توکل: تفاوت میان نسخه‌ها
←توکل در فرهنگ قرآن
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
پس توکّل یعنی انسان در پیمودن راه حقّ چه از جنبه مثبت و چه از جنبه منفی به خود [[تزلزل]] راه ندهد و مطمئن باشد که اگر در جریان [[زندگی]] [[هدف]] صحیح و خداپسندانه خود را در نظر بگیرد نه [[منافع]] شخصی را، اگر فعالیّت خود را متوجّه [[انجام وظیفه]] کند نه متوجّه خود کار خود را به خدا بازگذارد، خداوند او را تحت [[حمایت]] خود قرار می‌دهد<ref>مجموعه آثار، ج۱، ص۳۱۴.</ref><ref>[[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۲۹۴.</ref> | پس توکّل یعنی انسان در پیمودن راه حقّ چه از جنبه مثبت و چه از جنبه منفی به خود [[تزلزل]] راه ندهد و مطمئن باشد که اگر در جریان [[زندگی]] [[هدف]] صحیح و خداپسندانه خود را در نظر بگیرد نه [[منافع]] شخصی را، اگر فعالیّت خود را متوجّه [[انجام وظیفه]] کند نه متوجّه خود کار خود را به خدا بازگذارد، خداوند او را تحت [[حمایت]] خود قرار می‌دهد<ref>مجموعه آثار، ج۱، ص۳۱۴.</ref><ref>[[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۲۹۴.</ref> | ||
==توکل در فرهنگ قرآن== | ==توکل در فرهنگ قرآن== | ||
در [[قرآن کریم]] کلمه توکل با همین لفظ و با دیگر صیغه‌های ماضی، مضارع و امر آن از این باب، با الفاظ: {{متن قرآن|تَوْكَّلْتُ}}، {{متن قرآن|تَوَكَّلْنَا}، {{متن قرآن|نَتَوَكَّلَ}}، {{متن قرآن|يَتَوَكَّلُ}}، {{متن قرآن|يَتَوَكَّلُونَ}}، {{متن قرآن|تَوَكَّلُوا}}، و در مجموع در [[چهل]] کلمه ذکر شده، که ما در این جا کلمه {{متن قرآن|تَوْكَّلْتُ}} را که در هفت [[آیه]] از شش [[سوره]] [[قرآن مجید]] ذکر شده و پنج آیه آن، مکی، و دو آیه آن، در [[مدینه]] نازل گردیده، برای تحقیق [[انتخاب]] می‌کنیم. لذا طبق معمول، بعد از تنظیم [[آیات]] به ترتیب مصحفی، به بررسی لغوی آن می‌پردازیم. سپس آن را از کتب [[تفسیر]] و تفسیر [[روایی]] علمای [[اهل]] [[شیعه]] و [[تسنن]] مورد تحقیق قرار می‌دهیم، و سرانجام هم با [[استعانت]] از امدادهای [[خدای سبحان]] در آن [[تدبر]] می‌کنیم.<ref>[[عبدالنبی امامی|امامی، عبدالنبی]]، [[فرهنگ قرآن ج۱ (کتاب)|فرهنگ قرآن ج۱]]، ص ۴۴۵.</ref> | در [[قرآن کریم]] کلمه توکل با همین لفظ و با دیگر صیغه‌های ماضی، مضارع و امر آن از این باب، با الفاظ: {{متن قرآن|تَوْكَّلْتُ}}، {{متن قرآن|تَوَكَّلْنَا}}، {{متن قرآن|نَتَوَكَّلَ}}، {{متن قرآن|يَتَوَكَّلُ}}، {{متن قرآن|يَتَوَكَّلُونَ}}، {{متن قرآن|تَوَكَّلُوا}}، و در مجموع در [[چهل]] کلمه ذکر شده، که ما در این جا کلمه {{متن قرآن|تَوْكَّلْتُ}} را که در هفت [[آیه]] از شش [[سوره]] [[قرآن مجید]] ذکر شده و پنج آیه آن، مکی، و دو آیه آن، در [[مدینه]] نازل گردیده، برای تحقیق [[انتخاب]] می‌کنیم. لذا طبق معمول، بعد از تنظیم [[آیات]] به ترتیب مصحفی، به بررسی لغوی آن می‌پردازیم. سپس آن را از کتب [[تفسیر]] و تفسیر [[روایی]] علمای [[اهل]] [[شیعه]] و [[تسنن]] مورد تحقیق قرار می‌دهیم، و سرانجام هم با [[استعانت]] از امدادهای [[خدای سبحان]] در آن [[تدبر]] می‌کنیم.<ref>[[عبدالنبی امامی|امامی، عبدالنبی]]، [[فرهنگ قرآن ج۱ (کتاب)|فرهنگ قرآن ج۱]]، ص ۴۴۵.</ref> | ||
===در معنای توکل=== | |||
