جهنم در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
←نگهبانان دوزخ
| خط ۱۴۵: | خط ۱۴۵: | ||
[[قرآن کریم]] بیش از ۷۰ بار درباره [[بهشت و جهنم]] واژه [[خلد]] و مشتقات آن را به کار برده که ۳۹ مورد آن درباره [[عذاب]] دوزخ است؛ همچنین تعابیر دیگری مانند "اِنَّکُم مـکِثون" (زخرف / ۴۳، ۷۷)، "اِنَّ عَذابَها کانَ غَرامـا" ([[فرقان]]/ ۲۵، ۶۵)، "مَأوهُم جَهَنَّمُ" (آل‌عمران / ۳، ۱۹۷؛ [[نساء]] / ۴، ۱۲۱؛ [[توبه]] / ۹، ۹۵)، "مَأوهُمُ النّارُ" ([[یونس]] / ۱۰، ۸)، "عَذابٌ مُقیم" ([[توبه]] / ۹، ۶۸)، ([[هود]] / ۱۱، ۳۹) (زمر / ۳۹، ۴۰)، "وما هُم عَنها بِغابین" (انفطار / ۸۲، ۱۶)، "وما هُم بِخـرِجینَ مِنَ النّار" (بقره / ۲، ۱۶۷)، "وما هُم بِخـرِجینَ مِنها" ([[مائده]] / ۵، ۳۷)، به کار رفته که همگی به گونه‌ای خلود را می‌رسانند. بعضی از [[مفسران]] مراد از عذاب غلیظ در [[آیه]] ۱۷ [[ابراهیم]] / ۱۴ <ref> مجمع البیان، ج ۶، ص ۴۷۴. </ref> و عذاب اکبر در آیه ۲۴ غاشیه / ۸۸ را <ref>مجمع‌البیان، ج ۱۰، ص ۷۲۹. </ref> خلود در [[آتش]] دانسته‌اند، با این حال بعضی با توجیه ظاهر [[آیات]] مزبور و با استناد به [[ادله عقلی]] یا ظاهر آیاتی مانند: "لـبِثینَ فیها اَحقابـا" ([[نبأ]] / ۷۸، ۲۳)، "جَزاءً وِفاقـا" (نبأ / ۷۸، ۲۶) و "خــلِدینَ فیها مادامَتِ السَّمـوتُ والاَرضُ اِلاّ ما شاءَ رَبُّکَ اِنَّ رَبَّکَ فَعّالٌ لِما یُرید" (هود / ۱۱، ۱۰۷) [[ابدیت]] عذاب را منکر و برآن‌اند که عذاب برای [[دوزخیان]] پایان خواهد یافت و خلود را به [[زمان]] طولانی [[تفسیر]] می‌کنند. <ref> الفرقان، ج ۳۰، ص ۴۲ - ۴۵. </ref> با توجه به [[آیات]] فراوانی که بر [[جاودانگی]] [[عذاب]] جمعی از [[دوزخیان]] دلالت دارند، نظریه [[انقطاع]] عذاب در همه اَشکال آنکه مجموعا به ۷ نظریه بالغ می‌شود <ref> الفرقان، ج ۳۰، ص ۴۳. </ref> و نیز روایاتی از [[طریق عامه]] که حاکی از پایان یافتن عذاب [[دوزخ]] و برچیده شدن بساط جهنم‌اند، به [[دلیل]] [[مخالفت]] با کتاب و نیز [[روایات مستفیض]] از طریق [[اهل بیت]]{{عم}} رد شده است. <ref> المیزان، ج ۱، ص ۴۱۲. </ref> [[علمای شیعه]] با اتفاق برآن‌اند که جاودانگی در عذاب مخصوص کسانی است که با [[شرک]] یا [[کفر]] از [[دنیا]] رفته باشند؛ اما کسانی که با [[اعتقاد به توحید]] از دنیا رفته‌اند، هرچند به [[گناهان کبیره]] [[آلوده]] بوده واز آن [[توبه]] نکرده باشند، پس از مدتی از عذاب [[نجات]] خواهند یافت؛<ref>الاعتقادات، ص ۷۷؛ بحارالانوار، ج ۸، ص ۳۲۴؛ اسفار، ج ۵، ص ۳۲۰. </ref> ولی [[معتزله]] و [[خوارج]] بر آن‌اند که [[گناهکاران]] از [[اهل]] [[توحید]] نیز برای همیشه در عذاب‌اند<ref> اوائل المقالات، ص ۴۶ ـ ۴۷؛ التحریر والتنویر، ج ۴، ص ۱۵۳. </ref> و برای [[اثبات]] مدعای خود به آیاتی [[استدلال]] کرده‌اند؛ مانند "ومَن یَقتُل مُؤمِنـًا مُتَعَمِّدًا فَجَزاؤُهُ جَهَنَّمُ خــلِدًا فیها وغَضِبَ اللّهُ عَلَیهِ ولَعَنَهُ واَعَدَّ لَهُ عَذابـًا عَظیمـا" ([[نساء]] / ۴، ۹۳)، <ref> التسهیل، ج ۱، ص ۲۰۵. </ref> "بَلی مَن کَسَبَ سَیِّئَةً واَحـطَت بِهِ خَطِیـ ٔ تُهُ فَاُولکَ اَصحـبُ النّارِ هُم فِیها خــلِدون" (بقره / ۲، ۸۱)، <ref>الکشاف، ج ۱، ص ۱۵۸. </ref> "... ومَن یَعصِ اللّهَ ورَسولَهُ فَاِنَّ لَهُ نارَ جَهَنَّمَ خــلِدینَ فیها اَبَدا" ([[جنّ]] / ۷۲، ۲۳)، "ومَن یَعصِ اللّهَ ورَسولَهُ ویَتَعَدَّ حُدودَهُ یُدخِلهُ نارًا خــلِدًا فیها ولَهُ عَذابٌ مُهین" (نساء / ۴، ۱۴)، "اِنَّ المُجرِمینَ فی عَذابِ جَهَنَّمَ خــلِدون" (زخرف / ۴۳، ۷۴) و "والَّذینَ کَسَبوا السَّیِّـ ٔ تِ جَزاءُ سَیِّئَةٍ بِمِثلِها وتَرهَقُهُم ذِلَّةٌ ما لَهُم مِنَ اللّهِ مِن عاصِمٍ کَاَنَّما اُغشِیَت وُجوهُهُم قِطَعـًا مِنَ الَّیلِ مُظلِمـًا اُولکَ اَصحـبُ النّارِ هُم فِیها خــلِدون". ([[یونس]] / ۱۰، ۲۷) <ref> پیام قرآن، ج ۶، ص ۴۸۹ ـ ۴۹۳. </ref> در برابر، [[منکران]] [[خلود]] مرتکبان [[کبیره]] ضمن پاسخ از [[استدلال]] به [[آیات]] فوق به آیاتی نظیر "اِنَّ اللّهَ لا یَغفِرُ اَن یُشرَکَ بِهِ ویَغفِرُ ما دونَ ذلِکَ لِمَن یَشاءُ ومَن یُشرِک بِاللّهِ فَقَدِ افتَرَی اِثمـًا عَظیمـا" ([[نساء]] / ۴، ۴۸)، "اِنَّ اللّهَ لا یَغفِرُ اَن یُشرَکَ بِهِ ویَغفِرُ ما دونَ ذلِکَ لِمَن یَشاءُ ومَن یُشرِک بِاللّهِ فَقَد ضَلَّ ضَلـلاً بَعیدا" (نساء / ۴، ۱۱۶) و "بَلی مَن کَسَبَ سَیِّئَةً واَحـطَت بِهِ خَطِیـ ٔ تُهُ فَاُولکَ اَصحـبُ النّارِ هُم فِیها خــلِدون" (بقره / ۲، ۸۱) استناد جسته‌اند. <ref>فتح القدیر، ج ۱، ص ۵۷۶؛ الوجیز، ج ۱، ص ۳۳۴؛ مواهب الرحمن، ج ۹، ص ۱۴۶. </ref>.<ref>[[محمد صادق صالحی‌منش|صالحی‌منش، محمد صادق]]، [[جهنم (مقاله)|مقاله "جهنم"]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۰ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۰.