انفاق در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
←منابع
(←منابع) |
(←منابع) |
||
| خط ۱۷۶: | خط ۱۷۶: | ||
# [[احمد]]، [[عبد بن حمید]]، [[بخاری]]، مسلم، [[ترمذی]]، ابن‌ماجه و [[بیهقی]] در «[[اسماء]] و صفات» درباره قوله: {{متن قرآن|بَلْ يَدَاهُ مَبْسُوطَتَانِ يُنْفِقُ كَيْفَ يَشَاءُ}}، از [[ابوهریره]] اخراج نمودند که او گفت: {{متن حدیث|قال رسول الله{{صل}}: ان [[یمین]] الله ملای؛ لا یغیضها نفقة سخاء اللیل و النهار. ارایتم ما انفق منذ [[خلق]] السموات و الارض؟ فانه لم یغض ما فی یمینه؟ قال: و عرشه [[علی]] الماء، و فی یده الاخری، القبض؛ یرفع و یخفص}}: [[پیامبر خدا]]{{صل}} فرمود: البته، [[دست خدا]] پر است؛ با [[سخاوت]] [[شب]] و [[روز]]، بذل و انفاقی را فرو نمی‌گذارد. آیا نمی‌نگری به آنچه از [[زمان]] [[خلقت]] [[آسمان]] و [[زمین]] انفاق نموده است؟ پس البته، آنچه را در دست اوست، فرو نگرفته است. فرمود: «و [[عرش]] او بر آب بود»، و در دست دیگرش گرفتن است تا بالا ببرد و در [[معیشت]] فراخی ایجاد کند<ref>نورالثقلین، ج۲، ص۲۹۷.</ref>. | # [[احمد]]، [[عبد بن حمید]]، [[بخاری]]، مسلم، [[ترمذی]]، ابن‌ماجه و [[بیهقی]] در «[[اسماء]] و صفات» درباره قوله: {{متن قرآن|بَلْ يَدَاهُ مَبْسُوطَتَانِ يُنْفِقُ كَيْفَ يَشَاءُ}}، از [[ابوهریره]] اخراج نمودند که او گفت: {{متن حدیث|قال رسول الله{{صل}}: ان [[یمین]] الله ملای؛ لا یغیضها نفقة سخاء اللیل و النهار. ارایتم ما انفق منذ [[خلق]] السموات و الارض؟ فانه لم یغض ما فی یمینه؟ قال: و عرشه [[علی]] الماء، و فی یده الاخری، القبض؛ یرفع و یخفص}}: [[پیامبر خدا]]{{صل}} فرمود: البته، [[دست خدا]] پر است؛ با [[سخاوت]] [[شب]] و [[روز]]، بذل و انفاقی را فرو نمی‌گذارد. آیا نمی‌نگری به آنچه از [[زمان]] [[خلقت]] [[آسمان]] و [[زمین]] انفاق نموده است؟ پس البته، آنچه را در دست اوست، فرو نگرفته است. فرمود: «و [[عرش]] او بر آب بود»، و در دست دیگرش گرفتن است تا بالا ببرد و در [[معیشت]] فراخی ایجاد کند<ref>نورالثقلین، ج۲، ص۲۹۷.</ref>. | ||
# [[ابن ابی حاتم]] درباره قوله: {{متن قرآن|وَمِنَ الْأَعْرَابِ مَنْ يَتَّخِذُ مَا يُنْفِقُ مَغْرَمًا}}، از ابن‌زید [[اخراج]] نمود که او گفت: {{عربی|هولاء المنافقون من الاعراب الذین ینفقون ریاء اتقاء علی أن یغزوا و یحاربوا و یقاتلوا و یرون نفقاتهم مغرما}}: اینان [[منافقان]] اعرابند؛ آنان که برای [[ریا]] انفاق می‌کنند، به لحاظ [[پروا داشتن]] از این که به [[جنگ]] روند و به محاربه پردازند و [[قتال]] کنند، و بذل و انفاق در این [[راه]] را غیر لازم می‌پندارند<ref>نورالثقلین، ج۳، ص۲۶۹.</ref>.<ref>[[عبدالنبی امامی|امامی، عبدالنبی]]، [[فرهنگ قرآن ج۱ (کتاب)|فرهنگ قرآن ج۱]]، ص ۲۲۵.</ref> | # [[ابن ابی حاتم]] درباره قوله: {{متن قرآن|وَمِنَ الْأَعْرَابِ مَنْ يَتَّخِذُ مَا يُنْفِقُ مَغْرَمًا}}، از ابن‌زید [[اخراج]] نمود که او گفت: {{عربی|هولاء المنافقون من الاعراب الذین ینفقون ریاء اتقاء علی أن یغزوا و یحاربوا و یقاتلوا و یرون نفقاتهم مغرما}}: اینان [[منافقان]] اعرابند؛ آنان که برای [[ریا]] انفاق می‌کنند، به لحاظ [[پروا داشتن]] از این که به [[جنگ]] روند و به محاربه پردازند و [[قتال]] کنند، و بذل و انفاق در این [[راه]] را غیر لازم می‌پندارند<ref>نورالثقلین، ج۳، ص۲۶۹.</ref>.<ref>[[عبدالنبی امامی|امامی، عبدالنبی]]، [[فرهنگ قرآن ج۱ (کتاب)|فرهنگ قرآن ج۱]]، ص ۲۲۵.</ref> | ||
==[[تدبر]] در [[آیات]] انفاق== | |||
