فِتْنَةٌ فَلَا تَكْفُرْ  فَيَتَعَلَّمُونَ مِنْهُمَا مَا يُفَرِّقُونَ بِهِ بَينْ‏َ الْمَرْءِ وَ زَوْجِهِ  وَ مَا هُم بِضَارِّينَ بِهِ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ  وَ يَتَعَلَّمُونَ مَا يَضُرُّهُمْ وَ لَا يَنفَعُهُمْ  وَ لَقَدْ عَلِمُواْ لَمَنِ اشْترََئهُ مَا لَهُ فىِ الاَْخِرَةِ مِنْ خَلَاقٍ  وَ لَبِئْسَ مَا شَرَوْاْ بِهِ أَنفُسَهُمْ  لَوْ كَانُواْ يَعْلَمُونَ»؛ «و از افسونى كه ديوها به روزگار پادشاهى سليمان مى‏ خواندند پيروى كردند، و سليمان كافر نبود، ولى ديوها كه مردم را جادوگرى مى ‏آموختند كافر بودند و نيز آن افسون كه بر آن دو فرشته، هاروت و ماروت، در بابل نازل شد، در حالى كه آن دو به هر كس كه جادوگرى مى آموختند مى‏ گفتند: كار ما فتنه است، مباد كافر شوى. و مردم از آن دو جادوهايى مى ‏آموختند كه مى ‏توانستند ميان زن و شوى جدايى افكنند و آنان جز به فرمان خدا به كسى زيانى نمى‏ رسانيدند و آنچه مردم مى‏ آموختند به آنها زيان مى‏ رسانيد، نه سود. و خود مى دانستند كه خريداران آن جادو را در آخرت بهره ‏اى نيست. خود را به بد چيزى فروختند، اگر مى‏ دانستند.» سورۀ بقره، آیۀ ۱۰۲.</ref> نام برده است. [[برترین]] [[فرشتگان]] که در ادعیۀ [[امامان شیعه]] نیز از آن‎‌ها نام برده شده و گرامی داشته شده‌اند عبارت‌اند از: [[جبرائیل]]، [[میکائیل]]، [[اسرافیل]] و [[عزرائیل]]<ref>ر.ک: صحیفۀ سجادیه.</ref>.<ref>ر.ک: دانشنامۀ نهج البلاغه، ج۲، ص ۶۱۰.</ref> و با [[تطبیق]] آیۀ [[صد]] و دو [[سوره نحل]] و نود و هفت [[سورۀ بقره]] می‎‎توان فهمید [[جبرائیل]] همان "[[روح القدس]]" است که از نام‌‎های دیگر او [[روح]] الامین<ref>{{متن قرآن|نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ}}«که روح الامین آن را فرود آورده است» سوره شعراء، آیه ۱۹۳.</ref>، شدید القوی<ref>{{متن قرآن|عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوَى}}«آن (فرشته) بسیار توانمند به او آموخته است» سوره نجم، آیه ۵.</ref> و [[رسول]] [[کریم]]<ref>{{متن قرآن|إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ ذِي قُوَّةٍ عِنْدَ ذِي الْعَرْشِ مَكِينٍ مُطَاعٍ ثَمَّ أَمِينٍ}}«که این (قرآن) بازخوانده فرستاده‌ای گرامی است. توانمندی که نزد آن دارنده اورنگ (فرمانفرمایی جهان)، جایگاهی بلند دارد، آنجا فرمانگزاری امین است» سوره تکویر، آیه ۱۹ ـ ۲۱.</ref> است. او همان فرشته‎‌ای است که [[ابراهیم]]{{ع}} را از آتش‌ نمرودیان [[نجات]] داد و [[فرعونیان]] را در نیل [[غرق]] کرد و [[بشارت]] [[یحیی]]{{ع}} را به [[زکریا]] و ولادت [[عیسی]]{{ع}} را به [[مریم]]{{س}} رسانید<ref>ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۴۲۴.</ref> و [[قرآن کریم]] را بر [[پیامبر اسلام]]{{صل}} نازل کرد و طریقۀ [[عبادت]] را به او آموخت و در غزوۀ [[بدر]] با هزار فرشتۀ دیگر [[پیامبر]]{{صل}} را [[یاری]] داد و در [[معراج]]، همسفر و راهنمایش بود<ref>اعلام القرآن‌، ص ۲۷۷ ـ ۲۷۸.</ref>.  
