انواع برداشت از انتظار چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

انواع برداشت از انتظار چیست؟ (پرسش) (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۵ نوامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۰۲

۱٬۰۰۷ بایت اضافه‌شده ، ‏۵ نوامبر ۲۰۲۰

←‏پاسخ جامع اجمالی

دیداریویکی‌متن

Saqi

مدیران

۱۹٬۴۱۸

ویرایش

@@ خط ۳۰: / خط ۳۰: @@
 |-
 |}
-===مقدمه===
+===[[انواع انتظار]]===
-در طول زمان برداشت‌های [[نادرستی]] از معنی و مفهوم [[انتظار]] صورت گرفته که موجب انحرافاتی در [[معنای انتظار]] شده است. شاید بتوان گفت تمامی برداشت‌های غلط از مفهوم [[انتظار]] حتی اگر جاهلانه باشد به نفع مغرضان [[پلیدی]] است که می‌‌خواهند با این حربه به [[مردم]] [[القاء]] کنند که [[حکومت دینی]] در [[زمان غیبت]] [[امام]] [[معصوم]] [[باطل]] و [[حرام]] است تا به این وسیله به [[جان]] و [[مال]] و نوامیس [[مسلمین]] تعرض کنند<ref>ر.ک: [[زهرا مصباحی|مصباحی، زهرا]]، [[امام زمان (کتاب)|امام زمان]]، ص ۱۹، ۲۳؛ صحیفه امام؛ ج ۲۱، ص ۱۳. </ref>.
+*آموزۀ [[انتظار]] از محوری‌ترین [[عقاید]] به حساب می‌‌آید، منتها به رغم روشنی و قطعیت معنای [[راستین]] [[انتظار]]، [[تفسیر]] و [[تبیین]] [[انتظار]] محل [[اختلاف]] و برداشت‌های گوناگون شده است<ref>ر.ک. [[ابراهیم کوثری|کوثری، ابراهیم]]، [[انتظار و وظایف منتظران (مقاله)|انتظار و وظایف منتظران]]، ص ۸؛ [[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[نگاهی به پدیده انتظار و آثار حیات‌بخش آن (مقاله)|نگاهی به پدیده انتظار و آثار حیات‌بخش آن]]، ص ۱۱۴-۱۱۶.</ref>.
-===ریشه برداشت‌ [[انحرافی]] از [[انتظار]]===
+*دربارۀ چیستی و تحلیل ماهیت [[انتظار]]، دو برداشت اصلی و عمده وجود دارد:
-ریشه اصلی هر نوع برداشت [[نادرست]] و منفی از [[انتظار]]، [[فهم]] غلط و کج‌اندیشانه برخی افراد از روایاتی که هرگونه [[قیام در دوران غیبت]] را طاغوتی دانسته است و تلاش برای [[زمینه‌سازی ظهور امام مهدی]] را بی‌ثمر می‌داند؛ روایاتی چون [[سخن امام زین العابدین]]{{ع}}:  {{متن حدیث|وَ اللَّهِ! لَا يَخْرُجُ وَاحِدٌ مِنَّا قَبْلَ خُرُوجِ الْقَائِمِ{{ع}} إِلَّا كَانَ مَثَلُهُ مَثَلَ فَرْخٍ طَارَ مِنْ وَكْرِهِ قَبْلَ أَنْ يَسْتَويَ جَنَاحَاهُ فَأَخَذَهُ الصِّبْيَانُ فَعَبِثُوا بِهِ}} <ref>بخدا سوگند هیچ یک از ما پیش از ظهور حضرت قائم{{ع}} خروج نکند جز آنکه حکایتش حکایت جوجه‌ای است که پیش از درآمدن بال‌هایش از میان آشیانۀ خود پرواز کند، پس کودکان او را بگیرند و با او بازی کنند. الکافی، ج ۸، ص ۲۶۴. </ref> یا فرمایش [[امام باقر]]{{ع}}: {{متن حدیث|كُلُّ رَايَةٍ تُرْفَعُ قَبْلَ رَايَةِ الْقَائِمِ صَاحِبُهَا طَاغُوتٌ}}؛ «هر پرچمی قبل از [[قیام قائم]]{{ع}} برافراشته گردد صاحب آن [[طاغوت]] است»<ref>الغیبة، نعمانی، ص ۱۱۴. </ref>. این افراد بر این باورند که این [[روایات]] همگان را از اقدامات مسلحانه و [[قیام]] در برابر [[حاکمان طاغوتی]] [[پیش از ظهور امام مهدی]]{{ع}} بازداشته و آنان که [[پیش از ظهور]] [[حضرت]] [[پرچم قیام]] را برافراشته و [[مردم]] را سوی آن فراخوانند، خودشان [[طاغوت]] هستند.