{{متن قرآن|كِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَيْكَ مُبَارَكٌ لِيَدَّبَّرُوا آيَاتِهِ وَلِيَتَذَكَّرَ أُولُو الْأَلْبَابِ}}<ref>«(این) کتابی خجسته است که ما به سوی تو فرو فرستاده‌ایم تا در آیات آن نیک بیندیشند و تا خردمندان از آن پند گیرند» سوره ص، آیه ۲۹.</ref>. | |||
===تدبر در آیات انفاق به ترتیب مصحفی آنها=== | |||
====شرط قبولی انفاق، [[پاداش]] انفاق مقبول، و [[علل]] بطلان انفاق==== | |||
انفاق نمودن بدون [[منت]] و [[اذیت]]، وقتی [[فی سبیل الله]]، و از روی [[ایمان]] به [[خدای متعال]] و ایمان به [[روز قیامت]] باشد، موجب قبولی آن و سبب [[مغفرت]] و دخول در [[رحمت]] واسعه [[الهی]] است: {{متن قرآن|الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ ثُمَّ لَا يُتْبِعُونَ مَا أَنْفَقُوا مَنًّا وَلَا أَذًى لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ}}<ref>«آنان که دارایی‌های خود را در راه خداوند می‌بخشند و از پی آنچه بخشیده‌اند منّتی نمی‌نهند و آزاری نمی‌دهند، پاداش آنها نزد پروردگار آنان است و نه بیمی خواهند داشت و نه اندوهگین می‌گردند» سوره بقره، آیه ۲۶۲.</ref>. | |||
و انفاقی که از روی ریا و [[تظاهر]] اعطا شود و یا همراه با منت و اذیت باشد و از روی [[ایمان به خدا]] و [[ایمان]] به [[روز قیامت]] نباشد، چنین انفاقی [[باطل]] است و مورد قبول [[خدای عزوجل]] نخواهد بود: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُبْطِلُوا صَدَقَاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَالْأَذَى كَالَّذِي يُنْفِقُ مَالَهُ رِئَاءَ النَّاسِ وَلَا يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ صَفْوَانٍ عَلَيْهِ تُرَابٌ فَأَصَابَهُ وَابِلٌ فَتَرَكَهُ صَلْدًا لَا يَقْدِرُونَ عَلَى شَيْءٍ مِمَّا كَسَبُوا وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ}}. | |||
در [[آیه]] مذکور، مثل [[نزول]] [[باران]] بر [[خاک]] نرم واقع بر روی سنگ صاف، به مثابه اعطای انفاق است با نیتی غیر [[الهی]] که اجری بر این اکتساب نخواهد بود؛ زیرا [[خدای متعال]] گروه [[کافران]] را [[هدایت]] نمی‌کند: {{متن قرآن|لَا يَقْدِرُونَ عَلَى شَيْءٍ مِمَّا كَسَبُوا وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ}}. | |||
اما اگر نزول باران، بر خاک حاصل‌خیزی بود و روی سطح آن خاک، بذر [[اصلاح]] شده‌ای را افشانده باشند، آن، به مثابه انفاقی است که از روی ایمان به خدا و ایمان به [[قیامت]] و با نیتی الهی اعطا شود و به همان گونه که بذر در آن خاک حاصل‌خیز نموّ می‌کند و از هر دانه آن، هفتاد و بیشتر از آن دانه می‌روید، این انفاق از روی ایمان که برای [[خشنودی]] [[خدای تعالی]] اعطا شده است، [[پاداش]] آن نزد خدای متعال آن چنان خواهد بود که در توصیف نگنجد که: {{متن قرآن|فَلَا تَعْلَمُ نَفْسٌ مَا أُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْيُنٍ جَزَاءً بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ}}<ref>«پس هیچ کس نمی‌داند چه روشنی چشمی برای آنان به پاداش کارهایی که می‌کردند نهفته‌اند» سوره سجده، آیه ۱۷.</ref>، و در این [[دنیا]] از چنان [[امنیت روانی]] برخوردار خواهد بود که نه ترسی بر او خواهد بود و نه اندوهی: {{متن قرآن|هُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ}}<ref>«پاداششان نزد پروردگارشان است و نه بیمی خواهند داشت و نه اندوهگین می‌گردند» سوره بقره، آیه ۶۲.</ref>.<ref>[[عبدالنبی امامی|امامی، عبدالنبی]]، [[فرهنگ قرآن ج۱ (کتاب)|فرهنگ قرآن ج۱]]، ص ۲۳۰.</ref> | |||
