اعتدال در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'تبیین' به 'تبیین'
جز (جایگزینی متن - 'تبیین' به 'تبیین') |
|||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
==[[اعتدال]] [[امت اسلام]]== | ==[[اعتدال]] [[امت اسلام]]== | ||
*{{متن قرآن|وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِّتَكُونُواْ شُهَدَاء عَلَى النَّاسِ }}<ref> و بدین گونه شما را امّتی میانه کرده‌ایم؛ سوره بقره، آیه: ۱۴۳.</ref> بر اساس یک احتمال این [[آیه]] در پی معرفی [[امت اسلامی]] با [[وصف]] امتی [[معتدل]] و میانه است. [[اعتدال]] [[امت اسلامی]] در مقایسه با سایر امتها از جمله [[یهودیان]] و [[مسیحیان]] می‌تواند از جهت [[اعتقاد]]، [[جهانبینی]]، [[اخلاق]]، [[احکام]]، [[آداب]] و همه امور [[زندگی]] باشد، زیرا این [[امت]] از جهت [[عقیده]] گرفتار غلوّ، [[شرک]]، [[جبر و تفویض]] نیست و درباره [[صفات خدا]] نه [[معتقد]] به [[تشبیه]] است و نه تعطیل، نه در [[امور مادی]] غوطهور شده تا از معنویات [[غافل]] شود و نه به [[رهبانیت]] و [[ترک دنیا]] روی آورده است، پس از جهت [[اخلاق]]، [[عبادت]]، [[اعتقاد]] و همه امور [[زندگی]] [[معتدل]] است و چون [[مسلمانان]] در مسیر میانه قرار دارند می‌توانند همه خطوط [[انحرافی]] [[چپ و راست]] را ببینند و [[شاهد]] سایر امتها باشند<ref>تفسیرالمنار، ج۲، ص۴ـ۵؛ المیزان، ج۱، ص۳۱۵؛ نمونه، ج۱، ص۴۸۷.</ref>. برخی ذیل این [[آیه]] گفته‌اند: [[اعتدال]] و وسط بودن [[امت اسلامی]] نشان [[هدایت]] این [[امت]] به وسیله [[خدای سبحان]] است و آنان در [[اعتقاد]]، میان [[افراط]] یعنی [[شرک]] و [[اعتقاد]] به تعدد [[خدایان]] و [[تفریط]] یعنی [[الحاد]] قرار دارند و در [[اخلاق]] بین [[حق]] [[روح]] و [[حق]] [[جسم]] جمع کرده و دارای اعتدال‌اند<ref>الکاشف، ج۱، ص۲۲۴.</ref>. بر پایه روایتی [[امام صادق]]{{ع}} در | *{{متن قرآن|وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِّتَكُونُواْ شُهَدَاء عَلَى النَّاسِ }}<ref> و بدین گونه شما را امّتی میانه کرده‌ایم؛ سوره بقره، آیه: ۱۴۳.</ref> بر اساس یک احتمال این [[آیه]] در پی معرفی [[امت اسلامی]] با [[وصف]] امتی [[معتدل]] و میانه است. [[اعتدال]] [[امت اسلامی]] در مقایسه با سایر امتها از جمله [[یهودیان]] و [[مسیحیان]] می‌تواند از جهت [[اعتقاد]]، [[جهانبینی]]، [[اخلاق]]، [[احکام]]، [[آداب]] و همه امور [[زندگی]] باشد، زیرا این [[امت]] از جهت [[عقیده]] گرفتار غلوّ، [[شرک]]، [[جبر و تفویض]] نیست و درباره [[صفات خدا]] نه [[معتقد]] به [[تشبیه]] است و نه تعطیل، نه در [[امور مادی]] غوطهور شده تا از معنویات [[غافل]] شود و نه به [[رهبانیت]] و [[ترک دنیا]] روی آورده است، پس از جهت [[اخلاق]]، [[عبادت]]، [[اعتقاد]] و همه امور [[زندگی]] [[معتدل]] است و چون [[مسلمانان]] در مسیر میانه قرار دارند می‌توانند همه خطوط [[انحرافی]] [[چپ و راست]] را ببینند و [[شاهد]] سایر امتها باشند<ref>تفسیرالمنار، ج۲، ص۴ـ۵؛ المیزان، ج۱، ص۳۱۵؛ نمونه، ج۱، ص۴۸۷.</ref>. برخی ذیل این [[آیه]] گفته‌اند: [[اعتدال]] و وسط بودن [[امت اسلامی]] نشان [[هدایت]] این [[امت]] به وسیله [[خدای سبحان]] است و آنان در [[اعتقاد]]، میان [[افراط]] یعنی [[شرک]] و [[اعتقاد]] به تعدد [[خدایان]] و [[تفریط]] یعنی [[الحاد]] قرار دارند و در [[اخلاق]] بین [[حق]] [[روح]] و [[حق]] [[جسم]] جمع کرده و دارای اعتدال‌اند<ref>الکاشف، ج۱، ص۲۲۴.</ref>. بر پایه روایتی [[امام صادق]]{{ع}} در تبیین {{متن قرآن|خَيْرَ أُمَّةٍ }} در [[آیه]] {{متن قرآن|كُنتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ }}<ref> شما بهترین گروهی بوده‌اید که (به عنوان سرمشق) برای مردم پدیدار شده‌اید؛ سوره آل عمران، آیه: ۱۱۰.</ref> آنان را امتی می‌داند که [[اجابت]] [[دعوت]] [[ابراهیم]] برای آنها [[واجب]] شد و آنها امتی میانه‌رو و [[بهترین]] امتی هستند که برای [[مردم]] فرستاده شده‌اند<ref>تفسیر عیاشی، ج۱، ص۱۹۵؛ بحارالانوار، ج۲۴، ص۱۵۳.</ref>.<ref>[[علی خراسانی|خراسانی، علی]]، [[ اعتدال (مقاله)| مقاله «اعتدال»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۳، ص ۵۴۵.</ref> | ||
==انواع [[اعتدال]]== | ==انواع [[اعتدال]]== | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
افزون بر [[لزوم]] [[میانه‌روی]] در [[خوردن و آشامیدن]] باید در [[مصرف]] [[مال]] در همه امور [[زندگی]] [[اعتدال]] داشت، چنان‌که بسیاری از [[مفسران]] برای [[اسراف]] در [[آیات]] فوق معنایی وسیع قائل شده‌اند؛ آنان مواردی مانند تضییع و اتلاف [[مال]]، عدم استفاده از [[سرمایه]]<ref>تفسیر مراغی، ج۸، ص۱۳۴ـ۱۳۵.</ref>، [[مصرف]] بیش از حدّ درآمد<ref>تفسیر مراغی، ج۸، ص۱۳۴ـ۱۳۵.</ref> و [[مصرف]] بیش از حدّ نیاز<ref>تفسیر مراغی، ج۸، ص۱۳۴ـ۱۳۵.</ref> را از مصادیق [[اسراف]] و [[خروج]] از [[میانه‌روی]] برشمرده‌اند. برخی از [[آیه]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تُحَرِّمُواْ طَيِّبَاتِ مَا أَحَلَّ اللَّهُ لَكُمْ وَلاَ تَعْتَدُواْ إِنَّ اللَّهَ لاَ يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ }}<ref> ای مؤمنان! چیزهای پاکیزه‌ای را که خداوند برای شما حلال کرده است حرام مشمارید و تجاوز نکنید که خداوند تجاوزکاران را دوست نمی‌دارد؛ سوره مائده، آیه: ۸۷.</ref> نیز استفاده کرده‌اند که در بهره‌گیری از امور [[حلال]] نباید از حد [[تجاوز]] کرد.<ref>[[علی خراسانی|خراسانی، علی]]، [[ اعتدال (مقاله)| مقاله «اعتدال»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۳، ص ۵۵۰.</ref> | افزون بر [[لزوم]] [[میانه‌روی]] در [[خوردن و آشامیدن]] باید در [[مصرف]] [[مال]] در همه امور [[زندگی]] [[اعتدال]] داشت، چنان‌که بسیاری از [[مفسران]] برای [[اسراف]] در [[آیات]] فوق معنایی وسیع قائل شده‌اند؛ آنان مواردی مانند تضییع و اتلاف [[مال]]، عدم استفاده از [[سرمایه]]<ref>تفسیر مراغی، ج۸، ص۱۳۴ـ۱۳۵.</ref>، [[مصرف]] بیش از حدّ درآمد<ref>تفسیر مراغی، ج۸، ص۱۳۴ـ۱۳۵.</ref> و [[مصرف]] بیش از حدّ نیاز<ref>تفسیر مراغی، ج۸، ص۱۳۴ـ۱۳۵.</ref> را از مصادیق [[اسراف]] و [[خروج]] از [[میانه‌روی]] برشمرده‌اند. برخی از [[آیه]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تُحَرِّمُواْ طَيِّبَاتِ مَا أَحَلَّ اللَّهُ لَكُمْ وَلاَ تَعْتَدُواْ إِنَّ اللَّهَ لاَ يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ }}<ref> ای مؤمنان! چیزهای پاکیزه‌ای را که خداوند برای شما حلال کرده است حرام مشمارید و تجاوز نکنید که خداوند تجاوزکاران را دوست نمی‌دارد؛ سوره مائده، آیه: ۸۷.</ref> نیز استفاده کرده‌اند که در بهره‌گیری از امور [[حلال]] نباید از حد [[تجاوز]] کرد.<ref>[[علی خراسانی|خراسانی، علی]]، [[ اعتدال (مقاله)| مقاله «اعتدال»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۳، ص ۵۵۰.</ref> | ||
'''ج. [[اعتدال]] در [[انفاق]]: ''' [[برگزیدن]] [[میانه‌روی]] و حدّ وسط در [[انفاق]] از ویژگی‌های "[[عباد]] [[الرحمان]]" شمرده شده است؛ آنان در [[انفاق]] نه [[اسراف]] می‌کنند و نه تنگ می‌گیرند، بلکه در میان [[اسراف]] "[[افراط]]" و اقتار "[[تفریط]]" راه میانه را برمی‌گزینند: {{متن قرآن|وَالَّذِينَ إِذَا أَنفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَلَمْ يَقْتُرُوا وَكَانَ بَيْنَ ذَلِكَ قَوَامًا }}<ref> و آنان که چون بخشش کنند نه گزافکاری می‌کنند و نه تنگ می‌گیرند و (بخشش آنها) میانگینی میان این دو، است؛ سوره فرقان، آیه: ۶۷.</ref> بر پایه روایتی [[امام صادق]]{{ع}} در | '''ج. [[اعتدال]] در [[انفاق]]: ''' [[برگزیدن]] [[میانه‌روی]] و حدّ وسط در [[انفاق]] از ویژگی‌های "[[عباد]] [[الرحمان]]" شمرده شده است؛ آنان در [[انفاق]] نه [[اسراف]] می‌کنند و نه تنگ می‌گیرند، بلکه در میان [[اسراف]] "[[افراط]]" و اقتار "[[تفریط]]" راه میانه را برمی‌گزینند: {{متن قرآن|وَالَّذِينَ إِذَا أَنفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَلَمْ يَقْتُرُوا وَكَانَ بَيْنَ ذَلِكَ قَوَامًا }}<ref> و آنان که چون بخشش کنند نه گزافکاری می‌کنند و نه تنگ می‌گیرند و (بخشش آنها) میانگینی میان این دو، است؛ سوره فرقان، آیه: ۶۷.