</ref> | [[قرآن کریم]] بیش از ۷۰ بار درباره [[بهشت و جهنم]] واژه [[خلد]] و مشتقات آن را به کار برده که ۳۹ مورد آن درباره [[عذاب]] دوزخ است؛ همچنین تعابیر دیگری مانند "اِنَّکُم مـکِثون" (زخرف / ۴۳، ۷۷)، "اِنَّ عَذابَها کانَ غَرامـا" ([[فرقان]]/ ۲۵، ۶۵)، "مَأوهُم جَهَنَّمُ" (آل‌عمران / ۳، ۱۹۷؛ [[نساء]] / ۴، ۱۲۱؛ [[توبه]] / ۹، ۹۵)، "مَأوهُمُ النّارُ" ([[یونس]] / ۱۰، ۸)، "عَذابٌ مُقیم" ([[توبه]] / ۹، ۶۸)، ([[هود]] / ۱۱، ۳۹) (زمر / ۳۹، ۴۰)، "وما هُم عَنها بِغابین" (انفطار / ۸۲، ۱۶)، "وما هُم بِخـرِجینَ مِنَ النّار" (بقره / ۲، ۱۶۷)، "وما هُم بِخـرِجینَ مِنها" ([[مائده]] / ۵، ۳۷)، به کار رفته که همگی به گونه‌ای خلود را می‌رسانند. بعضی از [[مفسران]] مراد از عذاب غلیظ در [[آیه]] ۱۷ [[ابراهیم]] / ۱۴ <ref> مجمع البیان، ج ۶، ص ۴۷۴. </ref> و عذاب اکبر در آیه ۲۴ غاشیه / ۸۸ را <ref>مجمع‌البیان، ج ۱۰، ص ۷۲۹. </ref> خلود در [[آتش]] دانسته‌اند، با این حال بعضی با توجیه ظاهر [[آیات]] مزبور و با استناد به [[ادله عقلی]] یا ظاهر آیاتی مانند: "لـبِثینَ فیها اَحقابـا" ([[نبأ]] / ۷۸، ۲۳)، "جَزاءً وِفاقـا" (نبأ / ۷۸، ۲۶) و "خــلِدینَ فیها مادامَتِ السَّمـوتُ والاَرضُ اِلاّ ما شاءَ رَبُّکَ اِنَّ رَبَّکَ فَعّالٌ لِما یُرید" (هود / ۱۱، ۱۰۷) [[ابدیت]] عذاب را منکر و برآن‌اند که عذاب برای [[دوزخیان]] پایان خواهد یافت و خلود را به [[زمان]] طولانی [[تفسیر]] می‌کنند. <ref> الفرقان، ج ۳۰، ص ۴۲ - ۴۵. </ref> با توجه به [[آیات]] فراوانی که بر [[جاودانگی]] [[عذاب]] جمعی از [[دوزخیان]] دلالت دارند، نظریه [[انقطاع]] عذاب در همه اَشکال آنکه مجموعا به ۷ نظریه بالغ می‌شود <ref> الفرقان، ج ۳۰، ص ۴۳. </ref> و نیز روایاتی از [[طریق عامه]] که حاکی از پایان یافتن عذاب [[دوزخ]] و برچیده شدن بساط جهنم‌اند، به [[دلیل]] [[مخالفت]] با کتاب و نیز [[روایات مستفیض]] از طریق [[اهل بیت]]{{عم}} رد شده است. <ref> المیزان، ج ۱، ص ۴۱۲. </ref> [[علمای شیعه]] با اتفاق برآن‌اند که جاودانگی در عذاب مخصوص کسانی است که با [[شرک]] یا [[کفر]] از [[دنیا]] رفته باشند؛ اما کسانی که با [[اعتقاد به توحید]] از دنیا رفته‌اند، هرچند به [[گناهان کبیره]] [[آلوده]] بوده واز آن [[توبه]] نکرده باشند، پس از مدتی از عذاب [[نجات]] خواهند یافت؛<ref>الاعتقادات، ص ۷۷؛ بحارالانوار، ج ۸، ص ۳۲۴؛ اسفار، ج ۵، ص ۳۲۰. </ref> ولی [[معتزله]] و [[خوارج]] بر آن‌اند که [[گناهکاران]] از [[اهل]] [[توحید]] نیز برای همیشه در عذاب‌اند<ref> اوائل المقالات، ص ۴۶ ـ ۴۷؛ التحریر والتنویر، ج ۴، ص ۱۵۳. </ref> و برای [[اثبات]] مدعای خود به آیاتی [[استدلال]] کرده‌اند؛ مانند "ومَن یَقتُل مُؤمِنـًا مُتَعَمِّدًا فَجَزاؤُهُ جَهَنَّمُ خــلِدًا فیها وغَضِبَ اللّهُ عَلَیهِ ولَعَنَهُ واَعَدَّ لَهُ عَذابـًا عَظیمـا" ([[نساء]] / ۴، ۹۳)، <ref> التسهیل، ج ۱، ص ۲۰۵. </ref> "بَلی مَن کَسَبَ سَیِّئَةً واَحـطَت بِهِ خَطِیـ ٔ تُهُ فَاُولکَ اَصحـبُ النّارِ هُم فِیها خــلِدون" (بقره / ۲، ۸۱)، <ref>الکشاف، ج ۱، ص ۱۵۸. </ref> "... ومَن یَعصِ اللّهَ ورَسولَهُ فَاِنَّ لَهُ نارَ جَهَنَّمَ خــلِدینَ فیها اَبَدا" ([[جنّ]] / ۷۲، ۲۳)، "ومَن یَعصِ اللّهَ ورَسولَهُ ویَتَعَدَّ حُدودَهُ یُدخِلهُ نارًا خــلِدًا فیها ولَهُ عَذابٌ مُهین" (نساء / ۴، ۱۴)، "اِنَّ المُجرِمینَ فی عَذابِ جَهَنَّمَ خــلِدون" (زخرف / ۴۳، ۷۴) و "والَّذینَ کَسَبوا السَّیِّـ ٔ تِ جَزاءُ سَیِّئَةٍ بِمِثلِها وتَرهَقُهُم ذِلَّةٌ ما لَهُم مِنَ اللّهِ مِن عاصِمٍ کَاَنَّما اُغشِیَت وُجوهُهُم قِطَعـًا مِنَ الَّیلِ مُظلِمـًا اُولکَ اَصحـبُ النّارِ هُم فِیها خــلِدون". ([[یونس]] / ۱۰، ۲۷) <ref> پیام قرآن، ج ۶، ص ۴۸۹ ـ ۴۹۳. </ref> در برابر، [[منکران]] [[خلود]] مرتکبان [[کبیره]] ضمن پاسخ از [[استدلال]] به [[آیات]] فوق به آیاتی نظیر "اِنَّ اللّهَ لا یَغفِرُ اَن یُشرَکَ بِهِ ویَغفِرُ ما دونَ ذلِکَ لِمَن یَشاءُ ومَن یُشرِک بِاللّهِ فَقَدِ افتَرَی اِثمـًا عَظیمـا" ([[نساء]] / ۴، ۴۸)، "اِنَّ اللّهَ لا یَغفِرُ اَن یُشرَکَ بِهِ ویَغفِرُ ما دونَ ذلِکَ لِمَن یَشاءُ ومَن یُشرِک بِاللّهِ فَقَد ضَلَّ ضَلـلاً بَعیدا" (نساء / ۴، ۱۱۶) و "بَلی مَن کَسَبَ سَیِّئَةً واَحـطَت بِهِ خَطِیـ ٔ تُهُ فَاُولکَ اَصحـبُ النّارِ هُم فِیها خــلِدون" (بقره / ۲، ۸۱) استناد جسته‌اند. <ref>فتح القدیر، ج ۱، ص ۵۷۶؛ الوجیز، ج ۱، ص ۳۳۴؛ مواهب الرحمن، ج ۹، ص ۱۴۶. </ref>.<ref>[[محمد صادق صالحی‌منش|صالحی‌منش، محمد صادق]]، [[جهنم (مقاله)|مقاله "جهنم"]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۰ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۰.</ref> | ||
==نگهبانان [[دوزخ]]== | ==نگهبانان [[دوزخ]]== | ||
در آیات | در آیات {{متن قرآن|وَسِيقَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِلَى جَهَنَّمَ زُمَرًا حَتَّى إِذَا جَاءُوهَا فُتِحَتْ أَبْوَابُهَا وَقَالَ لَهُمْ خَزَنَتُهَا أَلَمْ يَأْتِكُمْ رُسُلٌ مِنْكُمْ يَتْلُونَ عَلَيْكُمْ آيَاتِ رَبِّكُمْ وَيُنْذِرُونَكُمْ لِقَاءَ يَوْمِكُمْ هَذَا قَالُوا بَلَى وَلَكِنْ حَقَّتْ كَلِمَةُ الْعَذَابِ عَلَى الْكَافِرِينَ}}<ref>«و آنان را که کفر ورزیدند دسته‌دسته به سوی دوزخ گسیل می‌کنند تا چون به آن رسند درهای آن گشوده شود و نگهبانان آن به آنها بگویند: آیا پیامبرانی از میان خودتان نیامده بودند که آیات پروردگارتان را بر شما می‌خواندند و شما را به دیدار امروزتان هشدار می‌دادند؟» سوره زمر، آیه ۷۱.</ref>، {{متن قرآن|وَقَالَ الَّذِينَ فِي النَّارِ لِخَزَنَةِ جَهَنَّمَ ادْعُوا رَبَّكُمْ يُخَفِّفْ عَنَّا يَوْمًا مِنَ الْعَذَابِ}}<ref>«و آنان که در آتش (دوزخ) اند به دوزخبانان می‌گویند: از پروردگارتان بخواهید یک روز از عذاب ما را کاهش دهد» سوره غافر، آیه ۴۹.</ref> و {{متن قرآن|تَكَادُ تَمَيَّزُ مِنَ الْغَيْظِ كُلَّمَا أُلْقِيَ فِيهَا فَوْجٌ سَأَلَهُمْ خَزَنَتُهَا أَلَمْ يَأْتِكُمْ نَذِيرٌ}}<ref>«نزدیک است که بند بند آن (دوزخ) از خشم از هم جدا شود؛ هر گاه دسته‌ای را در آن درافکنند نگهبانانش از آنان می‌پرسند: آیا بیم‌دهنده‌ای نزدتان نیامده بود؟» سوره ملک، آیه ۸.</ref> از خزنه [[جهنم]] سخن رفته است. خزنه جمع [[خازن]] به معنای [[نگهبان]] است. <ref> المیزان، ج ۱۹، ص ۳۵۲. </ref> در آیه {{متن قرآن|وَمَا جَعَلْنَا أَصْحَابَ النَّارِ إِلَّا مَلَائِكَةً وَمَا جَعَلْنَا عِدَّتَهُمْ إِلَّا فِتْنَةً لِلَّذِينَ كَفَرُوا لِيَسْتَيْقِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ وَيَزْدَادَ الَّذِينَ آمَنُوا إِيمَانًا وَلَا يَرْتَابَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ وَالْمُؤْمِنُونَ وَلِيَقُولَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَالْكَافِرُونَ مَاذَا أَرَادَ اللَّهُ بِهَذَا مَثَلًا كَذَلِكَ يُضِلُّ اللَّهُ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي مَنْ يَشَاءُ وَمَا يَعْلَمُ جُنُودَ رَبِّكَ إِلَّا هُوَ وَمَا هِيَ إِلَّا ذِكْرَى لِلْبَشَرِ}}<ref>«و دوزخبانان را جز از فرشتگان نگماردیم و شمار آنان را جز آزمونی برای کافران قرار ندادیم تا اهل کتاب، یقین پیدا کنند و مؤمنان بر ایمان خود بیفزایند و اهل کتاب و مؤمنان، دچار تردید نشوند و سرانجام بیماردلان و کافران بگویند که خداوند از این مثل چه می‌خواهد؟ بدین‌گونه خداوند هر که را بخواهد در گمراهی وا می‌نهد و هر که را بخواهد راهنمایی می‌کند و سپاه پروردگارت را کسی جز او نمی‌داند و این جز یادآوری برای آدمیان، نیست» سوره مدثر، آیه ۳۱.</ref> از خزنه جهنم باعنوان {{متن قرآن|أَصْحَابَ النَّارِ}} یاد<ref>جامع البیان، ج ۲۹ ص ۱۰۰ - ۱۰۱؛ المیزان، ج ۲۰، ص ۸۹. </ref> و بیان شده که آنان از ملائکه‌اند: {{متن قرآن|{{متن قرآن|وَمَا جَعَلْنَا أَصْحَابَ النَّارِ إِلَّا مَلَائِكَةً}} و در [[آیه]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ عَلَيْهَا مَلَائِكَةٌ غِلَاظٌ شِدَادٌ لَا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ}}<ref>«ای مؤمنان! خود و خانواده خویش را از آتشی بازدارید که هیزم آن آدمیان و سنگ‌هاست؛ فرشتگان درشتخوی سختگیری بر آن نگاهبانند که از آنچه خداوند به آنان فرمان دهد سر نمی‌پیچند و آنچه فرمان یابند بجای می‌آورند» سوره تحریم، آیه ۶.