+====[[انتظار مثبت]] و سازنده====
-===گونه‌های برداشت‌های [[نادرست]] از [[انتظار]] ===
+*در این نگرش"[[انتظار]]" تنها [[امید]] و [[چشم به راهی]] نیست، بلکه [[گرایش]] عملی و از سنخ "حرکت" و "کار" و "تلاش" است و با منش و [[رفتار]] [[منتظر]] پیوند دارد، زیرا برپایۀ [[آیات]]<ref>سوره نور، آیه: ۵۵. </ref> و [[روایات]]<ref>رسول خدا{{صل}} فرمود: {{متن حدیث|"لَنْ تَنْقَضِیَ الْأَیَّامُ وَ اللَّیَالِی حَتَّی یَبْعَثَ اللَّهُ رَجُلًا مِنْ أَهْلِ بَیْتِی یُوَاطِئُ اسْمُهُ اسْمِی یَمْلَؤُهَا عَدْلًا وَ قِسْطاً کَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْرا"}}؛ الارشاد، ج ۲، ص ۳۴۰.</ref>، [[هدف]] والای [[انتظار]]، [[حاکمیت]] فراگیر [[اسلام]] به دست [[آخرین حجت الهی]]، [[امام مهدی]] {{ع}} است. برپایه این [[تفسیر]]، "[[انتظار]]"، اندیشۀ حرکت‌آفرین و پویاست که [[منتظر]] را به [[رفتار]] و اقدامات اصلاح‌گرایانه وامی‌دارد<ref>ر.ک. [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[ادب فنای مقربان ج۹ (کتاب)|ادب فنای مقربان]]، ص۳۵۷، ۳۶۶.</ref> و [[ظهور حضرت مهدی]] {{ع}} حلقه‌ای است از حلقه‌های مبارزۀ [[اهل حق]] و [[باطل]] که [[پیروزی]] به [[اهل حق]] منتهی می‌شود و فرد [[منتظر]] در هر شرایط، در گروه [[اهل حق]] جای دارد و در هر شرایطی بر علیه  [[اهل باطل]] است<ref>ر.ک. [[اصغر طهماسبی بلداجی|طهماسبی بلداجی، اصغر]] و [[فاطمه مرادی|مرادی، فاطمه]]، [[قرآن و سبک زندگی مهدوی (مقاله)|قرآن و سبک زندگی مهدوی]]،ص؟؟؟؛ [[ناصر فروهی|فروهی، ناصر]]، [[انتظار فرج ۶ (مقاله)|انتظار فرج]]، ص؟؟؟</ref>. [[منتظران]] [[ظهور امام زمان]] خود نیز مصلحانی کوچکترند که در محدودۀ خود به روشنگری و [[اصلاح]] و [[ارشاد]] می‌پردازند و از خاموش ماندن [[چراغ هدایت]] و [[نور]] جلوگیری می‌نمایند<ref>ر.ک. [[سید مهدی شمس‌الدین|شمس‌الدین، سید مهدی]]، [[در ساحل انتظار (کتاب)|در ساحل انتظار]]، ص۳۱-۳۳.</ref> و [[جامعه]] را مهیای [[تأسیس دولت]] [[مهدوی]] می‌‌نمایند<ref>ر.ک. [[شریف لک‌زایی|لک‌زایی، شریف]]، [[آزادی انتظار و آموزه مهدویت (مقاله)|آزادی انتظار و آموزه مهدویت]]، ص؟؟؟</ref>. [[انتظار مثبت]]، [[انتظار]] فعال، پویا و تأثیرگذاری است که [[منتظر]] را در تکاپوی تحولات و تغییرات شدید [[جامعه]] [[یاری]] می‌‌رساند و او را در ترسیم جامعۀ مطلوب [[مهدوی]] [[قوی]] و [[توانمند]] می‌‌سازد. روحیۀ [[انتظار سازنده]] در فرد موجب می‌‌گردد تا او [[جامعه]] را از جامعۀ موجود به [[جامعۀ منتظر]] تبدیل کند و از آن رهگذر، به [[جامعه مطلوب]] و [[عصر ظهور]] رهنمون گردد<ref>ر.ک. [[محمد رضا ضمیری|ضمیری، محمد رضا]]، [[کارکردهای انتظار سازنده در اصلاح ناهنجاری‌های اجتماعی (مقاله)|کارکردهای انتظار سازنده در اصلاح ناهنجاری‌های اجتماعی]]، ص ۲۸۳ ـ ۲۸۴.</ref>.
-به‌طورکلی همه برداشت‌های [[نادرست]] از [[انتظار]] بازگشتش به [[مسلک احتراز]] است. برخی [[انتظار]] را به معنای [[احتراز]] دانسته‌اند و بر این باورند که ماهیت [[انتظار]]، [[انسان]] را به گوش‌گیری [[دعوت]] می‌کند و مانع تلاش او برای انجام هر کاری می‌شود<ref>ر.ک: [[اسماعیل دانش|دانش، اسماعیل]]، [[نقش آموزه انتظار در پایداری جنبش‌های اسلامی (مقاله)|نقش آموزه انتظار در پایداری جنبش‌های اسلامی]]، ص؟</ref>. اگر [[انتظار]] به معنای [[احتراز]] و [[گوشه‌گیری]] باشد، از نظر فردی، عامل رکود و توقف است و از نظر [[اجتماعی]] وسیله‌ای برای خاموش ساختن جنبش‌های ضدّ [[استعماری]] خواهد بود.
