حدیث غدیر در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
←جایگاه حدیث غدیر در تفکر اسلامی
| خط ۱۸۷: | خط ۱۸۷: | ||
==جایگاه حدیث غدیر در تفکر اسلامی== | ==جایگاه حدیث غدیر در تفکر اسلامی== | ||
[[حدیث غدیر]] در [[تفکر]] [[اسلامی]] [[جایگاه]] ممتازی دارد، تا آنجا که در اکثر شاخه‌های [[علوم اسلامی]] از قبیل لغت، [[تاریخ]]، [[شعر]]، [[حدیث]]، [[تفسیر]] و [[کلام]] به آن توجه شده است. | |||
لغت‌شناسان [[عرب]]، هنگام بیان معنای واژگانی چون “مولی”، “ولی”، “غدیر” و “خم” از آن یاد کرده‌اند. مورخان اسلامی آنجا که از [[حوادث سال دهم هجری]] گزارش داده‌اند، به [[واقعه غدیر خم]] پرداخته و از حدیث غدیر [[سخن]] گفته‌اند. [[شاعران]] بلندآوازهای از نخستین لحظه‌ای که حدیث غدیر از [[رسول اکرم]]{{صل}} صادر شد تا [[زمان]] حاضر به زبان‌های گوناگون درباره واقعه و حدیث غدیر، اشعار بسیاری را سروده‌اند<ref>علامه امینی نام بیش از یکصد نفر از آنان را با سروده‌هایشان در کتاب گرانسنگ الغدیر آورده است.</ref>. | |||
[[محدثان]] اسلامی نیز از دیر زمان به [[نقل]] حدیث غدیر در [[کتاب‌های حدیثی]] خود پرداخته‌اند. [[مفسران]] اسلامی در تفسیر آیاتی از [[قرآن کریم]]، به ویژه دو [[آیه]] سوم و شصت و هفتم [[سوره مائده]]، درباره حدیث غدیر سخن گفته‌اند. [[متکلمان اسلامی]] در مبحث [[امامت]]، آنجا که درباره [[دلایل امامت امیرالمؤمنین]]{{ع}} بحث کرده‌اند، درباره حدیث غدیر به بحث پرداخته‌اند.<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[براهین و نصوص امامت (کتاب)|براهین و نصوص امامت]]، ص ۲۱۵.</ref> | |||
===حدیث غدیر در [[کتاب و سنت]]=== | |||
نخستین [[عنایت ویژه]] به حدیث غدیر به [[خداوند سبحان]] و قرآن کریم باز می‌گردد. آیه‌های “اکمال دین”<ref>{{متن قرآن|الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا}} «امروز دینتان را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را (به عنوان) آیین شما پسندیدم» سوره مائده، آیه ۳.</ref> و “تبلیغ”<ref>{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ}} «ای پیامبر! آنچه را از پروردگارت به سوی تو فرو فرستاده شده است برسان و اگر نکنی پیام او را نرسانده‌ای؛ و خداوند تو را از (گزند) مردم در پناه می‌گیرد، خداوند گروه کافران را راهنمایی نمی‌کند» سوره مائده، آیه ۶۷.</ref> به [[حدیث غدیر]] نظر دارند، چنان‌که در فصل پیشین، روایاتی بازگو شد که [[شأن نزول]] این [[آیات]] را واقعه و حدیث غدیر بیان کرده‌اند. این اهتمام [[الهی]]، [[پیامبر اکرم]]{{صل}} را [[مأمور]] کرد تا [[با تدبیر]] و طراحی حکیمانه و معناداری حدیث غدیر را برای [[مسلمانان]] [[ابلاغ]] و [[تبیین]] کند. آن [[تدبیر]] و طراحی حکیمانه سبب شد هزاران نفر از مسلمانان حاضر در [[غدیر خم]]، حدیث غدیر را در [[شهرها]] و سرزمین‌های مختلف دنیای [[اسلام]] در آن [[زمان]] [[تبلیغ]] کنند، تا [[راه]] هرگونه تلاشی برای فراموش شدن آن، مسدود شود، و چنین شد.<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[براهین و نصوص امامت (کتاب)|براهین و نصوص امامت]]، ص ۲۱۶.</ref> | |||
===[[اهل‌بیت پیامبر]]{{صل}} و حدیث غدیر=== | |||