راغب در مفردات فرموده: [[توکیل]]، [[اعتماد]] نمودن بر غیر و او را [[نایب]] خود قرار دادن است، و [[وکیل]] بر وزن فعیل، به معنای مفعول آن است. قال تعالی: {{متن قرآن|وَكَفَى بِاللَّهِ وَكِيلًا}}<ref>«و خداوند (تو را) کارساز، بس» سوره نساء، آیه ۸۱.</ref>؛ یعنی او کافی است که امر تو را [[ولایت]] کند و [[معتمد]] تو و نایب تو باشد، و گفته می‌شود، توکل بر دو وجه است؛ یکی مانند: {{عربی|توکلت لفلان}}؛ به معنای بر او ولایت نمودم، و وجه دیگر، نظیر: {{عربی|وکلته فتوکل لی}}؛ یعنی او را وکیل نمودم، پس برایم [[وکالت]] نمود، و {{عربی|توکلت علیه}}؛ به معنای بر او اعتماد نمودم، و در بسیاری موارد، وکیل به کفیل [[تفسیر]] می‌شود، و وکیل اعم است؛ زیرا هر کفیلی وکیل است، ولی هر وکیلی کفیل نیست<ref>مفردات، ص۵۶۹.</ref>. | |||
فخرالدین در [[مجمع]] البحرین فرموده: قوله: {{متن قرآن|وَمَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ}}<ref>«و هر که بر خدا توکل کند همو وی را بسنده است» سوره طلاق، آیه ۳.</ref>، اصل در توکل، اظهار عجز و [[درماندگی]] در کار بوده و اسم آن {{عربی|تکلان}} است، و {{عربی|توکل علی الله}}، [[انقطاع]] و بریدن [[بنده]] است از همه [[مخلوقات]] به سوی [[خدای متعال]]، در آنچه که از مخلوق [[آرزو]] می‌کند، و گفته‌اند: ترک سعی و [[کوشش]] است در آنچه [[قدرت بشری]] وسعت در آن را ندارد، و فی قوله: {{متن قرآن|لَسْتُ عَلَيْكُمْ بِوَكِيلٍ}}<ref>«من بر (نگهداشت) شما گمارده نیستم» سوره انعام، آیه ۶۶.</ref>، وکیل بر شیء، عبارت از [[قیام]] به [[حفظ]] آن چیز و دفع ضرر کردن از آن است، و توکیل عبارت است از اعتماد نمودن بر شخص و او را نایب خود قرار دادن؛ از آن قبیل است، قوله: {{متن قرآن|وَكَفَى بِاللَّهِ وَكِيلًا}}؛ یعنی خدای متعال کافی است که امر تو را [[ولایت]] و [[سرپرستی]] کند، و [[وکیل]] از اسمای [[خدای تعالی]] است. گفته‌اند که او کافی است، و گفته‌اند که او کفیل بر روزی [[بندگان]] است، و در [[حدیث]] آمده است: {{متن حدیث|لَوْ تَوَكَّلْتُمْ عَلَى اللَّهِ حَقَّ تَوَكُّلِهِ لَكَانَ كَذَا}}؛ یعنی اگر بر خدای تعالی [[حق]] توکل او توکل کنید، چنین خواهد بود، و آن به این است که به طور [[قطع]] و [[یقین]] معلوم باشد که: {{عربی|لا فاعل الا الله}}، و هر موجودی از [[رزق]]، [[عطا]]، منع و غیر آن از جانب خدای تعالی است. پس از آن، بر وجه نیکویی، در [[طلب]] خواسته‌اش سعی و تلاش بنماید. در [[معانی الاخبار]]، {{متن حدیث|التَّوَكُّلُ عَلَى اللَّهِ}}، [[علم]] به این است که مخلوق، نه یارای ضرر رساندن دارد و نه [[قدرت]] بر نفع رساندن، و نه عطا می‌کند و نه می‌تواند مانع عطا شود، و [[یأس]] و [[ناامیدی]] از جانب [[مردم]] داشتن و در عمل آن را به کاربردن. پس وقتی بنده‌ای چنین باشد، برای احدی به جز [[خدای متعال]] کار نمی‌کند، و به جز خدای متعال، نه به کسی امیدی دارد، و نه از کسی ترسی دارد، و به جز خدای تعالی، به احدی [[طمع]] ندارد. گاهی چنین [[گمان]] می‌رود که توکل، ترک کسب و ترک تلاش و [[کوشش]] در جهت تحصیل و به دست آوردن شیء مورد [[حاجت]] است، و این گمانی است جاهلانه و نابخردانه، بلکه چنین کاری [[گناه]] و [[حرام]] است، و در حدیث [[ابابصیر]] آمده است که سؤال نمود: حدِّ توکل چیست؟ فرمود: “الیقین” سؤال نمود: حدِّ یقین چیست؟ فرمود: تا زمانی که با خدای متعال است، از هیچ چیز [[خوف]] و ترسی ندارد<ref>مجمع البحرین، ص۴۵۹.</ref>. | |||
