حسن سلوک در حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها

حسن سلوک در حدیث (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱ مارس ۲۰۲۱، ساعت ۱۲:۱۱

۱۵٬۷۲۰ بایت اضافه‌شده ، ‏۱ مارس ۲۰۲۱

←‏جستارهای وابسته

دیداریویکی‌متن

Jaafari

مدیران

۷۵٬۸۷۱

ویرایش

@@ خط ۲۵۷: / خط ۲۵۷: @@
 #{{متن قرآن|نَتَقَبَّلُ}}از باب تفعل است، و معنای آن، دلالت بر مطاوعه؛ یعنی قبول کردن دارد، و لذا معنای صدر آیه چنین می‌شود. این مسلمانان توبه‌کار، کسانی هستند که ما اعمال واجب و مستحب ایشان را قبول کرده و از گناهانشان در می‌گذریم، و با توجه و دقت در این معناست که [[لطف]] و [[رحمت]] [[پروردگار]] [[قادر]] [[بی‌نیاز]] را نسبت به [[بندگان]] [[ضعیف]]، اما [[مؤمن]] تایب، در می‌یابیم.
 #مراد از قوله: {{متن قرآن|أَحْسَنَ مَا عَمِلُوا}} در [[آیه شریفه]]، [[اعمال]] صالحی است که مورد [[رضایت]] [[خدای تعالی]] باشد، و این معنا به دلالت ذیل [[آیه]] قبل، آیه پانزدهم، فی قوله: {{متن قرآن|وَأَنْ أَعْمَلَ صَالِحًا تَرْضَاهُ وَأَصْلِحْ لِي فِي ذُرِّيَّتِي}}<ref>«و کردار شایسته‌ای که تو را خشنود کند به جای آرم و برای من، در دودمانم شایستگی قرار بده» سوره احقاف، آیه ۱۵.</ref> می‌باشد، که در آن از خدای تعالی درخواست می‌کند، عمل صالحی را انجام دهد که مورد [[خشنودی]] او باشد، و این درخواست را برای [[فرزندان]] خود هم دارد: {{متن قرآن|وَأَصْلِحْ لِي فِي ذُرِّيَّتِي}}.<ref>[[عبدالنبی امامی|امامی، عبدالنبی]]، [[فرهنگ قرآن ج۱ (کتاب)|فرهنگ قرآن ج۱]]، ص ۵۸۹.</ref>
+===معنا و مفهوم یازدهم احسن===
+یکی از معانی و مفاهیم احسن، فی قوله تعالی: {{متن قرآن|الَّذِي خَلَقَ الْمَوْتَ وَالْحَيَاةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا وَهُوَ الْعَزِيزُ الْغَفُورُ}}، می‌باشد؛ یعنی خدای تعالی کسی است که [[مرگ]] و [[زندگی]] را آفرید تا شما را در انجام [[تکالیف]] بیازماید که کدام‌یک از شما، عاقلانه‌تر، و با بینشی آگاهانه‌تر، و نسبت به [[مبدأ و معاد]]، خایف‌تر عمل می‌کند؛ بنابراین [[عقل]] و [[خرد]] کامل‌تر، [[آگاهی]] بیشتر بر [[اوامر و نواهی]]، و [[خوف از خدا]]، معنای {{متن قرآن|أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا}} در آیه شریفه می‌باشد.
+در معنای {{متن قرآن|أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا}}، روایاتی [[نقل]] شده؛ همان طور که در [[قرآن کریم]] هم در [[به‌کارگیری عقل]] در امور [[دین]] و [[دنیا]] و درباره [[فهم]] و [[بصیرت]] نسبت به [[آیات الهی]]، و درباره [[خوف]] از مبدأ و معاد، آیاتی ذکر شده که ما در این جا، ابتدا به [[نقل روایات]]، و پس از آن، به ذکر برخی از آن [[آیات]] می‌پردازیم.
+====نخست: [[روایات]]====
+#در روایاتی از [[پیامبر]]{{صل}} درباره قوله: {{متن قرآن|أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا}}، به کیفیت عمل از لحاظ به کار بردن عقل و بصیرت و خوف از خدا در عمل، تأکید شده: {{متن حدیث|أَتَمُّكُمْ‏ عَقْلًا وَ أَشَدُّكُمْ لِلَّهِ خَوْفاً وَ أَحْسَنُكُمْ فِيمَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ وَ نَهَى عَنْهُ نَظَراً وَ إِنْ كَانَ أَقَلَّكُمْ تَطَوُّعاً}}<ref>تفسیر نمونه، ج۲۴. ترجمه این حدیث در بحث: “حسن سلوک در تفاسیر” گذشت.</ref>.
