گواهی در معارف و سیره سجادی: تفاوت میان نسخه‌ها

[[شهادت]]، به معنی حضور داشتن و [[مشاهده]] کردن است، خواه این مشاهده با [[بصر]]، یعنی [[چشم سر]]؛ و خواه با [[بصیرت]] یعنی چشم [[دل]] و [[عقل]] باشد<ref>المفردات فی غریب القرآن.</ref>. به چنین کسی که در صحنه حضور داشته و ماجرا را دیده است، “شاهد” یا “شهید” گفته می‌شود و جمع آن “شهدا” است<ref>المفردات فی غریب القرآن.</ref>. [[قرآن]] می‌فرماید: {{متن قرآن|وَأَشْهِدُوا إِذَا تَبَايَعْتُمْ وَلَا يُضَارَّ كَاتِبٌ وَلَا شَهِيدٌ}}<ref>«و چون داد و ستد می‌کنید گواه بگیرید؛ و نویسنده و گواه نباید زیان بینند» سوره بقره، آیه ۲۸۲» سوره بقره، آیه ۲۸۲.</ref>. بنابراین در عرف قرآن [[شاهد]] و [[شهید]] به معنی [[گواه]] است و شهادت، به معنی گواه بودن و [[گواهی]] کردن است.

قرآن کل [[عالم هستی]] را به دو بخش [[غیب و شهادت]] تقسیم می‌کند و [[خداوند]] را نسبت به تمام موجودات این دو بخش عالم می‌شمرد (انعام / ۷۳ و...) “شهادت” همین عالمی است که مشهود ماست و اما “غیب” عالمی است که از حواسّ و [[عقول]] ما [[پنهان]] است. (المفردات فی [[غریب]] القرآن)

در [[روایات]] و به طور کلی در [[فرهنگ اسلامی]] شهید و شهادت به معنای دیگری نیز به کار می‌رود که حتی زودتر از معنای اولیه به [[ذهن]] [[انسان]] متبادر می‌شود و آن کشته شدن در [[راه خدا]] و در معرکه [[جنگ]] و [[جهاد]] است. [[امام سجاد]]{{ع}} در [[دعاهای صحیفه]] به هنگامی که از [[مرزداران]] [[سرزمین]] [[اسلامی]] یاد می‌کند شهادت را به این معنا به کار [[برده]] است: {{متن حدیث|فَإِنْ خَتَمْتَ لَهُ بِالسَّعَادَةِ، وَ قَضَيْتَ‏ لَهُ‏ بِالشَّهَادَةِ...}}<ref>دعای ۲۷.</ref>؛ «و اگر خواهی زندگی‌اش ([[مجاهد]] مرزدار) را به نیکبختی پایان دهی و به خلعت شهادتش بنوازی، چنان کن که شهادت او پس از آن باشد که دشمنت را هلاک ساخته یا او را به بند [[اسارت]] درآورده باشد. و نیز می‌فرماید: بارخدایا، هر [[مسلمانی]] که امر [[اسلام]] دل مشغولش دارد و [[بسیج]] [[مشرکان]] بر ضد [[مسلمانان]] ملولش کند و آهنگ جنگ در [[دل]] او پدید آید یا [[جهاد]] را کار بندد... (اما) مانعی بر سر راهش پدید آید، نامش در زمره [[عابدان]] بنگار و [[ثواب]] مجاهدانش ده و در شمار [[شهیدان]] و صالحانش درآر»<ref>دعای ۲۷.</ref>.

در واقع [[شهید]] کسی است که در معرکه [[جنگ]] و جهاد حضور داشته، [[شاهد]] آن صحنه‌ها بوده و سرانجام با اهدای [[خون]] خویش [[حقانیت]] [[راه خدا]] را [[گواهی]] و [[تصدیق]] کرده است.