پس از پیامبر اکرم{{صل}} [[اهل‌بیت]] [[معصوم]] او به تبلیغ و نشر حدیث غدیر پرداختند. [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} این کار را آغاز کرد و [[صدیقه]] [[طاهره]]{{س}} نیز در این باره به [[یاری]] او شتافت. امیرالمؤمنین{{ع}} چه در دوران قبل و چه بعد از [[خلافت ظاهری]]، حدیث غدیر را تبلیغ کرد. [[امام]]{{ع}} در سخنانی که در شورای شش نفره‌ای- که از سوی [[عمر]] برای [[تعیین جانشین]] او تشکیل شده بود- ایراد کرد، [[فضائل]] و [[مناقب]] خود را بیان فرمود که حدیث غدیر از آن جمله است<ref>المناقب خوارزمی، ص۳۱۳، حدیث ۳۱۴.</ref>. همچنین در جمع عده‌ای از مسلمانان در [[مسجد پیامبر]]{{صل}} در دوران [[خلافت عثمان]] حدیث غدیر را به آنان یادآور شد<ref>فرائد السمطین، جوینی، ج۱، ص۳۱۲، حدیث ۲۵۰.</ref>. | |||
مهم‌ترین [[اقدام]] امیرالمؤمنین{{ع}} در این باره در دوران خلافت ظاهری او در [[رحبه]] [[کوفه]] انجام گرفت، زیرا [[مردم]] را جمع کرد و از آنان خواست تا هر کس [[شاهد]] [[واقعه غدیر]] بوده و [[سخنرانی پیامبر]]{{صل}} را شنیده است بر آن [[گواهی]] دهد، که به [[نقل]] [[احمد بن حنبل]] سی نفر، و به گفته [[ابونعیم]]، افراد بسیاری بر پای خاستند و بر حدیث غدیر گواهی دادند<ref>المسند، احمد بن حنبل، تحقیق حمزة احمد الزین، ج۱۴، ص۴۳۶، حدیث ۱۹۱۹۸.</ref>. | |||
پس از [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} دیگر [[امامان]] [[اهل‌بیت]]{{ع}} نیز در شرایط مناسب، [[حدیث غدیر]] را بازگو می‌کردند، تا این [[سند]] [[استوار]] [[ولایت]]، زنده و [[پایدار]] بماند، چنان‌که [[امام حسن مجتبی]]{{ع}} پس از امضای [[عهدنامه]] [[صلح]] با [[معاویه]] برای [[مردم]] [[سخنرانی]] کرد و درباره [[فضایل]] و برجستگی‌های [[اهل‌بیت پیامبر]]{{صل}} [[سخن]] گفت که حدیث غدیر از آن جمله است<ref>کتاب الولایة، ابن‌عقده الکوفی، ص۱۸۲-۱۸۹، حدیث ۱۷.</ref>. [[امام]]{{ع}} با این کار خود می‌خواست مردم را از این [[حقیقت]] [[آگاه]] سازد که پیشوای [[واقعی]] و [[جانشین]] برحق [[پیامبر]]{{صل}} اوست نه معاویه، و امضای عهدنامه صلح و واگذار کردن امر [[خلافت]] به معاویه صرفاً برای [[حفظ مصالح امت اسلامی]] بوده است. | |||
[[امام حسین]]{{ع}} نیز در [[خطبه]] غرّایی در جمع بسیاری از [[صحابه]] و [[تابعین]] - که شمار آنان هفتصد نفر [[نقل]] شده است - در [[سرزمین]] [[منی]] درباره [[فضائل]] و [[مناقب]] اهل‌بیت پیامبر{{صل}} و اینکه [[رهبری امت اسلامی]] [[حق]] آنان است نه معاویه، سخن گفت و از آن جمله حدیث غدیر را برای آنان [[یادآوری]] کرد، و از آنان خواست تا آن مطالب را برای کسانی که مورد [[اعتماد]] آنان است بازگو کنند<ref>کتاب سلیم بن قیس هلالی، ص۱۹۱-۱۹۴.</ref>.<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[براهین و نصوص امامت (کتاب)|براهین و نصوص امامت]]، ص ۲۱۶.</ref> | |||
===[[عید غدیر]]=== | |||
[[با تدبیر]] امامان اهل‌بیت{{عم}} [[روز غدیر]] [[خم]] یعنی [[هیجدهم ذی‌الحجه]]، بزرگ‌ترین [[عید]] [[اسلامی]] معرفی شد، تا بدین وسیله حدیث غدیر در [[تاریخ]] و [[فرهنگ اسلامی]] تثبیت شود. در واقع، ریشه عید غدیر به [[پیامبر اکرم]]{{صل}} باز می‌گردد، زیرا آن [[حضرت]]، پس از آنکه ولایت امیرالمؤمنین{{ع}} بر [[مسلمانان]] پس از خود را اعلام کرد، به حاضران در [[غدیر خم]] [[دستور]] داد تا [[منصوب]] شدن امیرالمؤمنین{{ع}} به [[مقام]] شامخ ولایت بر [[مؤمنان]] را به او تبریک گویند. مسلمانان [[دستور پیامبر]]{{صل}} را انجام دادند و [[ابوبکر]] و [[عمر]] در این باره پیشتاز بودند<ref>برای آگاهی از احادیث تهنیت در واقعه غدیر ر.