+#در روایتی از [[امام صادق]]{{ع}}، درباره قوله: {{متن قرآن|لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا}}، بر کیفیت عمل از لحاظ صحت عمل توأم با [[خشیت از خدا]]، [[نیت]] صادقانه و [[خلوص]] در عمل تأکید شده: {{متن حدیث|لَيْسَ‏ يَعْنِي‏ أَكْثَرَكُمْ‏ عَمَلًا، وَ لكِنْ أَصْوَبَكُمْ عَمَلًا، وَ إِنَّمَا الْإِصَابَةُ خَشْيَةُ اللَّهِ وَ النِّيَّةُ الصَّادِقَةُ وَ الْحَسَنَةُ ثُمَّ قَالَ: “الْإِبْقَاءُ عَلَى الْعَمَلِ حَتّى‏ يَخْلُصَ أَشَدُّ مِنَ الْعَمَلِ، وَ الْعَمَلُ الْخَالِصُ الَّذِي لَا تُرِيدُ أَنْ يَحْمَدَكَ عَلَيْهِ أَحَدٌ إِلَّا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ، وَ النِّيَّةُ أَفْضَلُ مِنَ الْعَمَلِ، أَلَا وَ إِنَّ النِّيَّةَ هِيَ‏ الْعَمَلُ”، ثُمَّ تَلَا قَوْلَهُ عَزَّ وَ جَلَّ: {{متن قرآن|قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلَى شَاكِلَتِهِ}}<ref>«بگو: هر کس به فرا خور خویش کار می‌کند» سوره اسراء، آیه ۸۴.</ref>: “يَعْنِي عَلى‏ نِيَّتِهِ”}}<ref>برهان، ص۱۱۳۲. ترجمه حدیث در بحث پیشین گذشت.</ref>.
+#در روایتی از [[امام رضا]]{{ع}} درباره قوله: {{متن قرآن|لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا}}، ایشان غرض از [[آزمایش الهی]] را، انجام [[تکلیف]] در قالب [[طاعت]] و [[عبادت]]، بیان فرموده: {{متن حدیث|وَ أَمَّا قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ‏ {{متن قرآن|لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا}} فَإِنَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَ خَلْقَهُ‏ لِيَبْلُوَهُمْ بِتَكْلِيفِ طَاعَتِهِ وَ عِبَادَتِهِ لَا عَلَى‏ سَبِيلِ‏ الِامْتِحَانِ‏ وَ التَّجْرِبَةِ لِأَنَّهُ لَمْ يَزَلْ عَلِيماً بِكُلِّ شَيْ‏ءٍ}}<ref>نورالثقلین، ج۵، ص۳۸۰، ح۱۴. ترجمه [[حدیث]] در بحث قبل گذشت.
+</ref>.
+====دوم: [[آیات]]====
+*در [[به‌کارگیری عقل]] در امور [[دین]] و در [[دنیا]] فرموده:
+#آنان که دین را و ندا به [[نماز]] را بازیچه و مسخره می‌گیرند، گروهی هستند که [[اهل]] [[خرد]] و [[تعقل]] نیستند: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا الَّذِينَ اتَّخَذُوا دِينَكُمْ هُزُوًا وَلَعِبًا مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِكُمْ وَالْكُفَّارَ أَوْلِيَاءَ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ * وَإِذَا نَادَيْتُمْ إِلَى الصَّلَاةِ اتَّخَذُوهَا هُزُوًا وَلَعِبًا ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَا يَعْقِلُونَ}}<ref>«ای مؤمنان! آنان را که دینتان را به ریشخند و بازی می‌گیرند- یعنی کسانی را که پیش از شما به آنان کتاب داده شده است و (یا) کافران را- سرور مگیرید و اگر مؤمنید از خداوند پروا کنید * و چون به نماز بانگ برآورید آن را به ریشخند و بازی می‌گیرند؛ این از آن روست که آنان گروهی هستند که خرد نمی‌ورزند» سوره مائده، آیه ۵۷-۵۸.</ref>.
