رحمت در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

* [[آیه]] {{متن قرآن|وَإِذَا جَاءَكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِآيَاتِنَا فَقُلْ سَلامٌ عَلَيْكُمْ كَتَبَ رَبُّكُمْ عَلَى نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ أَنَّهُ مَن عَمِلَ مِنكُمْ سُوءًا بِجَهَالَةٍ ثُمَّ تَابَ مِن بَعْدِهِ وَأَصْلَحَ فَأَنَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ}}<ref> و چون مؤمنان به آیات ما، نزد تو آیند بگو: درود بر شما! پروردگارتان بخشایش را بر خویش مقرّر داشته است: چنانچه هر یک از شما از سر نادانی کار بدی انجام دهد، آنگاه از پس آن توبه کند و به راه آید، چنین است که خداوند  آمرزنده‌ای بخشاینده است؛ سوره انعام، آیه:۵۴.</ref> نیز صریحاً بیان می‌دارد که [[خدا]] [[مغفرت]] [[گناهکاران]] را در صورت [[توبه]] و [[اصلاح]]، به عنوان [[رحمت]] بر خود [[واجب]] ساخته است<ref>تفسیر بیضاوی، ج ۲، ص ۱۶۴.</ref>، چنان‌که با توجه به [[آیه]]: {{متن قرآن|إِلاَّ الَّذِينَ تَابُواْ مِن بَعْدِ ذَلِكَ وَأَصْلَحُواْ فَإِنَّ اللَّه غَفُورٌ رَّحِيمٌ}}<ref> مگر آنان که پس از آن، توبه کنند و به راه آیند؛ که بی‌گمان خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است؛ سوره آل عمران، آیه:۸۹.</ref> [[مغفرت]] و [[رحمت الهی]] برای کسانی که [[شایستگی]] آن را داشته باشند، امری حتمی به شمار می‌آید<ref>آلاء الرحمن، ج ۱، ص ۳۰۹.</ref> [[پروردگار]] از فرط [[رحمت]]، [[ملائکه]] را نیز به [[استغفار]] برای [[مؤمنان]] وا داشته است: {{متن قرآن|هُوَ الَّذِي يُصَلِّي عَلَيْكُمْ وَمَلائِكَتُهُ لِيُخْرِجَكُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَكَانَ بِالْمُؤْمِنِينَ رَحِيمًا }}<ref> اوست آنکه بر شما درود می‌فرستد- و فرشتگانش (نیز)- تا شما را به سوی روشنایی از تیرگی‌ها بیرون برد و با مؤمنان بخشاینده است؛ سوره احزاب، آیه:۴۳.</ref><ref>الاصفی، ج ۲، ص ۹۹۶.</ref> و [[فرشتگان]] نیز پیش از درخواست [[مغفرت]] برای [[مؤمنان]]، نخست [[خدا]] را به سعه [[رحمت]] ثنا گفته‌اند، زیرا [[رحمت الهی]] مبدأ [[افاضه]] هر [[نعمت]] است: {{متن قرآن|الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَمَنْ حَوْلَهُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَيُؤْمِنُونَ بِهِ وَيَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا رَبَّنَا وَسِعْتَ كُلَّ شَيْءٍ رَّحْمَةً وَعِلْمًا فَاغْفِرْ لِلَّذِينَ تَابُوا وَاتَّبَعُوا سَبِيلَكَ وَقِهِمْ عَذَابَ الْجَحِيمِ}}<ref> کسانی که عرش خداوند را برمی‌دارند و پیرامونیان آن، با سپاس پروردگارشان را به پاکی می‌ستایند و بدو ایمان می‌آورند و برای مؤمنان آمرزش می‌خواهند که: پروردگارا! بخشایش و دانش تو همه چیز را فراگیر است پس، آنان را که توبه آورده و از راه تو پیروی کرده‌اند بیامرز و از عذاب دوزخ باز دار؛ سوره غافر، آیه:۷.</ref>. همچنین خدای [[غفور]] و [[رحیم]]، بی‌ادبی آنان را که از [[قصور]] برخاسته، بخشیده است: {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ يُنَادُونَكَ مِن وَرَاء الْحُجُرَاتِ أَكْثَرُهُمْ لا يَعْقِلُونَ وَلَوْ أَنَّهُمْ صَبَرُوا حَتَّى تَخْرُجَ إِلَيْهِمْ لَكَانَ خَيْرًا لَّهُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ }}<ref> به راستی آنان که تو را از پشت (در) اتاق‌ها صدا می‌زنند، بیشترشان خرد نمی‌ورزند و اگر آنها شکیبایی می‌ورزیدند تا تو خود به نزد آنان برون آیی برای آنها بهتر می‌بود و خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است؛ سوره حجرات، آیه: ۴ - ۵.</ref>؛ البته در صورتی که جمله {{متن قرآن|وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ }} ناظر به {{متن قرآن|لَوْ أَنَّهُمْ صَبَرُوا}} باشد، اشاره دارد که [[رعایت ادب]] در برابر [[پیامبر]]{{صل}} زمینه‌ساز [[رحمت الهی]] است<ref>المیزان، ج ۱۸، ص ۳۱۱.</ref> [[مغفرت]]، افزون بر آنکه خودش مصداق [[رحمت الهی]] است و موانع [[رحمت]] را از میان بر می‌دارد نقش مهمی نیز در امکان بهره‌مندی [[انسان]] از دیگر انواع [[رحمت خدا]] دارد<ref>المیزان، ج ۳، ص ۱۶۰.</ref>؛ حتی [[مخلصان]] نیز برای نیل به درجاتی از [[رحمت]]، به [[مغفرت]] نیازمندند: {{متن قرآن|وَالَّذِي أَطْمَعُ أَن يَغْفِرَ لِي خَطِيئَتِي يَوْمَ الدِّينِ}}<ref> و همان که امید می‌برم در روز پاداش و کیفر لغزش مرا ببخشاید؛ سوره شعراء، آیه:۸۲.</ref> و شاید از همین‌رو [[خدا]] در آیاتی مانند {{متن قرآن|وَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا}}<ref> از ما درگذر و ما را بیامرز و بر ما ببخشای؛ سوره بقره، آیه:۲۸۶.</ref> و {{متن قرآن|قَالاَ رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنفُسَنَا وَإِن لَّمْ تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ}}<ref> گفتند: پروردگارا! ما به خویش ستم کردیم و اگر ما را نیامرزی و بر ما نبخشایی بی‌گمان از زیانکاران خواهیم بود؛ سوره اعراف، آیه:۲۳.</ref> و {{متن قرآن|قَالَ رَبِّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ أَنْ أَسْأَلَكَ مَا لَيْسَ لِي بِهِ عِلْمٌ وَإِلاَّ تَغْفِرْ لِي وَتَرْحَمْنِي أَكُن مِّنَ الْخَاسِرِينَ}}<ref> گفت: پروردگارا! من از اینکه چیزی از تو بخواهم که بدان دانشی ندارم به تو پناه می‌برم و اگر مرا نیامرزی و به من بخشایش نیاوری از زیانکاران خواهم بود؛ سوره هود، آیه:۴۷.</ref> قبل از ذکر [[رحمت]] یا [[رحمت]] [[آخرتی]]، از [[مغفرت]] یاد کرده است <ref>المیزان، ج ۶، ص ۳۷۰-۳۷۱.</ref><ref>[[محمد صادق صالحی‌منش|صالحی‌منش، محمد صادق]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۳ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱۳، ص۵۴۴- ۵۸۰.</ref>.