====نقد گفتار نابخردانه [[یهود]] در باره [[حق تعالی]]==== | |||
یهود با گفتاری نابخردانه و برخاسته از [[شرک]] و [[خودمحوری]]، می‌پندارند خدای تعالی از کار عالم و [[خلق]] فارغ است<ref>اشاره به حدیثی که پیش‌تر از امام صادق{{ع}} در تفسیر: {{متن قرآن|وَقَالَتِ الْيَهُودُ يَدُ اللَّهِ مَغْلُولَةٌ}} بیان گردید.</ref>: {{متن قرآن|وَقَالَتِ الْيَهُودُ يَدُ اللَّهِ مَغْلُولَةٌ}}. این افترای ظالمانه و به دور از [[حقیقت]]، به خودشان برگشت نمود: {{متن قرآن|غُلَّتْ أَيْدِيهِمْ}}، و علاوه بر آن، به واسطه این سخن، مورد [[لعن]] قرار گرفتند: {{متن قرآن|وَلُعِنُوا بِمَا قَالُوا}}، به طوری که تا [[روز قیامت]] [[آتش]] [[کینه]] و [[دشمنی]] بین آنان شعله‌ور خواهد بود: {{متن قرآن|وَأَلْقَيْنَا بَيْنَهُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ}}، و حال آنکه «[[دست خدا]]» گشوده و باز است، هم در انفاق، هر گونه که بخواهد و [[اراده]] کند: {{متن قرآن|بَلْ يَدَاهُ مَبْسُوطَتَانِ يُنْفِقُ كَيْفَ يَشَاءُ}}، و هم در [[ابداع]]، خلق و ایجاد: {{متن قرآن|بَدِيعُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَإِذَا قَضَى أَمْرًا فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ}}<ref>«پدیدآور آسمان‌ها و زمین است و چون (انجام) کاری را بخواهد تنها می‌گوید: باش! بی‌درنگ خواهد بود» سوره بقره، آیه ۱۱۷.</ref>، و هم همیشه و مدام [[خدای متعال]] در [[شأن]]، کار و امری است: {{متن قرآن|كُلَّ يَوْمٍ هُوَ فِي شَأْنٍ}}<ref>«او هماره در کاری است» سوره الرحمن، آیه ۲۹.</ref>.<ref>[[عبدالنبی امامی|امامی، عبدالنبی]]، [[فرهنگ قرآن ج۱ (کتاب)|فرهنگ قرآن ج۱]]، ص ۲۳۱.</ref> | |||
====انفاق به [[نیت]] غرامت و به [[انتظار]] پیشامدهای بد بر دیگران==== | |||
چنین اتفاقی موجب برگشت آن [[پیشامدهای ناگوار]] بر خود شخص است، و انفاق به نیت [[تقرب]] به [[خدای تعالی]] و [[دعای پیامبر]]{{صل}}، سبب محقق شدن [[تقرّب]] به خدای متعال و دخول در [[رحمت]] واسعه [[الهی]] است. | |||
آنچه به [[عمل]] انفاق [[ارزش]] داده و به آن [[روح]] [[جاودانگی]] می‌بخشد، این است که انفاق از روی [[ایمان]] به [[مبدأ و معاد]] و به نیت [[رضای خدا]] و تقرب به او انجام یابد، و برای همین برخی از [[اعراب]] که انفاق نمودن را غرامت می‌پنداشته و برای [[مسلمین]] انتظار پیشامدهای بد را داشتند، انفاق آنان ارزشی نداشته و برگشت پیشامد [[سوء]] هم بر خود آنان خواهد بود: {{متن قرآن|وَمِنَ الْأَعْرَابِ مَنْ يَتَّخِذُ مَا يُنْفِقُ مَغْرَمًا وَيَتَرَبَّصُ بِكُمُ الدَّوَائِرَ عَلَيْهِمْ دَائِرَةُ السَّوْءِ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ}}<ref>«و برخی از تازیان بیابان‌نشین آنچه هزینه می‌کنند غرامت می‌شمارند و برای شما انتظار پیشامدها را می‌کشند؛ پیشامدهای بد بر (خود) آنان باد و خداوند شنوایی داناست» سوره توبه، آیه ۹۸.</ref>. | |||