ک: الغدیر، ج۱، ص۵۰۸-۵۲۷.</ref>. روشن است که تهنیت و شادباش گویی از لوازم و [[آداب]] [[عید]] نزد [[اقوام]] مختلف و [[امت اسلامی]] بوده است. ویژگی عید [[اسلامی]] این است که علاوه بر [[آداب و رسوم]] عادی، با آداب و [[مناسک دینی]] و [[معنوی]] همراه است. [[محدثان]] [[نقل]] کرده‌اند که [[طارق بن شهاب]] که از [[اهل کتاب]] بود در مجلس [[عمر بن خطاب]] حضور داشت، وقتی سخن از [[آیه]] {{متن قرآن|الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ}} به میان آمد گفت: “اگر چنین آیه‌ای در بین ما نازل شده بود، [[روز]] [[نزول]] آن را عید می‌گرفتیم”<ref>صحیح مسلم، ج۵، ص۵۱۷؛ حدیث ۳، کتاب التفسیر، سنن تزمذی، حدیث ۳۹۴۳ و ۳۰۴۴؛ مشکل الآثار، ج۳، ص۱۹۶؛ تفسیر طبری، ج۴، ص۴۶.</ref>. هیچ یک از مسلمانانِ حاضر در آن مجلس، [[سخن]] او را رد نکرد. | |||
[[امامان]] [[اهل‌بیت]]{{عم}} که [[روز غدیر]] [[خم]] را بزرگ‌ترین عید اسلامی دانسته‌اند، خود حکمی را [[تشریع]] نکرده‌اند، بلکه آن را از [[رسول اکرم]]{{صل}} [[روایت]] کرده‌اند، چنان‌که [[فرات]] بن [[ابراهیم]] [[کوفی]] از [[امام صادق]]{{ع}} روایت کرده که او از پدرش و پدرش از نیاکانش و آنان از رسول اکرم{{صل}} روایت کرده‌اند که فرمود: “روز [[غدیر خم]] بزرگ‌ترین [[اعیاد]] [[امت]] من است و آن روزی است که [[خداوند]] به من [[دستور]] داد تا برادرم [[علی بن ابی‌طالب]]{{ع}} را به عنوان راهنمای امتم [[منصوب]] کنم، تا پس از من به واسطه او [[هدایت]] شوند، و آن روزی است که خداوند، [[دین]] را در آن کامل، و نعمتش را بر امتم تمام کرد و از [[دین اسلام]] [[راضی]] شد”<ref>الغدیر، ج۱، ص۵۲۸.</ref>. | |||
اگر چه [[عید غدیر]] در میان [[شیعیان]] [[جایگاه]] بسیار والایی دارد، از گزارش‌های [[تاریخی]] به دست می‌آید که در دوره‌های پیشین، این عید به شیعیان اختصاص نداشته و در میان [[مسلمانان]]، مرسوم و معروف بوده است، چنان‌که [[ابوریحان بیرونی]]، آن را از [[اعیاد اسلامی]] شمرده است<ref>الغدیر، ج۱، ص۵۰۳، به نقل از: الآثار الباقیة عن القرون الخالیة، ص۳۳۴.</ref>. ابن‌طلحه [[شافعی]] نیز گفته است: “روز غدیر خم، روزی است که [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} در [[شعر]] خود از آن یاد کرده و آن [[روز]] [[عید]] به شمار آمده است، زیرا در آن روز [[پیامبر]]{{صل}} [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} را به این [[منزلت]] رفیع نایل ساخت”<ref>مطالب السؤول، ص۱۶.</ref>. | |||
از عبارت‌های مختلف ابن‌خلّکان نیز به دست می‌آید که [[عید غدیر]] از [[اعیاد اسلامی]] نزد عموم [[مسلمانان]] بوده است، چنان‌که درباره المستعلی فرزند المستنصر گفته است: “در روز [[عید غدیر خم]]، یعنی روز [[هیجدهم ذی‌الحجه]] در سال ۴۸۷ ق با او [[بیعت]] شد”<ref>الغدیر، ج۱، ص۵۰۴ به نقل از: وفیات الاعیان، ج۱، ص۱۸۰، رقم ۷۴.</ref>. | |||
همچنین درباره المستنصر بالله گفته است: “در [[شب]] [[پنج شنبه]]، دوازده‌شب مانده به آخر ذی‌الحجه در سال ۴۸۷ ق [[وفات]] کرد، و آن شب عید غدیر خم، یعنی شب هیجدهم ذی‌الحجه بود”<ref>وفیات الاعیان، ج۵، ص۲۳۱، شماره ۷۲۸.</ref>.<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[براهین و نصوص امامت (کتاب)|براهین و نصوص امامت]]، ص ۲۱۷.</ref> | |||
==اولویت نبی و امامت علی== | ==اولویت نبی و امامت علی== | ||
==تلازم امامت و محبت== | ==تلازم امامت و محبت== | ||