پرش به محتوا

قرآن در معارف و سیره سجادی: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'پنهان' به 'پنهان'
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{ویرایش غیرنهایی}} {{امامت}} <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233)...» ایجاد کرد)
 
جز (جایگزینی متن - 'پنهان' به 'پنهان')
خط ۸۵: خط ۸۵:


==تأثیرپذیری غیرمستقیم [[ادعیه]] [[صحیفه]] از [[قرآن]]==
==تأثیرپذیری غیرمستقیم [[ادعیه]] [[صحیفه]] از [[قرآن]]==
نوع دیگر تأثیرپذیری ادعیه از قرآن، اثرپذیری [[پنهان]] یا غیرمستقیم، و به عبارت دیگر محتوایی، می‌باشد. این نوع تأثیرپذیری قسمت عمده تأثیر قرآن بر [[اندیشه]] [[امام]] را در ادعیه ایشان تشکیل می‌دهد<ref>تجلی قرآن در نیایش معصومان، ص۵۴.</ref>. تأثیرپذیری غیرمستقیم یا محتوایی به این معناست که قرآن در کلیت خود به لحاظ محتوا و شیوه طرح مطالب، خاستگاه پیدایش یک [[سلسله]] [[اندیشه‌ها]] و باورهایی برای امام{{ع}} شده که به رغم وجود بستر [[قرآنی]] برای آن اندیشه‌ها، استناد صریحی به قرآن صورت نگرفته است<ref>تأثیر قرآن در اندیشه امام علی{{ع}}، ص۱۹.</ref>.
نوع دیگر تأثیرپذیری ادعیه از قرآن، اثرپذیری پنهان یا غیرمستقیم، و به عبارت دیگر محتوایی، می‌باشد. این نوع تأثیرپذیری قسمت عمده تأثیر قرآن بر [[اندیشه]] [[امام]] را در ادعیه ایشان تشکیل می‌دهد<ref>تجلی قرآن در نیایش معصومان، ص۵۴.</ref>. تأثیرپذیری غیرمستقیم یا محتوایی به این معناست که قرآن در کلیت خود به لحاظ محتوا و شیوه طرح مطالب، خاستگاه پیدایش یک [[سلسله]] [[اندیشه‌ها]] و باورهایی برای امام{{ع}} شده که به رغم وجود بستر [[قرآنی]] برای آن اندیشه‌ها، استناد صریحی به قرآن صورت نگرفته است<ref>تأثیر قرآن در اندیشه امام علی{{ع}}، ص۱۹.</ref>.