-[[پیروان]] این دیدگاه برای عوامل [[انسانی]] و طبیعی، نقش چندانی قائل نیستند؛ به همین جهت، در [[عصر غیبت]] نیز [[شیعیان]] را به [[زمینه‌سازی]] و [[تهیه مقدمات ظهور]] [[مکلف]] نمی‌دانند. افرادی که چنین دیدگاهی دارند، [[ظهور]] را تنها به [[ارادۀ الهی]] وابسته می‌دانند و تلاش در برابر [[حاکمان جور]] را بی‌تأثیر می‌شمارند، [[اصلاح]] امور را به آمدن [[حضرت مهدی]] واگذار می‌کنند و نه‌تنها برای [[برپایی حکومت]] [[اقدام]] نمی‌کنند، بلکه آن را [[مانع ظهور]] و محکوم به بطلان می‌پندارند.
+====[[انتظار منفی]] و ویرانگر====
+*این [[انتظار]]، فلج کننده، بازدارنده و در واقع نوعی"[[اباحی]] گری" است و همواره مورد [[مذمت]] و [[سرزنش]] بزرگان [[دین]] قرار گرفته است. در این نوع [[انتظار]]، [[ظهور مهدی]] {{ع}} صرفاً ماهیت انفجاری دارد و از اشاعۀ [[ظلم‌ها]]، [[تبعیض‌ها]]، اختناق‌ها و حق‌کشی‌ها ناشی می‌‌شود. این انفجار زمانی رخ می‌دهد که [[اصلاح]] به نقطۀ صفر برسد و [[حق]] و [[حقیقت]] هیچ طرفداری نداشته باشد. بنابراین هر اصلاحی در این جریان محکوم است، چون هر اصلاحی یک نقطۀ روشن است و تا نقطۀ روشن هست دست [[غیب]] ظاهر نمی‌‌شود، پس [[بهترین]] [[کمک]] به [[تسریع در ظهور]] و [[بهترین]] شکل [[انتظار]]، [[ترویج]] و اشاعۀ [[فساد]] است. این نوع [[انتظار فرج]] به نوعی تعطیلی [[مقررات اسلامی]] و به هیچ وجه با [[موازین اسلامی]] و [[قرآنی]] وفق ندارد<ref>ر.ک. [[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، [[قیام و انقلاب مهدی از دیدگاه فلسفه تاریخ (کتاب)|قیام و انقلاب مهدی از دیدگاه فلسفه تاریخ]]، ص ۵۴؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[انتظار و منتظران (مقاله)|انتظار و منتظران]]، ص ۱۹۳-۱۹۵؛ [[اصغر طهماسبی بلداجی|طهماسبی بلداجی، اصغر]] و [[فاطمه مرادی|مرادی، فاطمه]]، [[قرآن و سبک زندگی مهدوی (مقاله)|قرآن و سبک زندگی مهدوی]]،ص؟؟؟؛ [[ناصر فروهی|فروهی، ناصر]]، [[انتظار فرج ۶ (مقاله)|انتظار فرج]]، ص؟؟؟</ref> و این‌گونه [[انتظار]]، عاملی برای توجیه [[ستم‌ها]] و [[فسادها]] و حق‌کُشی‌ها و بی‌عدالتی‌هاست<ref>ر.ک. [[شریف لک‌زایی|لک‌زایی، شریف]]، [[آزادی انتظار و آموزه مهدویت (مقاله)|آزادی انتظار و آموزه مهدویت]]،؟؟؟؛ [[علی قائمی|قائمی، علی]]، [[نگاهی به مسأله انتظار (کتاب)|نگاهی به مسأله انتظار]]، ص۳۹-۴۰.</ref>.
-این [[اندیشه]] به گونه‌های مختلفی ازسوی برخی کج‌اندیشان مطرح شده است:
+===برداشت‌های منفی از [[انتظار]]===
-#عده‌ای [[انتظار فرج]] را فقط به معنای [[دعا برای ظهور]] می‌دانند. این گروه تنها در مواردی خاص و جزئی [[امر به معروف و نهی از منکر]] می‌کنند.
+*به‌طورکلی برداشت‌های نادرست و منفی از [[انتظار]] در دو حوزه قابل بیان هستند:
-# گروهی [[تصور]] می‌کنند که [[انتظار فرج]] یعنی نسبت به حوادثی که پیرامون ما را گرفته هیچ [[اقدام عملی]] نباید انجام داد. فرق این دسته با گروه فوق این است که آنها مواردی خاص و جزئی [[امر به معروف و نهی از منکر]] می‌کنند اما در اینجا تمام اقدامات عملی ساکت می‌‌ماند.
+:'''نخست: [[مذهب احتراز]]:''' برخی انتظار را به معنای احتراز دانسته‌اند و بر این باورند که ماهیت انتظار، انسان را به گوش‌گیری دعوت می‌کند و مانع تلاش او برای انجام هر کاری می‌شود<ref>ر.ک: [[اسماعیل دانش|دانش، اسماعیل]]، [[نقش آموزه انتظار در پایداری جنبش‌های اسلامی (مقاله)|نقش آموزه انتظار در پایداری جنبش‌های اسلامی]]، ص؟؟ و مکاتبه اختصاصی [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]]</ref>. اگر انتظار به معنای احتراز و گوشه‌گیری باشد، از نظر فردی، عامل رکود و توقف است و از نظر [[اجتماعی]] وسیله‌ای برای خاموش ساختن جنبش‌های ضدّ استعماری است<ref>ر.ک. [[میرزا عباس مهدوی فرد|مهدوی فرد، میرزا عباس]]، [[فلسفه انتظار (کتاب)|فلسفه انتظار]]، ص ۸۹ ـ ۹۴؛ [[سکینه طاووسی|طاووسی، سکینه]]، [[انتظار از دیدگاه اهل بیت (کتاب)|انتظار از دیدگاه اهل بیت]]، ص ۲۵ به نقل از مهدی منتظر، ص ۳۶.</ref>. این انتظارِ خاموش و بی‌تحرک، نوعی عقب‌گرد، [[ارتداد]] و حتی [[انحراف]] از [[آیات]] تحرک‌بخش [[قرآن]] است. عامل زبونی، [[بی‌عدالتی]]، [[نابرابری]]، رکود و سکون و کناره‌گیری است. این دیدگاه برای عوامل انسانی و طبیعی، نقش چندانی قائل نیستند. به همین جهت، در [[عصر غیبت]] نیز [[شیعیان]] را به [[زمینه‌سازی]] و تهیه [[مقدمات ظهور]] [[مکلف]] نمی‌دانند<ref>ر.ک. [[علی قائمی|قائمی، علی]]، [[نگاهی به مسأله انتظار (کتاب)|نگاهی به مسأله انتظار]]، ص ۳۷ و ۳۸؛ [[سکینه طاووسی|طاووسی، سکینه]]، [[انتظار از دیدگاه اهل بیت (کتاب)|انتظار از دیدگاه اهل بیت]]، ص ۲۵ [[عبدالله محمدهاشمی|محمدهاشمی، عبدالله]]، [[فرهنگ انتظار زمینه‌ساز تحقق جامعه مهدوی (مقاله)|فرهنگ انتظار زمینه ساز تحقق جامعه مهدوی]]، ص ۲۷؛ [[قنبر علی صمدی|صمدی، قنبر علی]]، [[آموزه انتظار و زمینه سازی ظهور (مقاله)|آموزه انتظار و زمینه سازی ظهور]]، ص ۱۲۰ ـ ۱۲۱. </ref>. افرادی که چنین دیدگاهی دارند، [[ظهور]] را تنها به [[ارادۀ الهی]] وابسته می‌دانند و تلاش در برابر [[حاکمان جور]] را بی‌تأثیر می‌شمارند، [[اصلاح]] امور را به آمدن [[حضرت مهدی]] واگذار می‌کنند و نه تنها برای برپایی [[حکومت]] [[اقدام]] نمی‌کنند بلکه آن را [[مانع]] [[ظهور]] و محکوم به بطلان می‌پندارند<ref>ر.ک: [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[ادب فنای مقربان ج۹ (کتاب)|ادب فنای مقربان]]، ص۳۵۷، ۳۶۶</ref>.
-#عده‌ای دیگر بر این باورند که باید [[جهان]] پر از [[معصیت]] بشود تا [[حضرت مهدی]]{{ع}} [[ظهور]] کنند؛ یعنی حتی اگر در جایی نیاز بود [[امر به معروف]] یا [[نهی از منکر]] شود نباید به این [[وظیفه]] عمل کرد. به بیان دیگر [[مکلف]] باید از هر عمل مثبتی (حتی [[دعا کردن]]) و از هر [[اقدام]] و هر [[مجاهدت]] و هر اصلاحی دست بکشد و [[منتظر]] بماند تا [[امام عصر]]{{ع}} خودش بیاید و اوضاع را [[اصلاح]] و [[مفاسد]] را برطرف کند. این مثل آن است که [[معتقد]] باشیم در [[شب]] تاریک، [[انسان]] چراغ روشن نکند، چونکه فردا بناست [[خورشید]] عالمتاب بیاید و روز شود و همه [[دنیا]] را روشن کند.