*از برخی [[آیات قرآن]] نیز استفاده می‌‌شود [[جبرائیل]] بر غیر [[پیامبران]] نیز نازل شده است؛ اما [[نزول وحی]] به دست [[جبرائیل]] تنها ویژۀ [[پیامبران]] بوده و برای غیر [[پیامبران]] پیام‌‎هایی دیگر آورده است و مهمترین کارهای این چهار [[فرشته]] عبارتند از: [[عزرائیل]] مأمور‎گرفتن [[جان]] انسان‎‌ها‎ و [[جبرائیل]] رابط میان [[خداوند]] و [[پیامبران]] است<ref>دائرة المعارف تشیع‌، ج۵، ص ۳۰۹.</ref>، [[میکائیل]]، [[رزق و روزی]] [[بندگان]]<ref>مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۵۶، ص۲۲۱.</ref> و [[اسرافیل]] [[مظهر]] [[حیات الهی]]<ref>مشارق انوار الیقین، برسی، ج۱، ص۳۲.</ref> و دمیدن در صور<ref>{{متن قرآن|وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ مَرْيَمَ إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِهَا مَكَانًا شَرْقِيًّا فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجَابًا فَأَرْسَلْنَا إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا قَالَتْ إِنِّي أَعُوذُ بِالرَّحْمَنِ مِنْكَ إِنْ كُنْتَ تَقِيًّا قَالَ إِنَّمَا أَنَا رَسُولُ رَبِّكِ لِأَهَبَ لَكِ غُلَامًا زَكِيًّا قَالَتْ أَنَّى يَكُونُ لِي غُلَامٌ وَلَمْ يَمْسَسْنِي بَشَرٌ وَلَمْ أَكُ بَغِيًّا قَالَ كَذَلِكِ قَالَ رَبُّكِ هُوَ عَلَيَّ هَيِّنٌ وَلِنَجْعَلَهُ آيَةً لِلنَّاسِ وَرَحْمَةً مِنَّا وَكَانَ أَمْرًا مَقْضِيًّا}}«و در این کتاب از مریم یاد کن هنگامی که از خانواده خویش در جایگاهی خاوری گوشه گزید و از چشم آنان پنهان شد  و ما روح خود را به سوی او فرو فرستادیم که چون انسانی باندام، بر او پدیدار گشت (مریم) گفت: من از تو، به (خداوند) بخشنده پناه می‌برم؛ اگر پرهیزگاری (از من دور شو) گفت: من، تنها فرستاده پروردگار تو هستم تا به تو پسری پاکیزه ببخشم. گفت: چگونه مرا پسری تواند بود که بشری به من دست نزده است و بدکاره  هم نبوده‌ام گفت: چنین است؛ پروردگارت می‌فرماید که آن (کار) بر من آسان است و (بر آنیم) تا او را نشانه‌ای برای مردم و رحمتی از سوی خویش گردانیم و این کاری انجام شدنی است.» سوره مریم، آیه ۱۶ ـ ۲۱</ref>.