برای نمونه در معرفی و توضیح یک [[حقیقت]] [[دینی]] مثل [[توحید]] - که از مسائل بنیادین در [[باور اسلامی]] است، [[امام سجاد]]{{ع}} در [[نیایش چهل‌وهفتم]] صحیفه با استفاده از [[منطق]] قرآن و مضامین آن، ضمن ردّ برخی پندارهای [[نادرست]]، در قالب [[دعا]] به معرفی صحیح و توضیح این موضوع بنیادی [[عقیدتی]] می‌پردازد و عرضه می‌دارد: تویی آن‌که اندیشه‌ها از حقیقت ذات تو قاصرند و فهم‌ها از کیفیت تو عاجزند و دیده‌ها جا و مکان تو را در نیافتند. تویی آنکه حدی نداری تا محدود باشی و به چیزی مانند نشده‌ای تا [[آفریده]] شده باشی و [[فرزندی]] نیاوردهای تا زاییده شده باشی. این [[کلام امام]] می‌تواند از [[آیات]] متعددی که به [[وحدت]] ذاتی [[خداوند]] اشاره دارند برگرفته شده باشد، مانند {{متن قرآن|يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لَا تَغْلُوا فِي دِينِكُمْ وَلَا تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ إِلَّا الْحَقَّ إِنَّمَا الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ رَسُولُ اللَّهِ وَكَلِمَتُهُ أَلْقَاهَا إِلَى مَرْيَمَ وَرُوحٌ مِنْهُ فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ وَلَا تَقُولُوا ثَلَاثَةٌ انْتَهُوا خَيْرًا لَكُمْ إِنَّمَا اللَّهُ إِلَهٌ وَاحِدٌ سُبْحَانَهُ أَنْ يَكُونَ لَهُ وَلَدٌ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَكَفَى بِاللَّهِ وَكِيلًا}}<ref>«ای اهل کتاب! در دینتان غلوّ نورزید و درباره خداوند جز راستی سخنی بر زبان نیاورید؛ جز این نیست که مسیح عیسی پسر مریم، پیامبر خداوند و «کلمه اوست» که آن را به (دامان) مریم افکند و روحی از اوست پس به خداوند و پیامبرانش ایمان آورید و سخن از (خدای) سه‌گانه سر مکنید، باز ایستید که برایتان بهتر است، بی‌گمان خداوند خدایی یگانه است، پاکاکه اوست از اینکه او را فرزندی باشد، آنچه در آسمان‌ها و زمین است او راست و خداوند (شما را) کارساز، بس» سوره نساء، آیه 171.</ref><ref>المیزان، ج۵، ص۱۵۰.</ref>، و [[سوره توحید]] که به صراحت از یکتایی و بی‌همتایی [[خداوند]] [[سخن]] می‌گوید و اینکه وی نزاییده و زاده نشده است.
برای نمونه در معرفی و توضیح یک [[حقیقت]] [[دینی]] مثل [[توحید]] - که از مسائل بنیادین در [[باور اسلامی]] است، [[امام سجاد]]{{ع}} در [[نیایش چهل‌وهفتم]] صحیفه با استفاده از [[منطق]] قرآن و مضامین آن، ضمن ردّ برخی پندارهای [[نادرست]]، در قالب [[دعا]] به معرفی صحیح و توضیح این موضوع بنیادی [[عقیدتی]] می‌پردازد و عرضه می‌دارد: تویی آن‌که اندیشه‌ها از حقیقت ذات تو قاصرند و فهم‌ها از کیفیت تو عاجزند و دیده‌ها جا و مکان تو را در نیافتند. تویی آنکه حدی نداری تا محدود باشی و به چیزی مانند نشده‌ای تا [[آفریده]] شده باشی و [[فرزندی]] نیاوردهای تا زاییده شده باشی. این [[کلام امام]] می‌تواند از [[آیات]] متعددی که به [[وحدت]] ذاتی [[خداوند]] اشاره دارند برگرفته شده باشد، مانند {{متن قرآن|يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لَا تَغْلُوا فِي دِينِكُمْ وَلَا تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ إِلَّا الْحَقَّ إِنَّمَا الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ رَسُولُ اللَّهِ وَكَلِمَتُهُ أَلْقَاهَا إِلَى مَرْيَمَ وَرُوحٌ مِنْهُ فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ وَلَا تَقُولُوا ثَلَاثَةٌ انْتَهُوا خَيْرًا لَكُمْ إِنَّمَا اللَّهُ إِلَهٌ وَاحِدٌ سُبْحَانَهُ أَنْ يَكُونَ لَهُ وَلَدٌ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَكَفَى بِاللَّهِ وَكِيلًا}}<ref>«ای اهل کتاب! در دینتان غلوّ نورزید و درباره خداوند جز راستی سخنی بر زبان نیاورید؛ جز این نیست که مسیح عیسی پسر مریم، پیامبر خداوند و «کلمه اوست» که آن را به (دامان) مریم افکند و روحی از اوست پس به خداوند و پیامبرانش ایمان آورید و سخن از (خدای) سه‌گانه سر مکنید، باز ایستید که برایتان بهتر است، بی‌گمان خداوند خدایی یگانه است، پاکاکه اوست از اینکه او را فرزندی باشد، آنچه در آسمان‌ها و زمین است او راست و خداوند (شما را) کارساز، بس» سوره نساء، آیه 171.</ref><ref>المیزان، ج۵، ص۱۵۰.</ref>، و [[سوره توحید]] که به صراحت از یکتایی و بی‌همتایی [[خداوند]] [[سخن]] می‌گوید و اینکه وی نزاییده و زاده نشده است.
با بررسی‌های صورت گرفته، این نتیجه به دست آمد که از میان انواع تأثیرپذیری [[کلام امام]] از [[قرآن]] در [[صحیفه سجادیه]]، حجم اثر پذیری‌های [[پنهان]] و غیرمستقیم کلام امام از قرآن بیشتر از اثرپذیری‌های آشکار بوده و در دسته اثرپذیری‌های آشکار نیز ابتدا تلمیح (اشاره) به [[آیات قرآن]] و سپس تصریح به [[آیات]] و نهایتاً اقتباس از آیات از حجم بالاتری برخوردار است<ref>تجلی قرآنی بایسته‌ها...، ص۹۷.</ref>.
با بررسی‌های صورت گرفته، این نتیجه به دست آمد که از میان انواع تأثیرپذیری [[کلام امام]] از [[قرآن]] در [[صحیفه سجادیه]]، حجم اثر پذیری‌های پنهان و غیرمستقیم کلام امام از قرآن بیشتر از اثرپذیری‌های آشکار بوده و در دسته اثرپذیری‌های آشکار نیز ابتدا تلمیح (اشاره) به [[آیات قرآن]] و سپس تصریح به [[آیات]] و نهایتاً اقتباس از آیات از حجم بالاتری برخوردار است<ref>تجلی قرآنی بایسته‌ها...، ص۹۷.</ref>.