+*این اندیشه را در گونه‌های مختلفی ازسوی برخی کج‌اندیشان مطرح شده است:
-# عده‌ایی [[اعتقادی]] فراتر از [[اعتقاد]] دسته سوم دارند. اینان معتقدند باید به [[گناه]] دامن زد و [[مردم]] را به [[گناه]] و [[ظلم]] [[دعوت]] کرد تا [[دنیا]] پر از [[جور]] و [[ظلم]] شود. در این دسته، هم افراد ساده [[لوح]] وجود داشته‌اند و هم اشخاص [[منحرف]] با مقاصدی ناصواب. استناد این افراد به روایاتی است که [[ظهور امام مهدی]] را وابسته به وجود [[ظلم]] در [[دنیا]] کرده است همچون این [[روایت]] از [[امام علی]]{{ع}} که فرمود: {{متن حدیث|الْحَادِیَ‏ عَشَرَ مِنْ‏ وُلْدِی‏ هُوَ الْمَهْدِیُ‏ الَّذِی‏ یَمْلَأُ الْأَرْضَ‏ عَدْلًا وَ قِسْطاً کَمَا مُلِئَتْ‏ جَوْراً وَ ظُلْماً}}<ref> یازدهمین از فرزندان من، مهدی است؛ کسی که زمین را از عدل و داد پر می‌کند؛ همان گونه که از ظلم و ستم پر شده است. اصول کافی، ج۱، ص۳۳۸.</ref>.
+#عده‌ای [[انتظار فرج]] را فقط به معنای [[دعا برای ظهور]] [[امام عصر]] معنی می‌‌کنند هر چند امکان دارد در مواردی خاص  دست به عمل شوند یعنی در موارد جزئی [[امر به معروف و نهی از منکر]] کنند<ref>ر.ک. [[زهرا مصباحی|مصباحی، زهرا]]، [[امام زمان (کتاب)|امام زمان]]، ص ۱۹، ۲۳؛ صحیفه امام؛ ج ۲۱، ص ۱۳؛ [[محمد صابر جعفری|جعفری، محمد صابر]]، [[اندیشه مهدویت و آسیب‌ها (کتاب)|اندیشه مهدویت و آسیب‌ها]]، ص ۱۱.</ref>.
-# بعضی افراد از ظاهر برخی [[روایات]] این‌گونه برداشت کرده‌اند که هر قیامی قبل از [[قیام امام مهدی]]{{ع}} محکوم و مردود است.
+#گروهی معتقدند [[انتظار فرج]] یعنی نسبت به حوادثی که پیرامون ما را گرفته هیچ [[اقدام عملی]] نباید انجام داد فرق این دسته با دستۀ فوق این چنین است که در دسته بالا در مواردی [[امر به معروف]] انجام می‌‌شد اما در اینجا تمام اقدامات عملی ساکت می‌‌ماند<ref>ر.ک. [[سید علی حسینی خامنه‌ای|حسینی خامنه‌ای، سید علی]]، [[ما منتظریم (کتاب)|ما منتظریم]]، ص۱۶۱، ۱۶۲؛ [[زهرا مصباحی|مصباحی، زهرا]]، [[امام زمان (کتاب)|امام زمان]]، ص ۱۹، ۲۳؛ صحیفه امام؛ ج ۲۱، ص ۱۳؛[[محمد صابر جعفری|جعفری، محمد صابر]]، [[اندیشه مهدویت و آسیب‌ها (کتاب)|اندیشه مهدویت و آسیب‌ها]]، ص ۱۱.</ref>.
-===شبهات و پاسخ‌ها===
+#عده‌ای دیگر [[اعتقاد]] دارند باید عالم پر از [[معصیت]] بشود تا [[حضرت]] بیاید<ref>ر.ک. [[زهرا مصباحی|مصباحی، زهرا]]، [[امام زمان (کتاب)|امام زمان]]، ص ۱۹، ۲۳؛ صحیفه امام؛ ج ۲۱، ص ۱۳.</ref>، یعنی اگر در جایی نیاز بود [[امر به معروف]] و یا [[نهی از منکر]] شود نباید به این [[وظیفه]] عمل کرد، به بیان دیگر [[مکلف]] باید از هر عمل مثبتی (حتی [[دعا کردن]]) و از هر [[اقدام]] و هر [[مجاهدت]] و هر اصلاحی دست بکشد و [[منتظر]] بماند تا [[امام عصر]]{{ع}} خودش بیاید و اوضاع را [[اصلاح]] [[مفاسد]] را برطرف کند این مثل آن است [[معتقد]] باشیم در شب تاریک، [[انسان]] چراغ روشن نکند؛ چون فردا بناست [[خورشید]] عالمتاب بیاید و روز شود و همه [[دنیا]] را روشن کند<ref>ر.ک. [[سید علی حسینی خامنه‌ای|حسینی خامنه‌ای، سید علی]]، [[ما منتظریم (کتاب)|ما منتظریم]]، ص۱۶۱، ۱۶۲.</ref>.