</ref> نیز تصریح شده که گماشتگان دوزخ فرشتگان‌اند. گفته می‌شود: از آن‌رو [[خداوند]] متعالی گماشتگان دوزخ را از [[ملائکه]] قرار داده که عالم ملک در [[سلطه]] [[عالم ملکوت]] قرار دارد و در نتیجه ملائکه که از عالم ملکوت‌اند بر [[اهل]] [[عذاب]] سلطه و [[غلبه]] دارند <ref> تفسیر ابن عربی، ج ۲، ص ۳۸۵. </ref> یا از آن‌رو که از جنس [[آدمیان]] و جنیانی که در [[دوزخ]] [[عذاب]] می‌شوند نباشند تا هیچ زمینه‌ای برای ترحم و [[انس]] گرفتن میان آنان و [[اهل]] عذاب نباشد و هم از آن‌رو که [[ملائکه]] در زمینه عذاب [[مجرمان]] سختگیرترین و نیرومندترین و در زمینه [[خشم]] برای [[خدا]] شدیدترین آفریده‌های [[خداوند]] بوده، در اجرای دستورهای سخت، از همه تواناترند. <ref>التفسیر الکبیر، ج ۳۰، ص ۷۰۹؛ الاصفی، ج ۲، ص ۱۳۷۴. </ref> در [[آیه]] {{متن قرآن|سَنَدْعُ الزَّبَانِيَةَ}}<ref>«ما (نیز) آتش افروزان (دوزخ) را بی‌درنگ فرا می‌خوانیم» سوره علق، آیه ۱۸.</ref> از خزنه [[جهنم]] با نام {{متن قرآن|الزَّبَانِيَةَ}} یاد شده است. [[مفسران]] مراد از زبانیه را ملائکه عذاب دانسته‌اند. <ref> کشف الاسرار، ج ۱۰، ص ۵۵۳؛ التبیان، ج ۱۰، ص ۳۸۲؛ التفسیر الکبیر، ج ۳۲، ص ۲۲۶. </ref> "زبانیه" از ریشه "زبن" به معنای دفع همراه با شدت <ref>مجمع‌البحرین، ج ۲، ص ۲۶۶، "زبن"؛ التحریر و التنویر، ج ۳۰، ص ۳۹۹. </ref> و به نظری واژه زبانیه به معنای شُرْطه (پلیس) <ref> بیان السعاده، ج ۴، ص ۲۶۶. </ref> یا [[مقامات]] لشکری است. <ref>روان جاوید، ج ۵، ص ۴۱۱. </ref> در آیه {{متن قرآن|وَنَادَوْا يَا مَالِكُ لِيَقْضِ عَلَيْنَا رَبُّكَ قَالَ إِنَّكُمْ مَاكِثُونَ}}<ref>«و فریاد برآورند که ای نگهبان (دوزخ)! کاش پروردگارت کار ما را تمام کند! (او در پاسخ) می‌گوید: شما (در این عذاب) ماندگار خواهید بود» سوره زخرف، آیه ۷۷.</ref> از "[[مالک]]" یاد شده که [[دوزخیان]] از او تقاضا می‌کنند که از پروردگارش بخواهد که آنان را بمیراند تا از عذاب برهند. طبق آیه {{متن قرآن|وَمَا جَعَلْنَا أَصْحَابَ النَّارِ إِلَّا مَلَائِكَةً وَمَا جَعَلْنَا عِدَّتَهُمْ إِلَّا فِتْنَةً لِلَّذِينَ كَفَرُوا لِيَسْتَيْقِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ وَيَزْدَادَ الَّذِينَ آمَنُوا إِيمَانًا وَلَا يَرْتَابَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ وَالْمُؤْمِنُونَ وَلِيَقُولَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَالْكَافِرُونَ مَاذَا أَرَادَ اللَّهُ بِهَذَا مَثَلًا كَذَلِكَ يُضِلُّ اللَّهُ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي مَنْ يَشَاءُ وَمَا يَعْلَمُ جُنُودَ رَبِّكَ إِلَّا هُوَ وَمَا هِيَ إِلَّا ذِكْرَى لِلْبَشَرِ}}<ref>«و دوزخبانان را جز از فرشتگان نگماردیم و شمار آنان را جز آزمونی برای کافران قرار ندادیم تا اهل کتاب، یقین پیدا کنند و مؤمنان بر ایمان خود بیفزایند و اهل کتاب و مؤمنان، دچار تردید نشوند و سرانجام بیماردلان و کافران بگویند که خداوند از این مثل چه می‌خواهد؟ بدین‌گونه خداوند هر که را بخواهد در گمراهی وا می‌نهد و هر که را بخواهد راهنمایی می‌کند و سپاه پروردگارت را کسی جز او نمی‌داند و این جز یادآوری برای آدمیان، نیست» سوره مدثر، آیه ۳۱.</ref> مالک از [[فرشتگان]] گماشته شده بر دوزخ است و صریح روایتی از [[رسول]] گرامی{{صل}} <ref>البرهان، ج ۴، ص ۸۸۳. </ref> و ظاهر روایاتی از [[امام باقر]] و [[امام صادق]]{{ع}} <ref> بحار الانوار، ج ۸، ص ۲۸۴، ۲۹۱. </ref> و نیز [[روایات]] [[عامه]] <ref>جامع البیان، ج ۲۵، ص ۵۹. </ref> نشان می‌دهد که او [[فرمانده]] فرشتگان گماشته شده بر دوزخ است. از همین روایات استفاده می‌شود که مالک نام [[فرشته]] یادشده است، چنان‌که بعضی به آن تصریح کرده‌اند؛<ref> التحریر و التنویر، ج ۲۵، ص ۲۹۳؛ تفسیر ابن عربی، ج ۲، ص ۲۴۲. </ref> ولی از سخنان بعضی از [[مفسران]] شاید استفاده شود که [[مالک]] نام [[فرشته]] یاد شده نیست، بلکه از آن‌رو که او [[زمامدار]] [[امر]] [[دوزخ]] است با این لفظ به او اشاره شده است. <ref> تفسیر لاهیجی، ج ۴، ص ۹۴؛ نمونه، ج ۲۱، ص ۱۲۲. </ref> به نظری این فرشته را از آن رو مالک نامیده‌اند که امر [[دوزخیان]] به او واگذار شده و دوزخیان کسانی هستند که [[دنیا]] را مالک بوده و آن را بر همه چیز ترجیح می‌داده‌اند. <ref>تفسیر ابن عربی، ج ۲، ص ۲۴۲. </ref>. | ||
برخلاف [[دوزخیان]] که مشمول [[غضب]] [[خداوند]] بوده، از [[رحمت الهی]] دورند، [[ملائکه]] [[موکل]] بر دوزخ مورد [[ثنای الهی]] قرار گرفته‌اند: | [[قرآن کریم]] [[ملائکه]] [[نگهبان]] دوزخ را با عناوین {{متن قرآن|غِلَاظٌ}} و {{متن قرآن|شِدَادٌ}} [[وصف]] کرده و یادآور شده که آنها از [[فرمان خدا]] سرپیچی‌نکرده، هرچه را [[دستور]] دارند عمل می‌کنند: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ عَلَيْهَا مَلَائِكَةٌ غِلَاظٌ شِدَادٌ لَا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ}}<ref>«ای مؤمنان! خود و خانواده خویش را از آتشی بازدارید که هیزم آن آدمیان و سنگ‌هاست؛ فرشتگان درشتخوی سختگیری بر آن نگاهبانند که از آنچه خداوند به آنان فرمان دهد سر نمی‌پیچند و آنچه فرمان یابند بجای می‌آورند» سوره تحریم، آیه ۶.</ref> واژه {{متن قرآن|غِلَاظٌ}} اشاره به [[تندخویی]] <ref> التبیان، ج ۱، ص ۵۰. </ref> و [[رفتار]] [[خشن]] <ref> المیزان، ج ۱۹، ص ۳۳۴. </ref> آنان، و واژه {{متن قرآن|شِدَادٌ}} اشاره به [[عزم راسخ]] و نیرومند در [[امتثال]] فرمان‌های [[خداوند]] است. <ref> المیزان، ج ۱۹، ص ۳۳۴. </ref> در [[احادیث]] [[معراج]] که [[دیدار]] [[رسول]] گرامی{{صل}} از دوزخ و [[ملاقات]] با مالک را بازگو کرده، آمده است که برخلاف سایر [[فرشتگان]] که با چهره‌ای گشاده با [[پیامبر]]{{صل}} [[روبه]] رو شده‌اند، پیامبر{{صل}} مالک را ترشرو و با چهره‌ای [[درهم]] کشیده [[مشاهده]] فرموده و [[جبرئیل]]{{ع}} توضیح داده که خداوند او را این چنین [[آفریده]] <ref> بحارالانوار، ج ۸، ص ۲۸۴. </ref> و هرگز نخندیده و نخواهد خندید و جبرئیل و همه فرشتگان از او بیمناک‌اند. <ref> بحارالانوار، ج ۸، ص ۲۹۱. </ref> [[وظیفه]] نگهبانان دوزخ، [[شکنجه]] دوزخیان <ref> تفسیر قمی، ج ۲، ص ۳۹۴ - ۳۹۵. </ref> با انواع [[عذاب]] <ref> المیزان، ج ۱۹، ص ۳۳۴. </ref> و ممانعت از [[خروج]] آنان از [[دوزخ]] <ref>نثر طوبی، ج ۱، ص ۱۶۸. </ref> است. | ||
برخلاف [[دوزخیان]] که مشمول [[غضب]] [[خداوند]] بوده، از [[رحمت الهی]] دورند، [[ملائکه]] [[موکل]] بر دوزخ مورد [[ثنای الهی]] قرار گرفته‌اند: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ عَلَيْهَا مَلَائِكَةٌ غِلَاظٌ شِدَادٌ لَا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ}}<ref>«ای مؤمنان! خود و خانواده خویش را از آتشی بازدارید که هیزم آن آدمیان و سنگ‌هاست؛ فرشتگان درشتخوی سختگیری بر آن نگاهبانند که از آنچه خداوند به آنان فرمان دهد سر نمی‌پیچند و آنچه فرمان یابند بجای می‌آورند» سوره تحریم، آیه ۶.</ref> به روایتی از [[امام عسکری]]{{ع}} [[آتش دوزخ]] هرچند برای [[کافران]] [[عذاب]] ولی برای خزنه [[جهنم]] [[رحمت]] است. <ref>بحارالانوار، ج ۸، ص ۲۸۶. </ref> به گفته‌ای [[شکنجه]] دوزخیان برای خزنه جهنم مایه [[سرور]] و [[لذت]] است. <ref> التبیان، ج ۱۰، ص ۵۱. </ref>.<ref>[[محمد صادق صالحی‌منش|صالحی‌منش، محمد صادق]]، [[جهنم (مقاله)|مقاله "جهنم"]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۰ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۰.</ref> | |||
==تعداد خازنان== | ==تعداد خازنان== | ||