==[[فرشتگان]] و [[مهدویت]]==
*از [[روایات]] استفاده می‌‌شود [[فرشتگان مقرب]] [[الهی]] از طرف راست و چپ [[امام مهدی]]{{ع}} حرکت می‎‌کنند و او را در تشکیل [[حکومت واحد جهانی]] [[یاری]] می‌‎کنند و خدمتگزار او هستند از جمله: [[امام باقر]]{{ع}} فرمودند: «هرگاه [[قائم]] [[ظهور]] کند، [[خداوند]] او را با [[فرشتگان]] نشان‎‌دار و... [[مقرب]] [[یاری]] می‌کند. [[جبرئیل]] پیشاپیش او و [[میکائیل]] از طرف راست و [[اسرافیل]] از طرف چپ او حرکت می‌کنند. [[ابهت]] و [[رعب]] و [[وحشت]] به فاصله یک ماه راه از جلو، عقب، [[چپ و راست]] او حرکت می‌کند و [[فرشتگان مقرب]] [[خدا]] خدمتگزاران او هستند.»..<ref>غیبة نعمانی، ص ۲۳۴.</ref>.<ref>ر.ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۵۳۷.</ref>
==ویژگی‌های [[فرشتگان]]==
*برخی از ویژگی‌های [[فرشتگان]] در [[قرآن]] و [[روایات]] عبارت‌اند از:
#موجوداتی [[عاقل]] و با [[شعور]] و [[بندگان]] گرامی [[خداوند]] هستند<ref>{{متن قرآن|وَقَالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمَنُ وَلَدًا سُبْحَانَهُ بَلْ عِبَادٌ مُكْرَمُونَ}}«و گفتند خداوند بخشنده (از فرشتگان) فرزندی گزیده است؛ پاکا که اوست؛ بلکه (فرشته‌ها تنها) بندگانی ارجمندند؛» سوره انبیاء، آیه ۲۶.</ref>؛
#نسبت به [[خدا]] [[عصیان]] نمی‌کنند<ref>طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان‌، ج۷، ص ۱۲.</ref>؛  
#پیوسته [[خدا]] را [[تسبیح]] و [[تقدیس]] می‌‌نمایند<ref>{{متن قرآن|تَكَادُ السَّمَاوَاتُ يَتَفَطَّرْنَ مِنْ فَوْقِهِنَّ وَالْمَلَائِكَةُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَيَسْتَغْفِرُونَ لِمَنْ فِي الْأَرْضِ أَلَا إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ}}«نزدیک است که آسمان‌ها بر فراز سرشان بشکافند و فرشتگان با سپاس پروردگارشان را به پاکی می‌ستایند و برای هر کس که در زمین است آمرزش می‌خواهند؛ آگاه باشید که بی‌گمان خداوند است که آمرزنده بخشاینده است» سوره شوری، آیه ۵.</ref>؛<ref>ر.ک: دانشنامۀ نهج البلاغه، ج۲، ص ۶۰۹.</ref>
#گاهی به صورت [[انسان]] در می‌‌آیند که به آن "[[تمثل]]" گفته می‌‌شود<ref>ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگ‎نامۀ دینی، ص۲۲۱.</ref>؛
#آنان نه می‌خورند و نه می‌آشامند و نه [[نکاح]] می‎‌کنند و به [[نسیم]] [[عرش]] زنده‌اند<ref>تفسیر نورالثقلین‌، ج ۴، ص ۳۴۹.</ref>؛
#شمار آنان بسیار است و هیچ گونه‌ای از آفریدگان به شمار آنان نیست<ref>میزان الحکمه‌، ج ۴، ص ۲۹۳.</ref>؛
#نه [[خواب]] دارند و نه [[سستی]] و [[غفلت]] و نه [[فراموشی]]<ref>«...لَا یغْشَاهُمْ نَوْمُ الْعُیونِ وَ لَا سَهْوُ الْعُقُولِ وَ لَا فَتْرَةُ الْأَبْدَانِ وَ لَا غَفْلَةُ النِّسْیانِ.»..؛ نهج البلاغه‌، خطبۀ ۱.</ref>؛