-نقطه اشتراکی که در تمام دیدگاه‌های فوق وجود دارد این است که [[امام مهدی]]{{ع}} زمانی [[ظهور]] می‌کند که [[جهان]] پر از [[ظلم و جور]] شود و وظیفۀ ما در این باره این است نسبت به این [[ظلم]] و [[بی‌عدالتی]] واکنشی نشان ندهیم. در واقع، آنان می‌پندارند که این عدم واکنش نسبت [[بی‌عدالتی‌ها]]، [[تبعیض‌ها]] و دیگر مسائل [[جامعه]]، به [[زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی]] کمک می‌کند و سبب می‌شود تا [[امام مهدی]] زودتر [[ظهور]] کنند.  و نیز هر شخصی که بخواهد [[قیام]] کند و ادعا کند می‌‌خواهد بساط [[ظلم]] را بردارد [[دروغگو]] و قیامش [[حرام]] و [[پرچم]] او نیز [[باطل]] است و به [[شکست]] منجر می‌‌شود. در پاسخ به این [[انحراف]] [[عقیدتی]] می‎توان به موارد ذیل اشاره کرد:
+#عده‌ایی [[اعتقادی]] فراتر از [[اعتقاد]] دسته سوم دارد یعنی معتقدند باید به [[گناهان]] و [[فساد]] دامن زد<ref>ر.ک.  [[محمد صابر جعفری|جعفری، محمد صابر]]، [[اندیشه مهدویت و آسیب‌ها (کتاب)|اندیشه مهدویت و آسیب‌ها]]، ص ۱۱.</ref>. یعنی باید [[مردم]] را به [[گناه]] [[دعوت]] کرد تا [[دنیا]] پر از [[جور]] و [[ظلم]] شود. در این دسته، هم افراد ساده [[لوح]] وجود داشتند و هم اشخاص [[منحرف]] با مقاصدی ناصواب<ref>ر.ک: [[زهرا مصباحی|مصباحی، زهرا]]، [[امام زمان (کتاب)|امام زمان]]، ص ۱۹، ۲۳؛ صحیفه امام؛ ج ۲۱، ص ۱۳.</ref>.
-#برخی از این [[روایات]] از جهانی پر از [[ظلم]] سخن می‌گوید نه [[ظالم]]! یعنی معنایش این نیست که برای [[زمینه‌سازی ظهور امام مهدی]] باید به [[شیوع ظلم]] و گسترش آن کمک کرد. طبق بیان [[قرآن کریم]]، هنگام [[ظهور حضرت مهدی]] افراد [[صالح]] و شایسته‌ای وجود دارند که آنان به [[رهبری امام]] عصر{{ع}} [[وارث]] [[حکومت]] [[زمین]]، می‌شوند<ref>{{متن قرآن|وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ}}«و در زبور  پس از تورات  نگاشته‌ایم که بی‌گمان زمین را بندگان شایسته من به ارث خواهند برد» سوره انبیاء، آیه۱۰۵.</ref>. اگرlمعنای [[فراگیر شدن فساد]] و [[ظلم]]، [[کثرت]] [[ظالم]] باشد؛ به‌گونه‌ای که  افراد [[صالح]] یافت نشوند، با صریح [[آیه شریفه]] در [[تعارض]] و تنافی است.
+#برخی هر اقدامی برای [[تشکیل حکومت]] در [[زمان غیبت]] را خلاف [[شرع]] دانسته و [[عقیده]] دارند این عمل با [[روایات]] مغایر است و هر عَلَمی [[قبل از ظهور]] [[حضرت]] بلند شود، [[طاغوت]] است<ref>{{متن حدیث|کُلُّ رَایَةٍ تُرْفَعُ قَبْلَ رَایَةِ الْقَائِمِ{{ع}} صَاحِبُهَا طَاغُوتٌ}}؛ الغیبه، نعمانی، ص ۱۱۴؛ کافی، ج ۸، ص ۲۹۵.</ref>.<ref>ر.ک. [[علی باقی نصرآبادی|نصرآبادی، علی باقی]]، [[نقش فرهنگ انتظار در پویایی جامعه مطلوب (مقاله)|نقش فرهنگ انتظار در پویایی جامعه مطلوب]]، ص ۱۱۳-۱۱۸؛ [[محمد صابر جعفری|جعفری، محمد صابر]]، [[انتظار فرج ۱ (مقاله)|انتظار فرج]]، ص؟؟؟</ref>.
-# [[روایات]] مذکور به یک واقعیت در [[هنگام ظهور]] اشاره دارند نه به [[شرایط ظهور]]، این [[روایات]] نمی‌گویند که وجود [[گناه]] و [[فساد]] شرطی برای [[ظهور]] است، بلکه خبر از این واقعیت می‌دهند که در [[عصر غیبت]] [[ظلم و جور]] تمامی [[اهل]] [[زمین]] را فرا می‌‌گیرد.