همین کاربرد را در دعای نخست [[صحیفه]] نیز می‌توان دید: «[[حمد]] و [[ستایش]] مخصوص خداست، حمدی که ما را در میان [[دوستان]] سعادتمندش کامروا کند و به زمره آنان که به [[شمشیر]] دشمنانش به [[فوز]] [[شهادت]] رسیده‌اند درآورد»<ref>نیایش یکم.</ref>.

اما، همان‌طور که گفتیم، در اصطلاح [[قرآن]] شهادت یا به معنی [[حقوقی]] آن به کار رفته است<ref>{{متن قرآن|...وَاسْتَشْهِدُوا شَهِيدَيْنِ مِنْ رِجَالِكُمْ فَإِنْ لَمْ يَكُونَا رَجُلَيْنِ فَرَجُلٌ وَامْرَأَتَانِ مِمَّنْ تَرْضَوْنَ مِنَ الشُّهَدَاءِ أَنْ تَضِلَّ إِحْدَاهُمَا فَتُذَكِّرَ إِحْدَاهُمَا الْأُخْرَى وَلَا يَأْبَ الشُّهَدَاءُ إِذَا مَا دُعُوا وَلَا تَسْأَمُوا أَنْ تَكْتُبُوهُ صَغِيرًا أَوْ كَبِيرًا إِلَى أَجَلِهِ ذَلِكُمْ أَقْسَطُ عِنْدَ اللَّهِ وَأَقْوَمُ لِلشَّهَادَةِ وَأَدْنَى أَلَّا تَرْتَابُوا إِلَّا أَنْ تَكُونَ تِجَارَةً حَاضِرَةً تُدِيرُونَهَا بَيْنَكُمْ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَلَّا تَكْتُبُوهَا وَأَشْهِدُوا إِذَا تَبَايَعْتُمْ وَلَا يُضَارَّ كَاتِبٌ وَلَا شَهِيدٌ وَإِنْ تَفْعَلُوا فَإِنَّهُ فُسُوقٌ بِكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَيُعَلِّمُكُمُ اللَّهُ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ}} «...و دو تن از مردانتان را نیز گواه بگیرید و اگر دو مرد نباشند یک مرد و دو زن از گواهان مورد پسند خود (گواه بگیرید) تا اگر یکی از آن دو زن از یاد برد دیگری به یاد او آورد و چون گواهان (برای گواهی) فرا خوانده شوند نباید سر، باز زنند و تن نزنید از اینکه آن (وام) را چه خرد و چه کلان به سر رسید آن بنویسید، این نزد خداوند دادگرانه‌تر و برای گواه‌گیری، اس[[تورات]]ر و به اینکه دچار تردید نگردید، نزدیک‌تر است؛ مگر داد و ستدی نقد باشد که (دست به دست) میان خود می‌گردانید پس گناهی بر شما نیست که آن را ننویسید و چون داد و ستد می‌کنید گواه بگیرید؛ و نویسنده و گواه نباید زیان بینند و اگر چنین کنید (نشان) نافرمانی شماست و از خداوند پروا کنید؛ و خداوند به شما آموزش می‌دهد؛ و خداوند به هر چیزی داناست» سوره بقره، آیه ۲۸۲.</ref> و یا به معنای [[شهادت]] و [[نظارت]] بر که [[اعمال]] و حقایق عالم: {{متن قرآن|كَلَّا إِنَّ كِتَابَ الْأَبْرَارِ لَفِي عِلِّيِّينَ * وَمَا أَدْرَاكَ مَا عِلِّيُّونَ * كِتَابٌ مَرْقُومٌ * يَشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُونَ}}<ref>«نه چنین است؛ کارنامه نیکان در “علّیین” است * و تو چه دانی که “علّیین” چیست؟ * کارنامه‌ای است نگاشته * که مقرّبان (درگاه خداوند) در آن می‌نگرند» سوره مطففین، آیه ۱۸-۲۱.</ref>. در این خصوص مطالب موجود در [[صحیفه]] را در عناوین زیر می‌توان گنجانید: