احسان در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
←پرسش‌های وابسته
| خط ۱۵۸: | خط ۱۵۸: | ||
به طور کلی [[فضایل]] و [[رذایل]] دو معیار متضادند و [[ظهور]] و وسعت یکی، سبب دور شدن و محو دیگری است. اما در مورد کشتن دیگران، آنچه [[حق]] و [[عدل]] اقتضای آن را دارد و در توسعه [[فضایل اخلاقی]] در [[جامعه]] هم بدان سفارش شده، عاقلانه آن است که [[قاتل]] کشته شود. این کشتن، نه در [[حریم]] [[احسان]]، و نه در حریم ضد آن قرار دارد، بلکه در دایره [[عدالت]] است: {{متن قرآن|فَإِنْ قَاتَلُوكُمْ فَاقْتُلُوهُمْ كَذَلِكَ جَزَاءُ الْكَافِرِينَ}}<ref>«اگر به کارزار با شما دست یازیدند شما هم آنان را بکشید که سزای کافران همین است» سوره بقره، آیه ۱۹۱.</ref>، {{متن قرآن|وَقَاتِلُوا الْمُشْرِكِينَ كَافَّةً كَمَا يُقَاتِلُونَكُمْ كَافَّةً}}<ref>«و همگی با مشرکان جنگ کنید چنان که آنان همگی با شما جنگ می‌کنند» سوره توبه، آیه ۳۶.</ref>، {{متن قرآن|وَقَاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَكُمْ وَلَا تَعْتَدُوا}}<ref>«و در راه خداوند با آنان که با شما جنگ می‌کنند، جنگ کنید اما تجاوز نکنید» سوره بقره، آیه ۱۹۰.</ref>.<ref>[[عبدالنبی امامی|امامی، عبدالنبی]]، [[فرهنگ قرآن ج۱ (کتاب)|فرهنگ قرآن ج۱]]، ص ۶۶.</ref> | به طور کلی [[فضایل]] و [[رذایل]] دو معیار متضادند و [[ظهور]] و وسعت یکی، سبب دور شدن و محو دیگری است. اما در مورد کشتن دیگران، آنچه [[حق]] و [[عدل]] اقتضای آن را دارد و در توسعه [[فضایل اخلاقی]] در [[جامعه]] هم بدان سفارش شده، عاقلانه آن است که [[قاتل]] کشته شود. این کشتن، نه در [[حریم]] [[احسان]]، و نه در حریم ضد آن قرار دارد، بلکه در دایره [[عدالت]] است: {{متن قرآن|فَإِنْ قَاتَلُوكُمْ فَاقْتُلُوهُمْ كَذَلِكَ جَزَاءُ الْكَافِرِينَ}}<ref>«اگر به کارزار با شما دست یازیدند شما هم آنان را بکشید که سزای کافران همین است» سوره بقره، آیه ۱۹۱.</ref>، {{متن قرآن|وَقَاتِلُوا الْمُشْرِكِينَ كَافَّةً كَمَا يُقَاتِلُونَكُمْ كَافَّةً}}<ref>«و همگی با مشرکان جنگ کنید چنان که آنان همگی با شما جنگ می‌کنند» سوره توبه، آیه ۳۶.</ref>، {{متن قرآن|وَقَاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَكُمْ وَلَا تَعْتَدُوا}}<ref>«و در راه خداوند با آنان که با شما جنگ می‌کنند، جنگ کنید اما تجاوز نکنید» سوره بقره، آیه ۱۹۰.</ref>.<ref>[[عبدالنبی امامی|امامی، عبدالنبی]]، [[فرهنگ قرآن ج۱ (کتاب)|فرهنگ قرآن ج۱]]، ص ۶۶.</ref> | ||
=====[[نیت]] [[الهی]] و [[پسندیده]] به عمل رنگ احسان می‌دهد===== | |||
{{متن قرآن|وَالسَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَالْأَنْصَارِ وَالَّذِينَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسَانٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ وَأَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي تَحْتَهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا ذَلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ}}<ref>«و خداوند از نخستین پیش‌آهنگان مهاجران و انصار و کسانی که به نیکی از آنان پیروی کرده‌اند خشنود است و آنها نیز از وی خشنودند و او برای آنان بوستان‌هایی فراهم آورده که جویبارها در بن آنها روان است، هماره در آن جاودانند، رستگاری سترگ، این است» سوره توبه، آیه ۱۰۰.</ref>. | |||