</ref> بر پایه روایتی [[امام صادق]]{{ع}} در تبیین [[میانه‌روی]] در این [[آیه]] مشتی ریگ برداشت و ابتدا مشت خود را محکم گرفت، به‌گونه‌ای که چیزی از آن نریخت و فرمود: این "اقتار" است. سپس مشتی دیگر برداشت و دست خود را گشود و همه را بر [[زمین]] ریخت و فرمود: این [[اسراف]] است و در مرتبه سوم مشتی برداشت و بخشی از آن را ریخت و قسمتی را نگاه داشت و فرمود: این "قوام" است<ref>تفسیر مراغی، ج۸، ص۱۳۴ـ۱۳۵.</ref>؛ همچنین [[قرآن کریم]] [[پیامبر اکرم]]{{صل}} را به رعایت [[میانه‌روی]] در [[انفاق]] فرا می‌خواند و از او می‌خواهد تا دستش را به‌گردنش زنجیر نکند؛ یعنی [[انفاق]] و [[بخشش]] را ترک نکند و در عین حال [[اهل]] گشاده دستی و [[اسراف]] هم نباشد، به‌گونه‌ای که بر اثر نداری و ناچاری از فعالیت باز ماند و خود را [[سرزنش]] کند: {{متن قرآن|وَلاَ تَجْعَلْ يَدَكَ مَغْلُولَةً إِلَى عُنُقِكَ وَلاَ تَبْسُطْهَا كُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُومًا مَّحْسُورًا }}<ref> و (هنگام بخشش) نه دست خود را فرو بند و نه یکسره بگشای که نکوهیده دریغ خورده فرو مانی؛ سوره اسراء، آیه: ۲۹.</ref> برخی [[مفسران]] در توضیح این [[آیه]] گفته‌اند: [[انفاق]] و صرف [[مال]]، در یک سوی آن بخل‌و‌آز است که برای [[نیازمندان]] و حتی صاحب‌مال زیانبار است، زیرا موجب [[نفرت]] متقابل [[مردم]] و صاحب [[مال]] از یکدیگر می‌شود و در سوی دیگر آن [[تبذیر]] و [[اسراف]] است که آن نیز زیانبار است، زیرا [[مال]] به دست [[نیازمند]] نمی‌رسد و در‌مسیر [[شایسته]] و مناسب هزینه نمی‌گردد و صرف [[مال]] در [[جایگاه]] مناسب آن، وضعیت میانه‌ای است که مطلوب است و از مجموع دو [[نهی]] [[آیه]] استفاده می‌شود<ref>الکشاف، ج۲، ص۷۳؛ مجمع‌البیان، ج۷، ص۲۸۰؛ ج۶، ص۶۳۵.</ref>.<ref>[[علی خراسانی|خراسانی، علی]]، [[ اعتدال (مقاله)| مقاله «اعتدال»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۳، ص ۵۵۰.</ref> | ||
بسیاری از [[مفسران]] گفته‌اند: [[گشاده‌دستی]] زیاد اگر موجب [[ناتوانی]] شخص از پرداختن به دیگر [[تکالیف]] گردد از مصادیق [[اسراف]] در [[انفاق]] شمرده‌می‌شود<ref>الکافی، ج۲،ص۵۴؛ کنزالعرفان، ج۹، ص۴۲۵ـ۴۲۶.</ref>.<ref>[[علی خراسانی|خراسانی، علی]]، [[ اعتدال (مقاله)| مقاله «اعتدال»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۳، ص ۵۵۱.</ref> | بسیاری از [[مفسران]] گفته‌اند: [[گشاده‌دستی]] زیاد اگر موجب [[ناتوانی]] شخص از پرداختن به دیگر [[تکالیف]] گردد از مصادیق [[اسراف]] در [[انفاق]] شمرده‌می‌شود<ref>الکافی، ج۲،ص۵۴؛ کنزالعرفان، ج۹، ص۴۲۵ـ۴۲۶.</ref>.<ref>[[علی خراسانی|خراسانی، علی]]، [[ اعتدال (مقاله)| مقاله «اعتدال»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۳، ص ۵۵۱.</ref> | ||