در مقدمه مرآة الانوار و مشکوة الاسرار فرموده: بدان که وکیل کسی است که بر او [[اعتماد]] شود و امور به او واگذار گردد. در قاموس، در معنای {{عربی|وکل بالله، توکل علیه، و اتکل}} فرموده: [[تسلیم]] او شدن، {{عربی|و وکل الیه الامر}}؛ یعنی آن را [[تسلیم]] کرد و آن را رها نمود. پس {{متن حدیث|التَّوَكُّلُ عَلَى اللَّهِ}}، [[انقطاع]] [[بنده]] است به او در جمیع آنچه آرزوی برآمدن آن را دارد؛ به این که رغبتش را از هر کسی منقطع نماید. پس از آن، مخفی نماند که [[پیامبر]]{{صل}} و [[امام]] معتمدی هستند که [[عامه]] امور از جانب [[خدای متعال]] و به امر او به آنان واگذار شده است، و لذا در [[وجوب]] تسلیم به او و انقطاع به سوی او و [[اعتماد]] بر او، هیچ حرفی نیست، و بالضرورة تسلیم او شدن و اعتماد بر او داشتن، در [[حکم]] تسلیم [[خدا]] شدن و اعتماد بر [[خدای تعالی]] داشتن است؛ از نظر این که او [[داعی]] از جانب خدای تعالی است. بنابراین، امکان دارد در بعضی موارد و مواضع به مناسبت، [[وکیل]] را [[تأویل]] به امام{{ع}} نمود<ref>مقدمه برهان، ص۲۲۰.</ref>. | |||
در [[فرهنگ]] لغات فرمود: {{عربی|وَکْل و وُکُول}}؛ یعنی واگذار کردن کار خود به دیگری، {{عربی|تکْلَه و موال}}؛ یعنی عاجزی که کار را به دیگری بسپارد. {{عربی|وَکَل و وُکْلَه}}؛ یعنی مرد عاجز که کار خود را به دیگری واگذار کند. {{عربی|وَکِل}}؛ یعنی [[ترسو]]، عاجز و کودن. {{عربی|وَکال و وِکال}}؛ یعنی [[سستی]]، کودنی و [[کاهلی]]. {{عربی|وَکالَة و وِکالَة}}؛ یعنی سپردن کار به دیگری و اعتماد کردن بر او، و جمع آن وِکالات است. {{عربی|تُکْلان}}؛ یعنی اعتماد و [[تفویض]] کار. وکیل؛ [[نماینده]] شخص و آنکه در [[کارها]] به او اعتماد کنند و کار را به او بسپارند، جمع آن {{عربی|وُکَلاء}} است. {{عربی|مَؤْکُول}}، مفعول است؛ یعنی سپرده شده به دیگری، وابسته به دیگری. {{عربی|مُوَکِّل}}: آنکه برای خود وکیل بگیرد. {{عربی|مُوَکِّل}}؛ یعنی کسی که کار به او سپرده شده و عهده‌دار انجام امر، و مواظب بر آن است. [[توکیل]]، مصادر است: یعنی وکیل گرفتن و وکیل نمودن کسی {{عربی|ایکال}}؛ یعنی کار را بر عهده کسی گذاشتن. {{عربی|اِتِّکال}}؛ یعنی اعتماد کردن به کسی و کار را به عهده او گذاردن و [[سرنوشت]] را به او سپردن. توکل: [[تکیه]] کردن و [[اعتماد]] نمودن بر کسی، به عجز خود اعتراف کردن و [[وکیل]] شدن. {{عربی|تَوَاکُل}}؛ یعنی بر همدیگر اعتماد کردن و ترک کردن امر یا کار بر عهده یکدیگر<ref>ملخص المنجد و منتهی الأرب، ص۹۷۵-۹۷۶.</ref>. | |||
در [[فرهنگ]] عمید در معنای وکیل فرمود: وکیل (به [[فتح]] واو و کسر کاف): گماشته، [[نماینده]]، کسی که از طرف کس دیگر برای کاری [[تعیین]] شود، نماینده‌ای که از طرف یک [[حزب]] یا جمعی از [[مردم]] [[انتخاب]] شود. وکلاء جمع آن است<ref>فرهنگ عمید، ص۱۲۳۶.</ref>. | |||
در معنای [[توکیل]] فرموده: توکیل (به فتح تاء و کسر کاف)؛ یعنی وکیل کردن، کسی را وکیل ساختن و انجام کاری را به عهده او واگذار کردن<ref>فرهنگ عمید، ص۴۳۰.</ref>.<ref>[[عبدالنبی امامی|امامی، عبدالنبی]]، [[فرهنگ قرآن ج۱ (کتاب)|فرهنگ قرآن ج۱]]، ص ۴۴۶.</ref> | |||
== پرسش‌های وابسته == | == پرسش‌های وابسته == | ||