#آنها [[وظائف]] مهم و بسیار متنوعی از سوی [[خداوند]] بر عهده دارند<ref>ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۴۲۳.</ref>: نقش [[فرشتگان]] در [[جهان آفرینش]] نقش واسطه میان [[پروردگار]] و [[جهان هستی]] است. آنان [[اجرا]] کنندۀ [[فرمان خداوند]] در [[جهان]] هستند<ref>{{متن قرآن|لَا يَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَهُمْ بِأَمْرِهِ يَعْمَلُونَ}}«در گفتار بر او پیشی نمی‌جویند و آنان به فرمان وی کار می‌کنند» سوره انبیاء، آیه ۲۷.</ref>. برخی از [[وظایف]] آن‌‎ها عبارت است از: واسطۀ [[نزول وحی]] به [[انسان]]<ref>{{متن قرآن|فَنَادَتْهُ الْمَلَائِكَةُ وَهُوَ قَائِمٌ يُصَلِّي فِي الْمِحْرَابِ أَنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكَ بِيَحْيَى مُصَدِّقًا بِكَلِمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَسَيِّدًا وَحَصُورًا وَنَبِيًّا مِنَ الصَّالِحِينَ}}«پس فرشتگان او را در حالی که در محراب به نماز ایستاده بود ندا دادند: خداوند تو را به (تولّد) یحیی نوید می‌دهد که «کلمه‌ای از خداوند»  را راست می‌شمارد و سالار و (در برابر زنان) خویشتندار و پیامبری از شایستگان است» سوره آل عمران، آیه ۳۹؛ {{متن قرآن|يُنَزِّلُ الْمَلَائِكَةَ بِالرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلَى مَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ أَنْ أَنْذِرُوا أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاتَّقُونِ}}«فرشتگان را با روح  از (مبدأ) امر خویش بر هر کس از بندگانش که بخواهد فرو می‌فرستد که بیم دهید: هیچ خدایی جز من نیست بنابراین از من پروا کنید» سوره نحل، آیه ۲.</ref>؛ واسطۀ قبض [[روح انسان]]<ref>{{متن قرآن|قُلْ يَتَوَفَّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ ثُمَّ إِلَى رَبِّكُمْ تُرْجَعُونَ}}«بگو: آن فرشته مرگ که بر شما گمارده‌اند جان شما را می‌ستاند سپس به سوی پروردگارتان بازگردانده می‌شوید» سوره سجده، آیه ۱۱.</ref>؛ مراقب [[اعمال]] [[بندگان]]<ref>إِ{{متن قرآن|ذْ يَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّيَانِ عَنِ الْيَمِينِ وَعَنِ الشِّمَالِ قَعِيدٌ مَا يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ}}«(آدمی باید یاد کند) هنگامی را که دو فرشته فراگیرنده که از راست و چپ (او) نشسته‌اند، (کارهای او را) فرا می‌گیرند هیچ سخنی بر زبان نمی‌آورد مگر آنکه نزد او فرشته مراقبی حاضر است (تا آن سخن را بنویسد)» سوره ق، آیه ۱۷ ـ ۱۸</ref>؛ [[حافظ]] [[انسان]] در برابر حوادث ناگوار و [[بلایا]]<ref>{{متن قرآن|لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ وَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُوءًا فَلَا مَرَدَّ لَهُ وَمَا لَهُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَالٍ}}«او را  از پیش رو و پشت سر فرشتگانی پیگیرند که به فرمان خداوند، نگهبان وی‌اند» سوره رعد، آیه ۱۱.