در این [[آیه شریفه]] [[تابعیت]] و [[پیروی]] با قید احسان بیان شده: {{متن قرآن|وَالَّذِينَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسَانٍ}}. این احسان، چگونه احسانی است؟ با اندکی [[تدبّر]] در می‌یابیم که: پیشی‌گیرندگان در [[مهاجرت]] و پیشی‌گیرندگان از [[انصار]]، خود را از هر چیزی که [[حاکم]] بر محیط [[جاهلیت]] و [[عصبیت]] قبیله‌ای، [[اعتقادی]] و [[خرافی]] [[اعراب]] [[زمان جاهلیت]] بوده، [[رهایی]] داده، و با عزمی [[راسخ]] و با [[بصیرت]] و [[تعقل]] از آن جدا شده و به [[نبوت]] [[پیامبر]] به و [[توحید]] [[خدای متعال]] و [[بعثت]] [[روز رستاخیز]] [[ایمان]] آورده‌اند. در نتیجه، در همه [[اعمال]] و نیات خود، تنها یک چیز را در نظر می‌گرفتند و آن رضای [[حق تعالی]] بود، آن هم از روی [[خلوص]] بدون هر گونه شایبه [[دنیوی]]. لذا این [[احسان]]، بُعد دیگری از احسان را روشن می‌کند، و آن [[پیروی]] از [[مهاجرین]] و [[انصار]] پیشی‌گیرنده است، به گونه‌ای که براساس رضای [[حق]] و از روی خلوص محض باشد.<ref>[[عبدالنبی امامی|امامی، عبدالنبی]]، [[فرهنگ قرآن ج۱ (کتاب)|فرهنگ قرآن ج۱]]، ص ۶۷.</ref> | |||
=====احسان محور اصلی [[فضیلت]]===== | |||
{{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ وَإِيتَاءِ ذِي الْقُرْبَى وَيَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَالْبَغْيِ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ}}<ref>«به راستی خداوند به دادگری و نیکی کردن و ادای (حقّ) خویشاوند، فرمان می‌دهد و از کارهای زشت و ناپسند و افزونجویی، باز می‌دارد؛ به شما اندرز می‌دهد باشد که شما پند گیرید» سوره نحل، آیه ۹۰.</ref>. این [[آیه شریفه]]، مراتب فضیلت [[اخلاقی]] احسان و جلوه‌هایی از آن را بر شمرده است. در اینجا در قالب [[اثبات]] یا [[نفی]] به [[تدبر]] در آن می‌پردازیم: [[خدای متعال]] به [[عدالت]]، احسان و [[بخشش]] به [[خویشاوندان]]، امر می‌فرماید: {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ وَإِيتَاءِ ذِي الْقُرْبَى}} عدالت، فضیلتی است لازم، و سبب دوام و بقای جریان [[امور اجتماعی]] و فردی می‌گردد و احسان، فضیلتی است [[برتر]] از عدالت که به آن رنگ [[عاطفی]] داده و آن را درخشان، باطراوت و [[زیبا]] می‌کند. ایتاء ذی‌القربی، احسان را با بخشش [[عینی]] محقق می‌سازد. هم‌چنین احسان برای توسعه و کمال خود، باید با اضدادش [[مبارزه]] کند. از این‌روست که [[فحشا]]، منکر و [[بغی]] که از اضداد احسان است، مورد [[نهی]] [[خدای عزوجل]] قرار گرفته است: {{متن قرآن|وَيَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَالْبَغْيِ}}؛ چرا که برای تحقق آن [[فضایل]] و توسعه‌اش، باید از بروز فحشا، منکر و بغی جلوگیری نمود. سخن آخر اینکه [[خدای سبحان]] [[آدمی]] را در لسان امر به سه فضیلت: [[عدل]]، احسان و بخشش به خویشاوندان، و در لسان نهی از سه [[رذیله]]: فحشا، منکر و بغی [[موعظه]] نموده است: {{متن قرآن|يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ}} که موعظه [[پروردگار متعال]] شفای سینه‌های ([[بیمار]]) همه [[مردم]] بوده و [[هدایت]] و [[رحمت]] است برای [[مؤمنان]]: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءَتْكُمْ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَشِفَاءٌ لِمَا فِي الصُّدُورِ وَهُدًى وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ}}<ref>«ای مردم! برای شما پندی از سوی پروردگارتان و شفایی برای دل‌ها و رهنمود و بخشایشی برای مؤمنان آمده است» سوره یونس، آیه ۵۷.</ref>.<ref>[[عبدالنبی امامی|امامی، عبدالنبی]]، [[فرهنگ قرآن ج۱ (کتاب)|فرهنگ قرآن ج۱]]، ص ۶۸.</ref> | |||
== پرسش‌های وابسته == | == پرسش‌های وابسته == | ||