و بعضی از [[اعراب]] که با [[ایمان به خدا]] و [[ایمان]] به [[روز قیامت]]، [[عمل]] انفاق را به [[نیت]] [[قرب به خدا]] و به نیت [[دعای پیامبر]]{{صل}} انجام می‌دادند، [[قرآن]] [[آگاهی]] می‌دهد که: البته، [[تقرب]] به [[خدای متعال]] برای آنان خواهد بود و به زودی ایشان در [[رحمت]] واسعه [[الهی]] داخل خواهند شد: {{متن قرآن|وَمِنَ الْأَعْرَابِ مَنْ يَتَّخِذُ مَا يُنْفِقُ مَغْرَمًا وَيَتَرَبَّصُ بِكُمُ الدَّوَائِرَ عَلَيْهِمْ دَائِرَةُ السَّوْءِ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ}}.<ref>[[عبدالنبی امامی|امامی، عبدالنبی]]، [[فرهنگ قرآن ج۱ (کتاب)|فرهنگ قرآن ج۱]]، ص ۲۳۲.</ref> | |||
====حریّت و مملوکیت با هم مساوی نیستند==== | |||
انفاق تنها از [[انسان]] [[حر]] و [[آزاده]] اعطا می‌شود، نه [[عبد]] مملوک؛ خدای متعال عبد مملوکی را مثال زد که از خود هیچ‌گونه اختیاری ندارد. او باید [[بنده]] مولایش باشد حال آیا آن کس که بنده، مملوک، [[اسیر]] و برده دیگران بوده و بر انجام هیچ کاری خارج از [[تابعیت]] از مولایش [[قادر]] نیست با آن کس که به او روزی حَسَن اعطا شده و از آن روزی فارغ از هر گونه مملوکیتی و صرفاً برای [[رضای خدا]]، آشکار و [[نهان]] انفاق می‌کند، مساوی هستند؟ [[بدیهی]] است که این دو برابر نیستند و [[حمد]] و [[ستایش]] مخصوص خدای متعال است که مملوکیت و [[حریت]] با هم برابر نیستند، اما بیشتر [[مردم]] به این معنا [[آگاه]] نیستند: {{متن قرآن|ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا عَبْدًا مَمْلُوكًا لَا يَقْدِرُ عَلَى شَيْءٍ وَمَنْ رَزَقْنَاهُ مِنَّا رِزْقًا حَسَنًا فَهُوَ يُنْفِقُ مِنْهُ سِرًّا وَجَهْرًا هَلْ يَسْتَوُونَ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ}}<ref>«خداوند بنده‌ای زرخرید را مثل می‌زند که توان هیچ کاری ندارد و کسی را که به او از خویش روزی نیکویی داده‌ایم و او پنهان و آشکار از آن می‌بخشد؛ آیا (این دو) برابرند؟» سوره نحل، آیه ۷۵.</ref>.<ref>[[عبدالنبی امامی|امامی، عبدالنبی]]، [[فرهنگ قرآن ج۱ (کتاب)|فرهنگ قرآن ج۱]]، ص ۲۳۲.</ref> | |||
====انفاق زوج بر زوجه برحسب وسعت و [[طاقت]] زوج امری [[واجب]] است==== | |||
زوجی که از لحاظ [[مالی]] در وسعت است، باید از وسعتش، و زوجی که از لحاظ [[معیشت]] در مضیقه و [[سختی]] است، باید از آنچه [[خدای متعال]] برای او از روزی مقدّر ساخته، بر زوجه‌اش اعطای [[نفقه]] کند، و [[خدای تعالی]] به غیر از آنچه به هر کس اعطا نموده، [[تکلیف]] نمی‌کند و به زودی برای آنان که در سختی معیشت هستند، بعد از این سختی، برای‌شان [[آسانی]] و [[رفاه]] را قرار می‌دهد: {{متن قرآن|لِيُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ وَمَنْ قُدِرَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ فَلْيُنْفِقْ مِمَّا آتَاهُ اللَّهُ لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا مَا آتَاهَا سَيَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ يُسْرًا}}<ref>«توانگر باید از توانگری خویش و آنکه روزی بر او تنگ شده از آنچه خدا به وی داده است هزینه کند؛ خداوند هیچ کس را جز به آنچه بدو داده است تکلیف نمی‌کند؛ زودا که خداوند پس از سختی، آسانی برگمارد» سوره طلاق، آیه ۷.</ref>.<ref>[[عبدالنبی امامی|امامی، عبدالنبی]]، [[فرهنگ قرآن ج۱ (کتاب)|فرهنگ قرآن ج۱]]، ص ۲۳۳.</ref> | |||
===[[تدبر]] در [[آیات]] انفاق به ترتیب [[نزول]] آنها=== | |||
ابتدا آیات انفاق را به ترتیب نزول تنظیم کرده و پس از آن، به ترتیب نزول به تدبر در آن می‌پردازیم: | |||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{ستون-شروع|2}} | {{ستون-شروع|2}} | ||