+:'''دوم: [[مسلک اعتراض]]''': درباره انواع برداشت‌های منفی از [[انتظار]]، شاید این‌گونه گفته شود که رکن و اساس [[انتظار]] را تنها [[اعتراض]] تشکیل می‌دهد؛ به این معنا که ماهیت و ریشه [[انتظار]] چیزی جز [[اعتراض]] به وضعیت موجود [[حکومت‌ها]] یا [[اعتراض]] به [[ظلم و ستم]] و غیره نیست. در پاسخ به چنین سخنی باید گفت [[اعتراض]] صرف را نمی‌توان به‌عنوان تنها رکن [[انتظار]] پنداشت؛ زیرا ارکان دیگری چون [[آگاهی از وضع مطلوب]]، [[اعتقاد]] به وضع مطلوب و [[اقدام عملی]] برای رسیدن وضعیت مطلوب نیز وجود دارند که [[اعتراض]] صرف، شامل این موارد نمی‌شود و نیز باید افزود چنین فرضیه‌ای با پرسش‌هایی مواجه است مانند اینکه اولاً،  گستره و دامنه این [[اعتراض]] تا کجاست؟ ثانیاً: این [[اعتراض]] چه باری بر دوش [[منتظران]] می‌گذارد و این نفی با چه اثباتی می‌تواند همراه باشد؟ افزون‌بر این [[پرسش‌ها]]، این فرضیه ارتباطی با [[معنای انتظار]] ندارد؛ زیرا [[انتظار]]، [[امید]] داشتن به [[آینده]] ای است که [[ظلم]]،‌ [[فساد]]، [[تباهی]] و بی عدالتی درآن نباشد و با آمدن [[رهبری الهی]] [[جهان]] پر از [[عدل و داد]] می‌گردد و این [[هدف]] با [[اعتراض]] صرف حاصل نمی‌شود؛ بلکه باید در نهایت به [[اقدام]] و [[زمینه‌سازی]] عملی منجر شود؛  بنابراین، فرضیه [[مسلک اعتراض]] نمی‌تواند جامع و کامل باشد»<ref>ر.ک: [[اسماعیل دانش|دانش، اسماعیل]]، [[نقش آموزه انتظار در پایداری جنبش‌های اسلامی (مقاله)|نقش آموزه انتظار در پایداری جنبش‌های اسلامی]]، ص؟؟ و مکاتبه اختصاصی [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]]</ref>.
-# این دسته از [[احادیث]] از نظر سندی مشکل دارند و به اصطلاح [[اهل حدیث]] مُرسل هستند؛ یعنی بعضی از [[راویان]] آن حذف شده‌ در نتیجه  معلوم نیست چه کسی یا کسانی بوده‌اند؛ یا در [[سلسله]] [[سند]] آنها شخصی به نام [[ابوجارود]] است که زیدی‌مذهب و مؤسس [[فرقه]] [[جارودیه]] است و در کتب [[رجال]] [[تضعیف]] شده است و در هر دو صورت چنین روایاتی معتبر نیستند.
-# درصورت [[پذیرش]] این [[روایات]] می‌‌توان گفت منظور از آنها این است که قیام‌هایی که مدعی [[مهدویت]] هستند محکوم به شکست‌اند؛ یعنی آنانی که خود را [[مهدی]] معرفی می‌کند و به این نام قیام‌ می‌کنند.
+===نتیجه‌گیری===
-# اجرای بسیاری از [[احکام اسلامی]] مانند اقامۀ حدود و [[قصاص]] و نیز [[جهاد]] با [[دشمنان]] و مبارزۀ فراگیر با [[فساد]] جز با [[تشکیل حکومت اسلامی]] ممکن نیست؛ بنابراین تلاش برای برقراری [[نظام اسلامی]]، کاری [[پسندیده]] و مورد قبول است و [[نهی]] از [[قیام]] در بعضی از [[روایات]] به معنای شرکت در قیام‌های [[باطل]] است که انگیزۀ [[الهی]] ندارد یا قیام‌هایی که بدون توجه به شرایط و زمینه‌های لازم انجام می‌گیرد و یا حرکت‌هایی که به‌عنوان [[قیام مهدوی]] شروع می‌گردد؛ نه اینکه هر [[انقلاب]] و حرکتی که در میسر [[اصلاح جامعه]] است، مردود شمرده شود.
+*بنابراین دو برداشت عمده درباره [[انتظار]] وجود دارد: [[انتظار مثبت]] و سازنده که موافق [[آیات]] و [[روایات]] و حرکت آفرین و پویاست و [[انتظار منفی]] و ویرانگر که مخالف [[ضرورت]] [[قرآن]] و [[اسلام]] و بازدارنده و فلج کننده است.