+#آنان که در روی [[زمین]]، همه چیز را می‌بینند و می‌شنوند، اما در [[تعقل]] بر روی آنها، [[دل]] را به کار نمی‌گیرند، دل‌هایشان که در درون سینه‌هایشان می‌باشد، [[کور]] و نابیناست: {{متن قرآن|أَفَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَتَكُونَ لَهُمْ قُلُوبٌ يَعْقِلُونَ بِهَا أَوْ آذَانٌ يَسْمَعُونَ بِهَا فَإِنَّهَا لَا تَعْمَى الْأَبْصَارُ وَلَكِنْ تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتِي فِي الصُّدُورِ}}<ref>«آیا در زمین نگشته‌اند تا آنان را دل‌هایی باشد که بدان دریابند یا گوش‌هایی که بدان بشنوند؟ زیرا (تنها) چشم‌ها نابینا نمی‌شوند بلکه آن دل‌ها که درون سینه‌ها جا دارند (نیز) نابینا می‌گردند» سوره حج، آیه ۴۶.</ref>.
+#برخی از آثار عذابی که از [[آسمان]] برای [[فاسقین]] [[قوم لوط]] نازل شده، باقی مانده، تا نشانه‌ای صریح و روشن باشد برای گروهی که [[اهل تعقل]] هستند: {{متن قرآن|إِنَّا مُنْزِلُونَ عَلَى أَهْلِ هَذِهِ الْقَرْيَةِ رِجْزًا مِنَ السَّمَاءِ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ * وَلَقَدْ تَرَكْنَا مِنْهَا آيَةً بَيِّنَةً لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ}}<ref>«ما بر مردم این شهر برای آن بزهکاری که می‌کردند عذابی از آسمان فرو می‌آوریم * و به یقین از آن، نشانه‌ای روشن برای گروهی که خرد می‌ورزند باز نهادیم» سوره عنکبوت، آیه ۳۴-۳۵.</ref>.
+*در [[فهم]] و [[بصیرت]] نسبت به [[آیات الهی]] فرموده:
+# [[دلایل]] و براهینی از جانب [[پروردگار]] آمده، پس هر کس با چشم دل و از روی بصیرت، آن را [[درک]] کند، برای همو سودمند است، و هر کس نسبت به آنها کور و [[نابینا]] باشد، ضرر آن، متوجه به خودش خواهد بود: {{متن قرآن|قَدْ جَاءَكُمْ بَصَائِرُ مِنْ رَبِّكُمْ فَمَنْ أَبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ وَمَنْ عَمِيَ فَعَلَيْهَا وَمَا أَنَا عَلَيْكُمْ بِحَفِيظٍ}}<ref>«بی‌گمان بینش‌هایی از (سوی) پروردگارتان به شما رسیده است پس هر کس بینا شد به سود خود اوست و آنکه کور (دل) گشت به زیان وی است و من بر شما نگهبان نیستم» سوره انعام، آیه ۱۰۴.</ref>.
+# [[آیات]] و [[نشانه‌ها]]، برای [[اهل یقین]] که با چشم [[دل]] به [[بصیرت]] و [[آگاهی]] می‌پردازند، هم در روی [[زمین]] است و هم در [[نفوس]] خودشان: {{متن قرآن|وَفِي الْأَرْضِ آيَاتٌ لِلْمُوقِنِينَ * وَفِي أَنْفُسِكُمْ أَفَلَا تُبْصِرُونَ}}<ref>«و در زمین برای اهل یقین نشانه‌هایی است * و (نیز) در خودتان، آیا نمی‌نگرید؟» سوره ذاریات، آیه ۲۰-۲۱.</ref>.
+# [[خدای متعال]] به [[پیامبر]] فرمود: به آنان آگاهی و بصیرت بده که به زودی آنان با چشم خود خواهند دید: {{متن قرآن|وَأَبْصِرْهُمْ فَسَوْفَ يُبْصِرُونَ}}<ref>«و در آنان بنگر که به زودی آنان (نیز) می‌نگرند» سوره صافات، آیه ۱۷۵.</ref>، و فرمود: و خود با چشم دل بنگر و [[آگاه]] و [[بصیر]] باش که به زودی آنان با چشم خود خواهند دید: {{متن قرآن|وَأَبْصِرْهُمْ فَسَوْفَ يُبْصِرُونَ}}.
+*و در [[خوف]] از [[مبدأ و معاد]] فرموده:
