توبه در قرآن: تفاوت میان نسخهها
جز
جایگزینی متن - 'قلم' به 'قلم'
جز (جایگزینی متن - 'سعیدیانفر، محمد جعفر و ایازی، سید محمد علی، [[فرهنگنامه' به 'سعیدیانفر و ایازی، [[فرهنگنامه') |
جز (جایگزینی متن - 'قلم' به 'قلم') |
||
خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
==ظرف [[توبه]] و شرایط [[پذیرش]] آن== | ==ظرف [[توبه]] و شرایط [[پذیرش]] آن== | ||
*برخی از [[مفسران]] به استناد [[آیات]] ۱۷ ـ ۱۸ [[سوره نساء]] با احترازی دانستن دو قید {{متن قرآن|بِجَهَالَةٍ}} و {{متن قرآن|ثُمَّ يَتُوبُونَ مِن قَرِيبٍ}}<ref>المیزان، ج ۴، ص ۲۴۰.</ref> [[پذیرش]] [[توبه]] را در گرو دو شرط دانسته اند: ۱. [[گناه]] کردن از روی [[جهالت]] باشد نه عناد و [[استکبار]]. ۲. قبل از فرا رسیدن زمان [[مرگ]] باشد: {{متن قرآن|إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللَّهِ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهَالَةٍ ثُمَّ يَتُوبُونَ مِن قَرِيبٍ فَأُولَئِكَ يَتُوبُ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَكَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمًا وَلَيْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئَاتِ حَتَّى إِذَا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ إِنِّي تُبْتُ الآنَ وَلاَ الَّذِينَ يَمُوتُونَ وَهُمْ كُفَّارٌ أُوْلَئِكَ أَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَابًا أَلِيمًا }}<ref> پذیرش) توبه بر خداوند تنها برای آنان است که از نادانی کار زشتی انجام میدهند سپس زود توبه میکنند پس، این کسانند که خداوند توبه آنها را میپذیرد و خداوند دانایی فرزانه است.و توبه آن کسان که کارهای زشت میکنند تا هنگامی که مرگ هر یک از ایشان فرا رسد، میگوید: اکنون توبه کردم و نیز توبه آنان که در کفر میمیرند پذیرفته نیست؛ برای آنها عذابی دردناک فراهم ساختهایم؛ سوره نساء، آیه: ۱۷ - ۱۸.</ref> به نظر میرسد که قید {{متن قرآن|بِجَهَالَةٍ}} در [[آیه]] نخست توضیحی<ref>المیزان، ج ۴، ص ۲۴۱.</ref> و بدین معناست که هرکس مرتکب هر گناهی میشود، گونهای [[جهالت]] او را به آن وادشته است، هرچند آگاهانه و از سر عناد باشد، زیرا کسی که با [[علم]] به [[زشتی]] عمل و پیامدهای [[دنیوی]] و [[اخروی]] آن باز هم به [[ارتکاب گناه]] [[اقدام]] میکند، در [[حقیقت]]، فاقد [[عقل عملی]] بوده، گرفتار نوعی [[جهالت]] است. قید {{متن قرآن|ثُمَّ يَتُوبُونَ مِن قَرِيبٍ}} نیز بیانگر موضوع [[توبه]] و ظرف آن است، چون [[توبه]] به معنای بازگشت [[بنده]] به [[خداوند]] است و در نتیجه [[توبه]] [[خداوند]] نیز [[پذیرش]] این بازگشت است و آن هنگامی تحقق مییابد که [[بنده]] دارای [[تکلیف]] و [[اختیار]] باشد، بنابراین با [[مشاهده]] [[مرگ]] و برداشته شدن | *برخی از [[مفسران]] به استناد [[آیات]] ۱۷ ـ ۱۸ [[سوره نساء]] با احترازی دانستن دو قید {{متن قرآن|بِجَهَالَةٍ}} و {{متن قرآن|ثُمَّ يَتُوبُونَ مِن قَرِيبٍ}}<ref>المیزان، ج ۴، ص ۲۴۰.</ref> [[پذیرش]] [[توبه]] را در گرو دو شرط دانسته اند: ۱. [[گناه]] کردن از روی [[جهالت]] باشد نه عناد و [[استکبار]]. ۲. قبل از فرا رسیدن زمان [[مرگ]] باشد: {{متن قرآن|إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللَّهِ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهَالَةٍ ثُمَّ يَتُوبُونَ مِن قَرِيبٍ فَأُولَئِكَ يَتُوبُ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَكَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمًا وَلَيْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئَاتِ حَتَّى إِذَا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ إِنِّي تُبْتُ الآنَ وَلاَ الَّذِينَ يَمُوتُونَ وَهُمْ كُفَّارٌ أُوْلَئِكَ أَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَابًا أَلِيمًا }}<ref> پذیرش) توبه بر خداوند تنها برای آنان است که از نادانی کار زشتی انجام میدهند سپس زود توبه میکنند پس، این کسانند که خداوند توبه آنها را میپذیرد و خداوند دانایی فرزانه است.و توبه آن کسان که کارهای زشت میکنند تا هنگامی که مرگ هر یک از ایشان فرا رسد، میگوید: اکنون توبه کردم و نیز توبه آنان که در کفر میمیرند پذیرفته نیست؛ برای آنها عذابی دردناک فراهم ساختهایم؛ سوره نساء، آیه: ۱۷ - ۱۸.</ref> به نظر میرسد که قید {{متن قرآن|بِجَهَالَةٍ}} در [[آیه]] نخست توضیحی<ref>المیزان، ج ۴، ص ۲۴۱.</ref> و بدین معناست که هرکس مرتکب هر گناهی میشود، گونهای [[جهالت]] او را به آن وادشته است، هرچند آگاهانه و از سر عناد باشد، زیرا کسی که با [[علم]] به [[زشتی]] عمل و پیامدهای [[دنیوی]] و [[اخروی]] آن باز هم به [[ارتکاب گناه]] [[اقدام]] میکند، در [[حقیقت]]، فاقد [[عقل عملی]] بوده، گرفتار نوعی [[جهالت]] است. قید {{متن قرآن|ثُمَّ يَتُوبُونَ مِن قَرِيبٍ}} نیز بیانگر موضوع [[توبه]] و ظرف آن است، چون [[توبه]] به معنای بازگشت [[بنده]] به [[خداوند]] است و در نتیجه [[توبه]] [[خداوند]] نیز [[پذیرش]] این بازگشت است و آن هنگامی تحقق مییابد که [[بنده]] دارای [[تکلیف]] و [[اختیار]] باشد، بنابراین با [[مشاهده]] [[مرگ]] و برداشته شدن قلم [[تکلیف]] از او موضوع [[توبه]] رخت برمی بندد<ref>روان جاوید، ج ۲، ص ۳۱.</ref>. | ||
*بر این اساس و نیز به استناد [[روایات مستفیض]] میتوان گفت که [[توبه]] [[انسان]] تا لحظاتِ پایانی [[حیات]] هم پذیرفته میشود و [[خدای متعال]] دَرِ [[توبه]] را بر روی [[خطاکاران]] تا زمانی که [[جان]] ایشان به گلوگاه میرسد نیز گشوده و این سخن، مقبول جمهور مفسّران است<ref>المیزان، ج ۴، ص ۲۴۰؛ اوائل المقالات، ج ۴، ص ۸۵؛ مواهب الرحمن، ج ۲، ص ۲۴۳ - ۲۴۴.</ref><ref>[[مهدی احمدپور|احمدپور، مهدی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۹، ص ۵۰ - ۵۸.</ref>. | *بر این اساس و نیز به استناد [[روایات مستفیض]] میتوان گفت که [[توبه]] [[انسان]] تا لحظاتِ پایانی [[حیات]] هم پذیرفته میشود و [[خدای متعال]] دَرِ [[توبه]] را بر روی [[خطاکاران]] تا زمانی که [[جان]] ایشان به گلوگاه میرسد نیز گشوده و این سخن، مقبول جمهور مفسّران است<ref>المیزان، ج ۴، ص ۲۴۰؛ اوائل المقالات، ج ۴، ص ۸۵؛ مواهب الرحمن، ج ۲، ص ۲۴۳ - ۲۴۴.</ref><ref>[[مهدی احمدپور|احمدپور، مهدی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۹، ص ۵۰ - ۵۸.</ref>. | ||
*برخی مراد از قید {{متن قرآن|ثُمَّ يَتُوبُونَ مِن قَرِيبٍ}} را وقوع [[توبه]] در زمانی دانستهاند که عرفا نزدیک به زمان وقوع [[معصیت]] باشد، بنابراین [[توبه]] در غیر این زمان پذیرفته نمیشود<ref>تفسیر المنار، ج ۴، ص ۴۴۴.</ref>؛ اما این نظر درست نیست، زیرا اولاً از [[حصر]] {{متن قرآن|إِنَّمَا}} در [[آیه]] نخست این معنا به دست میآید که این دو [[آیه]] با هم در [[مقام]] بیان ضابطهای کلی برای [[قبول توبه]] هستند. ثانیاً این قول موجب [[فاسد]] شدن معنای [[آیه]] بعدی میشود که در آن تنها به دو مورد از توبههای نامقبول "توبهای که تا زمان فرا رسیدن [[مرگ]] به تأخیر افتد و [[توبه]] [[کافر]]، پس از [[مرگ]]" اشاره شده است، در حالی که بنابر قول یاد شده باید مصادیق دیگری نیز برای عدم [[پذیرش]] [[توبه]] باشد<ref>[[مهدی احمدپور|احمدپور، مهدی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۹، ص ۵۰ - ۵۸.</ref>. | *برخی مراد از قید {{متن قرآن|ثُمَّ يَتُوبُونَ مِن قَرِيبٍ}} را وقوع [[توبه]] در زمانی دانستهاند که عرفا نزدیک به زمان وقوع [[معصیت]] باشد، بنابراین [[توبه]] در غیر این زمان پذیرفته نمیشود<ref>تفسیر المنار، ج ۴، ص ۴۴۴.</ref>؛ اما این نظر درست نیست، زیرا اولاً از [[حصر]] {{متن قرآن|إِنَّمَا}} در [[آیه]] نخست این معنا به دست میآید که این دو [[آیه]] با هم در [[مقام]] بیان ضابطهای کلی برای [[قبول توبه]] هستند. ثانیاً این قول موجب [[فاسد]] شدن معنای [[آیه]] بعدی میشود که در آن تنها به دو مورد از توبههای نامقبول "توبهای که تا زمان فرا رسیدن [[مرگ]] به تأخیر افتد و [[توبه]] [[کافر]]، پس از [[مرگ]]" اشاره شده است، در حالی که بنابر قول یاد شده باید مصادیق دیگری نیز برای عدم [[پذیرش]] [[توبه]] باشد<ref>[[مهدی احمدپور|احمدپور، مهدی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۹، ص ۵۰ - ۵۸.</ref>. |