</ref>؛ حامل [[عرش الهی]] و شفیع [[گناهکاران]]<ref>{{متن قرآن|الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَمَنْ حَوْلَهُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَيُؤْمِنُونَ بِهِ وَيَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا رَبَّنَا وَسِعْتَ كُلَّ شَيْءٍ رَحْمَةً وَعِلْمًا فَاغْفِرْ لِلَّذِينَ تَابُوا وَاتَّبَعُوا سَبِيلَكَ وَقِهِمْ عَذَابَ الْجَحِيمِ}}«کسانی که عرش خداوند را برمی‌دارند و پیرامونیان آن، با سپاس پروردگارشان را به پاکی می‌ستایند و بدو ایمان می‌آورند و برای مؤمنان آمرزش می‌خواهند که: پروردگارا! بخشایش و دانش تو همه چیز را فراگیر است پس، آنان را که توبه آورده و از راه تو پیروی کرده‌اند بیا» سوره غافر، آیه ۷.</ref>، [[تغییر]] شکل به صورت [[آدمیان]]<ref>{{متن قرآن|فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجَابًا فَأَرْسَلْنَا إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا}}«و از چشم آنان پنهان شد  و ما روح خود را به سوی او فرو فرستادیم که چون انسانی باندام، بر او پدیدار گشت» سوره مریم، آیه ۱۷.</ref> و [[یاری]] کردن [[مؤمنان]] در پیشامد‎ها‎ی سخت مانند جنگ‌‎ها<ref>{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ جَاءَتْكُمْ جُنُودٌ فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِيحًا وَجُنُودًا لَمْ تَرَوْهَا وَكَانَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرًا}}«ای مؤمنان! نعمت خداوند را بر خویش به یاد آورید هنگامی که سپاهیانی بر شما تاختند و ما بر (سر) آنان بادی و (نیز) سپاهیانی را که آنان را نمی‌دیدید فرستادیم و خداوند به آنچه انجام می‌دهید بیناست» سوره احزاب، آیه ۹.</ref>؛ [[تدبیر]] کنندۀ امور [[جهان]]<ref>{{متن قرآن|فَالْمُدَبِّرَاتِ أَمْرًا}}«آنگاه، به فرشتگان کارگزار،» سوره نازعات، آیه ۵.</ref> و گروهی نیز [[مأمور]] [[عذاب]] [[اقوام]] سرکش‌اند<ref>{{متن قرآن|وَلَمَّا جَاءَتْ رُسُلُنَا لُوطًا سِيءَ بِهِمْ وَضَاقَ بِهِمْ ذَرْعًا وَقَالَ هَذَا يَوْمٌ عَصِيبٌ}}«و چون فرشتگان ما نزد لوط آمدند از (آمدن) آنان پریشان گشت و دستش از (یاری به) آنان کوتاه شد و گفت: امروز  روز سختی است!» سوره هود، آیه ۷۷.</ref>.<ref>ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۴۲۳.</ref>
# [[مقامات]] مختلف و مراتب متفاوت دارند؛ [[خداوند سبحان]] در [[قرآن کریم]] به این امر اشاره دارد: «و هیچ یک از ما ([[فرشتگان]]) نیست، مگر این‎‌که برای او [[مقام]] و مرتبه‎‌ای معین است<ref>{{متن قرآن|مَا مِنَّا إِلَّا لَهُ مَقَامٌ مَعْلُومٌ}}«و هیچ یک از ما (فرشتگان) نیست مگر که جایگاهی معیّن دارد» سوره صافات، آیه ۱۶۴.</ref>؛<ref>ر.ک: دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص ۶۰۹ ـ ۶۱۰.</ref> گروهی از آنان پیوسته در سجده‌اند و [[رکوع]] ندارند و گروهی در رکوع‌اند و یارای ایستادن ندارند و گروهی همواره به صف ایستاده‌اند و پراکنده نمی‌‎شوند و برخی پیوسته [[تسبیح]] می‌‎گویند<ref>{{متن حدیث|مِنْهُمْ سُجُودٌ لَا یرْکَعُونَ وَ رُکُوعٌ لَا ینْتَصِبُونَ وَ صَافُّونَ لَا یتَزَایلُونَ وَ مُسَبِّحُونَ لا یسْأَمُونَ}}؛ نهج البلاغه، خطبۀ ۱.</ref>.  


==منابع==
==منابع==
۱۱۲٬۶۳۷

ویرایش