+#خطاب به [[مؤمنین]] می‌فرماید: [[خدای تعالی]] شما (مؤمنین) را در امر صید می‌آزماید که آیا دست شما و تیر شما به آن می‌رسد؟ تا بداند چه کسی در [[غیب]]، از او خوف و [[ترس]] دارد: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَيَبْلُوَنَّكُمُ اللَّهُ بِشَيْءٍ مِنَ الصَّيْدِ تَنَالُهُ أَيْدِيكُمْ وَرِمَاحُكُمْ لِيَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ يَخَافُهُ بِالْغَيْبِ فَمَنِ اعْتَدَى بَعْدَ ذَلِكَ فَلَهُ عَذَابٌ أَلِيمٌ}}<ref>«ای مؤمنان! خداوند شما را (در حال احرام) به چیزی از شکاری که دست یا نیزه‌تان به آن می‌رسد می‌آزماید تا معلوم دارد که چه کسی از او در نهان می‌ترسد؟ بنابراین هر کس پس از این، تجاوز کند عذابی دردناک خواهد داشت» سوره مائده، آیه ۹۴.</ref>.
+#در [[مؤاخذه]] به [[عذاب]] [[سختی]] که [[پروردگار متعال]] از [[ستمکاران]] نمود، نشانه‌ای است برای کسی که از عذاب [[قیامت]] خوف دارد: {{متن قرآن|وَكَذَلِكَ أَخْذُ رَبِّكَ إِذَا أَخَذَ الْقُرَى وَهِيَ ظَالِمَةٌ إِنَّ أَخْذَهُ أَلِيمٌ شَدِيدٌ * إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لِمَنْ خَافَ عَذَابَ الْآخِرَةِ ذَلِكَ يَوْمٌ مَجْمُوعٌ لَهُ النَّاسُ وَذَلِكَ يَوْمٌ مَشْهُودٌ}}<ref>«و چنین است فرو گرفتن پروردگارت، چون شهرهایی را که ستمکار باشند فرو گیرد بی‌گمان فرو گرفتن وی دردناک سخت است * به راستی در این، نشانه‌ای است برای کسی که از عذاب جهان واپسین بیم دارد؛ آن روزی است که مردم در آن فراهمند و آن، روز حضور (مردم) است» سوره هود، آیه ۱۰۲-۱۰۳.</ref>.
+#برای کسانی که از [[عذاب]] دردناک [[خوف]] دارند، نشانه‌ای از آثار عذاب [[گناهکاران]] پیشین در [[زمین]] به جا گذارده شده: {{متن قرآن|وَتَرَكْنَا فِيهَا آيَةً لِلَّذِينَ يَخَافُونَ الْعَذَابَ الْأَلِيمَ}}<ref>«و در آن نشانه‌ای برای آنان که از عذاب دردناک می‌هراسند وانهادیم» سوره ذاریات، آیه ۳۷.</ref>.
+# [[بهشت]] برای کسی است که از جلال و مرتبه پروردگارش خوف دارد: {{متن قرآن|وَلِمَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ جَنَّتَانِ}}<ref>«و برای آن کس که از ایستادن در برابر پروردگار خویش هراسیده است دو بهشت خواهد بود» سوره الرحمن، آیه ۴۶.</ref>.
+#البته، [[ابرار]] هستند که از عذاب [[روز قیامت]] خوف دارند: {{متن قرآن|إِنَّ الْأَبْرَارَ يَشْرَبُونَ مِنْ كَأْسٍ كَانَ مِزَاجُهَا كَافُورًا * عَيْنًا يَشْرَبُ بِهَا عِبَادُ اللَّهِ يُفَجِّرُونَهَا تَفْجِيرًا * يُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَيَخَافُونَ يَوْمًا كَانَ شَرُّهُ مُسْتَطِيرًا}}<ref>«نیکان از پیاله‌ای می‌نوشند که آمیخته به بوی خوش است * از چشمه‌ای که بندگان خداوند از آن می‌آشامند آن را به خواست خود روان می‌سازند * به پیمان خود وفا می‌کنند و از روزی می‌هراسند که شرّ آن همه‌گیر است» سوره انسان، آیه ۵-۱۲.</ref>.
+# بهشت [[مسکن]] و [[پناهگاه]] آن کسی است که از جلال و مرتبه [[پروردگار]] خایف باشد و نفس را از هوس‌های [[نفسانی]] نمی‌کند: {{متن قرآن|وَأَمَّا مَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ وَنَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوَى * فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِيَ الْمَأْوَى}}<ref>«و اما آنکه از ایستادن در پیشگاه پروردگارش پروا کرده و روان خود را از خواهش (ناروا) بازداشته باشد * تنها بهشت جایگاه اوست» سوره نازعات، آیه ۴۰-۴۱.</ref>.<ref>[[عبدالنبی امامی|امامی، عبدالنبی]]، [[فرهنگ قرآن ج۱ (کتاب)|فرهنگ قرآن ج۱]]، ص ۵۹۰.</ref>
 == جستارهای وابسته ==