از آنچه گذشت، روشن می‌شود که شالوده و بن‌مایه اصلی [[ادعیه]] صحیفه سجادیه، همانند دیگر [[روایات معصومین]]{{عم}} برگرفته از [[قرآن کریم]] است و این خاستگاه به روشنی از جملات و عبارات [[صحیفه]] به دست می‌آید.<ref>اثرپذیری نهج‌البلاغه از قرآن کریم، منصوره بخشی، پژوهش‌های نهج‌البلاغه، ش۱۳ و ۱۴، ۱۳۸۴ ش؛ تأثیر قرآن در اندیشه امام علی{{ع}}، سیدموسی صدر، فصلنامه پژوهش‌های قرآنی، ش۲۳ و ۲۴، ۱۳۷۹ ش؛ تجلی قرآنی بایسته‌های اخلاق اجتماعی در صحیفه سجادیه، الهه هادیان رستانی و کوثر بصام، فصلنامه حدیث و اندیشه، ش۲۱؛ تجلی قرآن در نیایش معصومان، علی خیاط، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ۱۳۹۲ ش؛ تجلی قرآن و حدیث در شعر فارسی، سیدمحمد راستگو، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت)، ۱۳۷۶ ش؛ ترجمه و شرح الصحیفه السجادیه، علی نقی فیض‌الاسلام اصفهانی، تحقیق عبدالرحیم افشاری زنجانی، تهران، فقیه، ۱۳۷۶ ش؛ ریاض‌السالکین فی شرح صحیفة سیدالساجدین{{ع}}، سیدعلی‌خان مدنی شیرازی، تحقیق سیدمحسن حسینی امینی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۵ ق؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران، سروش، ۱۳۹۴ ش؛ قرآن در نهج‌البلاغه، عبدالله جوادی آملی، پژوهش‌های فقهی، ش۲، ۱۳۸۴ ش؛ قرآن کریم؛ قرآن و صحیفه سجادیه، درون‌مایه‌های مشترک، احمد غلامعلی، فصلنامه علمی پژوهشی علوم حدیث، ش۵۷، ۱۳۸۹ ش؛ لسان‌العرب، محمدبن‌مکرم ابن منظور، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۴ ق؛ مختصرالمعانی، سعدالدین تفتازانی، قم، انتشارات دارالفکر، ۱۴۱۱ ق؛ المیزان فی تفسیر القرآن، سیدمحمدحسین طباطبایی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۷ ق.</ref>.<ref>[[الهه هادیان رسنانی|هادیان رسنانی، الهه]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «قرآن»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۳۶۳.</ref>
از آنچه گذشت، روشن می‌شود که شالوده و بن‌مایه اصلی [[ادعیه]] صحیفه سجادیه، همانند دیگر [[روایات معصومین]]{{عم}} برگرفته از [[قرآن کریم]] است و این خاستگاه به روشنی از جملات و عبارات [[صحیفه]] به دست می‌آید.<ref>اثرپذیری نهج‌البلاغه از قرآن کریم، منصوره بخشی، پژوهش‌های نهج‌البلاغه، ش۱۳ و ۱۴، ۱۳۸۴ ش؛ تأثیر قرآن در اندیشه امام علی{{ع}}، سیدموسی صدر، فصلنامه پژوهش‌های قرآنی، ش۲۳ و ۲۴، ۱۳۷۹ ش؛ تجلی قرآنی بایسته‌های اخلاق اجتماعی در صحیفه سجادیه، الهه هادیان رستانی و کوثر بصام، فصلنامه حدیث و اندیشه، ش۲۱؛ تجلی قرآن در نیایش معصومان، علی خیاط، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ۱۳۹۲ ش؛ تجلی قرآن و حدیث در شعر فارسی، سیدمحمد راستگو، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت)، ۱۳۷۶ ش؛ ترجمه و شرح الصحیفه السجادیه، علی نقی فیض‌الاسلام اصفهانی، تحقیق عبدالرحیم افشاری زنجانی، تهران، فقیه، ۱۳۷۶ ش؛ ریاض‌السالکین فی شرح صحیفة سیدالساجدین{{ع}}، سیدعلی‌خان مدنی شیرازی، تحقیق سیدمحسن حسینی امینی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۵ ق؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران، سروش، ۱۳۹۴ ش؛ قرآن در نهج‌البلاغه، عبدالله جوادی آملی، پژوهش‌های فقهی، ش۲، ۱۳۸۴ ش؛ قرآن کریم؛ قرآن و صحیفه سجادیه، درون‌مایه‌های مشترک، احمد غلامعلی، فصلنامه علمی پژوهشی علوم حدیث، ش۵۷، ۱۳۸۹ ش؛ لسان‌العرب، محمدبن‌مکرم ابن منظور، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۴ ق؛ مختصرالمعانی، سعدالدین تفتازانی، قم، انتشارات دارالفکر، ۱۴۱۱ ق؛ المیزان فی تفسیر القرآن، سیدمحمدحسین طباطبایی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۷ ق.</ref>.<ref>[[الهه هادیان رسنانی|هادیان رسنانی، الهه]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «قرآن»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۳۶۳.</ref>
۲۱۸٬۲۱۰

ویرایش