-# این دیدگاه با روایاتی که بر تأثیر بسترساز [[مردم]] در [[آماده‌سازی]] [[مقدمات ظهور حضرت مهدی]]{{ع}} تأکید دارند، به کلی ناسازگار است؛ مانند این سخن [[رسول خدا]]{{صل}}: {{متن حدیث| يَخْرُجُ نَاسٌ مِنَ الْمَشْرِقِ فَيُوَطِّئُونَ لِلْمَهْدِيِّ يَعْنِي سُلْطَانَهُ}}<ref> شرح الأخبار، ج ۳، ص ۵۶۳؛ کشف الغمه، ج ۲، ص ۴۷۷.</ref>؛ «مردمی از [[شرق]] [[قیام]] می‌کنند و زمینه را برای حرکت جهانی [[مهدی]] فراهم می‌سازند». بنابراین نمی‌توان [[انسان منتظر]] را از هرگونه [[حرکت اصلاحی]] و تلاش برای [[زمینه‌سازی ظهور امام مهدی]] [[نهی]] کرد و کار او را بی‌ثمر خواند.
-# این [[نگرش منفی]] به آموزه [[انتظار]]، سبب تعطیلی دستورهای [[سیاسی]] [[اسلام]]، مانند امر‌به‌معروف و [[نهی‌ازمنکر]]، [[جهاد]] و [[حمایت از مظلوم]] و...، خواهد بود که با صریح [[آیات]] و [[روایات]] منافات دارد.
-===نتیجه===
-با فرض صحیح بودن این‌گونه [[روایات]]، هیچ تنافی با [[حرکت‌های اصلاحی]] [[منتظران]] در [[جامعه]] و تلاش عملی برای [[زمینه‌سازی ظهور امام مهدی]] ندارد؛ زیرا،  قیامی در دروان [[غیبت]] [[باطل]] و محکوم به [[شکست]] است که به نام [[مهدی]] صورت بگیرد؛ یعنی کسی مدعی [[مهدی]] بودن کند تا از این رهگذر [[قیام]] کرده و خود را به عالم بنمایاند؛ افزون‌بر این، روایاتی دیگر، به‌صراحت [[منتظران]] را به سمت [[زمینه‌سازی برای ظهور]] فراخوانده‌‌اند<ref>ر.ک: [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[ادب فنای مقربان (کتاب)|ادب فنای مقربان]]، ص۳۵۷، ۳۶۶؛ [[محمد امین بالادستان|بالادستان، محمد امین]]؛ [[محمد مهدی حائری‌‎پور|حائری‌‎پور، محمد مهدی]]؛ [[مهدی یوسفیان|یوسفیان، مهدی]]، [[نگین آفرینش ج۱ (کتاب)|نگین آفرینش]]، ص ۲۵۲ ـ ۲۵۴؛ [[زهرا مصباحی|مصباحی، زهرا]]، [[امام زمان (کتاب)|امام زمان]]، ص ۱۹، ۲۳؛ صحیفه امام؛ ج ۲۱، ص ۱۳؛ [[میرزا عباس مهدوی‌فرد|مهدوی‌فرد، میرزا عباس]]، [[فلسفه انتظار (کتاب)|فلسفه انتظار]]، ص۹۶-۱۰۰؛ [[محمد امین بالادستان|بالادستان، محمد امین]]؛ صحیفه امام؛ ج ۲۱، ص ۱۳؛.  [[محمد صابر جعفری|جعفری، محمد صابر]]، [[اندیشه مهدویت و آسیب‌ها (کتاب)|اندیشه مهدویت و آسیب‌ها]]، ص ۱۱؛ [[سید علی حسینی خامنه‌ای|حسینی خامنه‌ای، سید علی]]، [[ما منتظریم (کتاب)|ما منتظریم]]، ص۱۶۱، ۱۶۲؛ [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[ادب فنای مقربان ج۹ (کتاب)|ادب فنای مقربان]]، ص۳۵۷، ۳۶۶؛ [[علی قائمی|قائمی، علی]]، [[نگاهی به مسأله انتظار (کتاب)|نگاهی به مسأله انتظار]]، ص۱۰۳، ۱۰۴؛ [[سکینه طاووسی|طاووسی، سکینه]]، [[انتظار از دیدگاه اهل بیت (کتاب)|انتظار از دیدگاه اهل بیت]]، ص ۲۵ [[عبدالله محمدهاشمی|محمدهاشمی، عبدالله]]، [[فرهنگ انتظار زمینه‌ساز تحقق جامعه مهدوی (مقاله)|فرهنگ انتظار زمینه ساز تحقق جامعه مهدوی]]، ص ۲۷؛ [[قنبر علی صمدی|صمدی، قنبر علی]]، [[آموزه انتظار و زمینه‌سازی ظهور (مقاله)|آموزه انتظار و زمینه‌سازی ظهور]]، ص ۱۲۰ ـ ۱۲۱؛ [[اسماعیل دانش|دانش، اسماعیل]]، [[نقش آموزه انتظار در پایداری جنبش‌های اسلامی (مقاله)|نقش آموزه انتظار در پایداری جنبش‌های اسلامی]]، ص؟؟؛ [[میرزا عباس مهدوی فرد|مهدوی فرد، میرزا عباس]]، [[فلسفه انتظار (کتاب)|فلسفه انتظار]]، ص ۸۹ ـ ۹۴. </ref>.
 ==پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه==