اهل کتاب در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
←ادعاهای اهل کتاب
| خط ۸۲: | خط ۸۲: | ||
==ادعاهای [[اهل کتاب]]== | ==ادعاهای [[اهل کتاب]]== | ||
اهل کتاب برای خود، مدعی [[فضایل]] و درجاتی بودند که ریشه در [[برتری‌جویی]] آنان داشت. [[قرآن]] چنین ادعاهایی را صرفا آرزوهایی بی‌پایه و اساس دانسته است: | اهل کتاب برای خود، مدعی [[فضایل]] و درجاتی بودند که ریشه در [[برتری‌جویی]] آنان داشت. [[قرآن]] چنین ادعاهایی را صرفا آرزوهایی بی‌پایه و اساس دانسته است: {{متن قرآن|وَقَالُوا لَنْ يَدْخُلَ الْجَنَّةَ إِلَّا مَنْ كَانَ هُودًا أَوْ نَصَارَى تِلْكَ أَمَانِيُّهُمْ قُلْ هَاتُوا بُرْهَانَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ}}<ref>«و گفتند هرگز کسی جز یهودی و مسیحی به بهشت در نمی‌آید، این آرزوی آنهاست، بگو: اگر راست می‌گویید هر برهانی دارید بیاورید» سوره بقره، آیه ۱۱۱.</ref> برخی از آن ادعاها عبارت است از<ref>[[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[اهل کتاب - نصیری (مقاله)|مقاله "اهل کتاب"]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۵.</ref>: | ||
=== انحصارطلبی در [[هدایت]] یابی=== | === انحصارطلبی در [[هدایت]] یابی=== | ||
آنان همه را [[گمراه]] و هدایت را تنها در گرو [[آیین]] خود می‌دانستند: | آنان همه را [[گمراه]] و هدایت را تنها در گرو [[آیین]] خود می‌دانستند: {{متن قرآن|وَقَالُوا كُونُوا هُودًا أَوْ نَصَارَى تَهْتَدُوا قُلْ بَلْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ}}<ref>«و گفتند: یهودی یا مسیحی باشید تا راه یابید ؛ بگو: (خیر) بلکه ما بر آیین ابراهیم درست‌آیین هستیم و او از مشرکان نبود» سوره بقره، آیه ۱۳۵.</ref> البته [[حقانیت]] یکدیگر را نیز قبول نداشته، هر یک، آیین دیگری را بی‌پایه و اساس و فقط آیین خود را بر [[حق]] می‌خواند: {{متن قرآن|وَقَالَتِ الْيَهُودُ لَيْسَتِ النَّصَارَى عَلَى شَيْءٍ وَقَالَتِ النَّصَارَى لَيْسَتِ الْيَهُودُ عَلَى شَيْءٍ وَهُمْ يَتْلُونَ الْكِتَابَ كَذَلِكَ قَالَ الَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ مِثْلَ قَوْلِهِمْ فَاللَّهُ يَحْكُمُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِيمَا كَانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ}}<ref>«و یهودیان گفتند: مسیحیان هیچ بر حق نیستند و مسیحیان گفتند: یهودیان هیچ بر حق نیستند با آنکه (همه) آنان کتاب (آسمانی) را می‌خوانند، کسانی که چیزی نمی‌دانند (نیز) همانند گفتار آنان را گفتند؛ باری، خداوند میان آنها در آنچه اختلاف می‌داشتند، روز رستخیز دا» سوره بقره، آیه ۱۱۳.</ref>.<ref>مجمع البیان، ج ۱، ص ۴۰۲ ـ ۴۰۳؛ املاء ما من به الرحمن، ج ۱، ص ۲۱؛ المیزان، ج ۱، ص ۳۰۹.</ref><ref>علی نصیری|نصیری، علی، اهل کتاب - نصیری (مقاله)|مقاله "اهل کتاب"، دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم، ج۵.</ref> | ||
===[[پیروی]] [[ابراهیم]]{{ع}} از آیین آنها=== | ===[[پیروی]] [[ابراهیم]]{{ع}} از آیین آنها=== | ||
با توجه به جایگاه بلند [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} به عنوان [[پدر]] [[ادیان توحیدی]] و آنکه خاستگاه اصلی دو [[دین یهود]] و [[نصارا]] از طریق [[موسی]] * و [[پیامبران الهی]] بوده است، هر یک از دو گروه اهل کتاب می‌کوشیدند آن [[حضرت]] و نیز دیگر [[پیامبران]] برخاسته از [[نسل]] او را پیرو آیین خود معرفی کنند: | با توجه به جایگاه بلند [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} به عنوان [[پدر]] [[ادیان توحیدی]] و آنکه خاستگاه اصلی دو [[دین یهود]] و [[نصارا]] از طریق [[موسی]] * و [[پیامبران الهی]] بوده است، هر یک از دو گروه اهل کتاب می‌کوشیدند آن [[حضرت]] و نیز دیگر [[پیامبران]] برخاسته از [[نسل]] او را پیرو آیین خود معرفی کنند: {{متن قرآن|أَمْ تَقُولُونَ إِنَّ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطَ كَانُوا هُودًا أَوْ نَصَارَى قُلْ أَأَنْتُمْ أَعْلَمُ أَمِ اللَّهُ وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ كَتَمَ شَهَادَةً عِنْدَهُ مِنَ اللَّهِ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ}}<ref>«یا می‌گویید که ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و اسباط، یهودی یا مسیحی بودند؛ بگو: شما داناترید یا خداوند؟ و کیست ستمکارتر از کسی که گواهی‌یی را که از خداوند نزد اوست پنهان می‌دارد؟ و خداوند از آنچه انجام می‌دهید غافل نیست» سوره بقره، آیه ۱۴۰.</ref> و برای [[اثبات]] ادعای خود به [[محاجّه]] با یکدیگر می‌پرداختند. {{متن قرآن|يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تُحَاجُّونَ فِي إِبْرَاهِيمَ وَمَا أُنْزِلَتِ التَّوْرَاةُ وَالْإِنْجِيلُ إِلَّا مِنْ بَعْدِهِ أَفَلَا تَعْقِلُونَ}}<ref>«ای اهل کتاب! چرا درباره ابراهیم چون و چرا می‌کنید؟ با آنکه تورات و انجیل جز پس از وی فرو فرستاده نشده است؛ آیا خرد نمی‌ورزید؟» سوره آل عمران، آیه ۶۵.</ref> قرآن با توجه به اینکه دین یهود و نصارا پس از ابراهیم{{ع}} پیدا شده، ضمن [[عتاب]] آنان به سبب چنین ادّعا و ستیزی، اعلام کرد که ابراهیم{{ع}} بر دین یهود یا نصارا نبوده، بلکه تابع [[دین حنیف]] بوده است: {{متن قرآن|مَا كَانَ إِبْرَاهِيمُ يَهُودِيًّا وَلَا نَصْرَانِيًّا وَلَكِنْ كَانَ حَنِيفًا مُسْلِمًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ}}<ref>«ابراهیم نه یهودی بود و نه مسیحی ولی درست‌آیینی فرمانبردار بود و از مشرکان نبود» سوره آل عمران، آیه ۶۷.</ref>.<ref>[[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[اهل کتاب - نصیری (مقاله)|مقاله "اهل کتاب"]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۵.</ref> | ||
===[[برگزیده خدا]] بودن=== | ===[[برگزیده خدا]] بودن=== | ||
اهل کتاب خود را نسبت به دیگر ساکنان شبه [[جزیره عرب]] که اغلب [[بت‌پرست]] و فاقد آیین و [[کتاب آسمانی]] بودند، به ویژه [[مشرکان]] [[مکه]] [[برتر]] می‌دانستند ( | [[اهل کتاب]] خود را نسبت به دیگر ساکنان شبه [[جزیره عرب]] که اغلب [[بت‌پرست]] و فاقد [[آیین]] و [[کتاب آسمانی]] بودند، به ویژه [[مشرکان]] [[مکه]] [[برتر]] می‌دانستند {{متن قرآن|وَقَالُوا كُونُوا هُودًا أَوْ نَصَارَى تَهْتَدُوا قُلْ بَلْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ}}<ref>«و گفتند: یهودی یا مسیحی باشید تا راه یابید ؛ بگو: (خیر) بلکه ما بر آیین ابراهیم درست‌آیین هستیم و او از مشرکان نبود» سوره بقره، آیه ۱۳۵.</ref> و بدین جهت خود را در برابر آنان [[مسئول]] نیز نمی‌دانستند: {{متن قرآن|وَمِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مَنْ إِنْ تَأْمَنْهُ بِقِنْطَارٍ يُؤَدِّهِ إِلَيْكَ وَمِنْهُمْ مَنْ إِنْ تَأْمَنْهُ بِدِينَارٍ لَا يُؤَدِّهِ إِلَيْكَ إِلَّا مَا دُمْتَ عَلَيْهِ قَائِمًا ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُوا لَيْسَ عَلَيْنَا فِي الْأُمِّيِّينَ سَبِيلٌ وَيَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ وَهُمْ يَعْلَمُونَ}}<ref>«و از اهل کتاب کسی هست که اگر دارایی فراوانی بدو بسپاری به تو باز پس می‌دهد و از ایشان کسی نیز هست که چون دیناری بدو بسپاری به تو باز نخواهد داد مگر آنکه پیوسته بر سرش ایستاده باشی؛ این بدان روی است که آنان می‌گویند: درباره بی‌سوادان راهی (برای بازخواست) بر ما نیست و بر خداوند دروغ می‌بندند با آنکه خود می‌دانند» سوره آل عمران، آیه ۷۵.</ref> آنان پا را فراتر گذاشته، مدعی بودند که [[فرزندان]] و [[دوستان]] خدایند. گرچه ادعای [[برگزیدگی]] بیشتر در میان [[یهود]] رواج داشت؛ اما [[نصارا]] نیز به تدریج این ادعا را مطرح کردند: {{متن قرآن|وَقَالَتِ الْيَهُودُ وَالنَّصَارَى نَحْنُ أَبْنَاءُ اللَّهِ وَأَحِبَّاؤُهُ قُلْ فَلِمَ يُعَذِّبُكُمْ بِذُنُوبِكُمْ بَلْ أَنْتُمْ بَشَرٌ مِمَّنْ خَلَقَ يَغْفِرُ لِمَنْ يَشَاءُ وَيُعَذِّبُ مَنْ يَشَاءُ وَلِلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا وَإِلَيْهِ الْمَصِيرُ}}<ref>«و یهودیان و مسیحیان گفتند: ما فرزندان خداوند و دوستان اوییم؛ بگو: پس چرا شما را برای گناهانتان عذاب می‌کند؟ خیر، شما نیز بشری هستید از همان کسان که آفریده است، هر که را بخواهد می‌بخشاید و هر که را بخواهد عذاب می‌کند و فرمانفرمایی آسمان‌ها و زمین و آنچه» سوره مائده، آیه ۱۸.</ref> [[قرآن]] در پاسخ آنان [[آمرزش گناه]] را تابع [[اراده]] حکیمانه [[خداوند]] و نه در گرو [[یهودی]] یا [[نصرانی]] بودن خوانده و [[مجازات]] شدن آنها به سبب گناهانشان را [[دلیل]] بطلان ادعای آنان می‌آورد: اگر راست می‌گویید چرا خداوند شما را به سبب گناهانتان [[کیفر]] می‌کند: {{متن قرآن|وَقَالَتِ الْيَهُودُ وَالنَّصَارَى نَحْنُ أَبْنَاءُ اللَّهِ وَأَحِبَّاؤُهُ قُلْ فَلِمَ يُعَذِّبُكُمْ بِذُنُوبِكُمْ بَلْ أَنْتُمْ بَشَرٌ مِمَّنْ خَلَقَ يَغْفِرُ لِمَنْ يَشَاءُ وَيُعَذِّبُ مَنْ يَشَاءُ وَلِلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا وَإِلَيْهِ الْمَصِيرُ}}<ref>«و یهودیان و مسیحیان گفتند: ما فرزندان خداوند و دوستان اوییم؛ بگو: پس چرا شما را برای گناهانتان عذاب می‌کند؟ خیر، شما نیز بشری هستید از همان کسان که آفریده است، هر که را بخواهد می‌بخشاید و هر که را بخواهد عذاب می‌کند و فرمانفرمایی آسمان‌ها و زمین و آنچه» سوره مائده، آیه ۱۸.</ref>؛ همچنین می‌گوید: اگر به [[راستی]] [[اولیای خدا]] هستید چرا [[مشتاق]] [[مرگ]] و [[دیدار]] خداوند نیستید {{متن قرآن|هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ}}<ref>«اوست که در میان نانویسندگان (عرب) ، پیامبری از خود آنان برانگیخت که بر ایشان آیاتش را می‌خواند و آنها را پاکیزه می‌گرداند و به آنان کتاب (قرآن) و فرزانگی می‌آموزد و به راستی پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند» سوره جمعه، آیه ۲.</ref>؛ گویا اهل کتاب بر اثر برخی جرمها و گناهانی که به ارتکاب آنها [[اذعان]] داشتند، خود را مستحق کیفر [[دوزخ]] می‌دانستند؛ اما چون خود را [[دوست]] و [[برگزیده خداوند]] می‌شمردند، [[معتقد]] بودند تنها چند روزی محدود در [[آتش دوزخ]] خواهند ماند: {{متن قرآن|ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُوا لَنْ تَمَسَّنَا النَّارُ إِلَّا أَيَّامًا مَعْدُودَاتٍ وَغَرَّهُمْ فِي دِينِهِمْ مَا كَانُوا يَفْتَرُونَ}}<ref>«این بدان روست که آنان می‌گویند: آتش (دوزخ) جز روزهایی چند به ما نمی‌رسد و آنچه دروغ می‌بافتند آنان را در دینشان فریفته است» سوره آل عمران، آیه ۲۴.</ref>.<ref> تفسیر بیضاوی، ج ۱، ص ۲۴۶.</ref> این ادعا از سوی یهود مطرح می‌شد و آنان مدعی بودند که فقط به مدت ۴۰ [[روز]] که [[بنی‌اسرائیل]] در غیاب [[موسی]]{{ع}} به گوساله‌پرستی پرداختند، [[عذاب]] خواهند شد؛<ref>جامع‌البیان، مج ۳، ج ۳، ص ۲۹۷ ـ ۲۹۸؛ تفسیر ابی السعود، ج ۱، ص ۳۴۴.</ref> اما [[قرآن]] ادعای آنان را مردود دانسته، ضمن بیان این نکته که مورد [[لعن]] [[خداوند]] هستند {{متن قرآن|قُلْ هَلْ أُنَبِّئُكُمْ بِشَرٍّ مِنْ ذَلِكَ مَثُوبَةً عِنْدَ اللَّهِ مَنْ لَعَنَهُ اللَّهُ وَغَضِبَ عَلَيْهِ وَجَعَلَ مِنْهُمُ الْقِرَدَةَ وَالْخَنَازِيرَ وَعَبَدَ الطَّاغُوتَ أُولَئِكَ شَرٌّ مَكَانًا وَأَضَلُّ عَنْ سَوَاءِ السَّبِيلِ}}<ref>«بگو آیا می‌خواهید از کسانی که نزد خداوند کیفری بدتر از این دارند، آگاهتان گردانم؟» سوره مائده، آیه ۶۰.</ref> از [[جاودانه]] بودن آنان در [[آتش دوزخ]] خبر داده است: {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَالْمُشْرِكِينَ فِي نَارِ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا أُولَئِكَ هُمْ شَرُّ الْبَرِيَّةِ}}<ref>«کافران از اهل کتاب و مشرکان در آتش دوزخ‌اند، جاودانه در آنند، آنانند که بدترین آفریدگانند» سوره بینه، آیه ۶.</ref>.<ref>[[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[اهل کتاب - نصیری (مقاله)|مقاله "اهل کتاب"]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۵.</ref> | ||
===انحصاری دانستن [[بهشت]] برای خود=== | ===انحصاری دانستن [[بهشت]] برای خود=== | ||
[[اهل کتاب]] بر اساس امتیازات و [[فضایل]] پنداری، تنها خود را [[شایسته]] ورود به بهشت و [[پیروان]] سایر [[ادیان آسمانی]] را از آن [[محروم]] می‌دانستند: | [[اهل کتاب]] بر اساس امتیازات و [[فضایل]] پنداری، تنها خود را [[شایسته]] ورود به بهشت و [[پیروان]] سایر [[ادیان آسمانی]] را از آن [[محروم]] می‌دانستند: {{متن قرآن|وَقَالُوا لَنْ يَدْخُلَ الْجَنَّةَ إِلَّا مَنْ كَانَ هُودًا أَوْ نَصَارَى تِلْكَ أَمَانِيُّهُمْ قُلْ هَاتُوا بُرْهَانَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ}}<ref>«و گفتند هرگز کسی جز یهودی و مسیحی به بهشت در نمی‌آید، این آرزوی آنهاست، بگو: اگر راست می‌گویید هر برهانی دارید بیاورید» سوره بقره، آیه ۱۱۱.</ref> {{متن قرآن|لَنْ}} به انحصار [[ابدی]] بهشت برای آنان اشاره دارد و حرف {{متن قرآن|أَوْ}} بیانگر این است که [[یهود]] و [[نصارا]] هر دو این ادعا را داشتند.<ref>التبیان، ج ۱، ص ۴۰۹ ـ ۴۱۰؛ مجمع البیان، ج ۱، ص ۳۵۰؛ تفسیر ابن‌کثیر، ج ۱، ص ۱۵۹ ـ ۱۶۰.</ref> قرآن از یک سو چنین ادعایی را صرفاً [[آمال]] و آرزوی آنان و بی‌دلیل می‌خواند و از سوی دیگر ورود به بهشت را فقط بر اساس [[ایمان]] و [[عمل صالح]] امکان‌پذیر می‌شمارد و اینکه به دلخواه اهل کتاب و حتی [[مسلمانان]] نیز نیست: {{متن قرآن|وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَنُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا وَعْدَ اللَّهِ حَقًّا وَمَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللَّهِ قِيلًا}}<ref>«و کسانی را که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند، به بوستان‌هایی درخواهیم آورد که از بن آنها جویباران روان است، هماره در آنها جاودانند، بنا به وعده راستین خداوند و از خداوند راست‌گفتارتر کیست؟» سوره نساء، آیه ۱۲۲.</ref>، {{متن قرآن|لَيْسَ بِأَمَانِيِّكُمْ وَلَا أَمَانِيِّ أَهْلِ الْكِتَابِ مَنْ يَعْمَلْ سُوءًا يُجْزَ بِهِ وَلَا يَجِدْ لَهُ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَلِيًّا وَلَا نَصِيرًا}}<ref>«(کیفر و پاداش) به آرزوهای شما و آرزوهای اهل کتاب (وابسته) نیست، هر کس کار بدی کند کیفر آن را می‌بیند و در برابر خداوند برای خویش یار و یاوری نخواهد یافت» سوره نساء، آیه ۱۲۳.</ref>.<ref>علی نصیری|نصیری، علی، اهل کتاب - نصیری (مقاله)|مقاله "اهل کتاب"، دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم، ج۵.</ref> | ||
==[[احکام فقهی]] و [[حقوقی]] اهل کتاب== | ==[[احکام فقهی]] و [[حقوقی]] اهل کتاب== | ||