رحمت در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

* [[آیات]] متعدد، [[قرآن کریم]] را برای [[مؤمنان]] و آیه‌ای برای [[مسلمانان]] [[رحمت]] دانسته است: {{متن قرآن|وَإِذَا لَمْ تَأْتِهِم بِآيَةٍ قَالُواْ لَوْلاَ اجْتَبَيْتَهَا قُلْ إِنَّمَا أَتَّبِعُ مَا يُوحَى إِلَيَّ مِن رَّبِّي هَذَا بَصَائِرُ مِن رَّبِّكُمْ وَهُدًى وَرَحْمَةٌ لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ}}<ref> و چون برای آنان آیه‌ای (دلخواه آنان) نیاورده‌ای می‌گویند: چرا خود آیه‌ای برنگزیدی؟ بگو من تنها از آنچه از سوی پروردگارم به من وحی می‌شود پیروی می‌کنم؛ این (ها) بینش‌هایی است از سوی پروردگارتان و رهنمود و بخشایشی است برای مردمی که ایمان دارند؛ سوره اعراف، آیه:۲۰۳.</ref>؛ {{متن قرآن|وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاء وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِينَ وَلاَ يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إِلاَّ خَسَارًا}}<ref> و از قرآن آنچه برای مؤمنان شفا و بخشایش است فرو می‌فرستیم و بر ستمکاران جز زیان نمی‌افزاید؛ سوره اسراء، آیه:۸۲.</ref>؛ {{متن قرآن|وَإِنَّهُ لَهُدًى وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِينَ}}<ref> و آن، رهنمود و بخشایشی برای مؤمنان است؛ سوره نمل، آیه:۷۷.</ref>؛ {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءَتْكُم مَّوْعِظَةٌ مِّن رَّبِّكُمْ وَشِفَاء لِّمَا فِي الصُّدُورِ وَهُدًى وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِينَ}}<ref> ای مردم! برای شما پندی از سوی پروردگارتان و شفایی برای دل‌ها و رهنمود و بخشایشی برای مؤمنان آمده است؛ سوره یونس، آیه:۵۷.</ref>، {{متن قرآن|وَيَوْمَ نَبْعَثُ فِي كُلِّ أُمَّةٍ شَهِيدًا عَلَيْهِم مِّنْ أَنفُسِهِمْ وَجِئْنَا بِكَ شَهِيدًا عَلَى هَؤُلاء وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِّكُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِينَ}}<ref> و (یاد کن) روزی را که در هر امّتی گواهی از خودشان بر آنان برانگیزیم و تو را بر اینان  گواه آوریم و بر تو این کتاب  را فرو فرستادیم که بیانگر هر چیز و رهنمود و بخشایش و نویدبخشی برای مسلمانان است؛ سوره نحل، آیه:۸۹.</ref>. همچنین بر پایه برخی [[روایات]]، [[رحمت]] در [[آیه]] {{متن قرآن|قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَبِرَحْمَتِهِ فَبِذَلِكَ فَلْيَفْرَحُواْ هُوَ خَيْرٌ مِّمَّا يَجْمَعُونَ}}<ref> بگو: به بخشش خداوند و به بخشایش وی- آری، به آن- باید شاد گردند، این از آنچه فراهم می‌آورند بهتر است؛ سوره یونس، آیه:۵۸.</ref> [[قرآن کریم]]<ref>روح البیان، ج ۴، ص ۵۴؛ نمونه، ج ۸، ص ۳۲۰.</ref> یا قرار گرفتن در زمره [[پیروان]] آن است<ref>البحر المحیط، ج ۶، ص ۷۴.</ref> "ذکر الرحمن" در [[آیه]] {{متن قرآن|وَمَن يَعْشُ عَن ذِكْرِ الرَّحْمَنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطَانًا فَهُوَ لَهُ قَرِينٌ}}<ref> و برای آنانکه از یاد (خداوند) بخشنده دل بگردانند شیطانی می‌گماریم که همنشین آنها خواهد بود؛ سوره زخرف، آیه:۳۶.</ref> نیز یا [[قرآن کریم]]<ref>مراح لبید، ج ۲، ص ۳۸۳.</ref> یا [[قرآن]] از بالاترین مصادیق آن است<ref>البلاغ، ص ۴۹۲.</ref> و اضافه ذکر به رحمان به [[رحمت]] بودن آن اشاره دارد<ref>المیزان، ج ۱۸، ص ۱۰۲.</ref><ref>[[محمد صادق صالحی‌منش|صالحی‌منش، محمد صادق]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۳ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱۳، ص۵۴۴- ۵۸۰.</ref>.

* [[رحمت]] بودن [[قرآن]] برای [[مؤمنان]]، به این معناست که اگر [[انسان]] معانی آن را در خود محقق کند، [[قرآن کریم]] او را [[غرق]] در انواع [[خیرات]] و برکاتی می‌کند که در آن نهفته است. بر پایه [[آیه]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءَتْكُم مَّوْعِظَةٌ مِّن رَّبِّكُمْ وَشِفَاء لِّمَا فِي الصُّدُورِ وَهُدًى وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِينَ}}<ref> ای مردم! برای شما پندی از سوی پروردگارتان و شفایی برای دل‌ها و رهنمود و بخشایشی برای مؤمنان آمده است؛ سوره یونس، آیه:۵۷.</ref> [[قرآن کریم]] [[انسان]] را از مراحل - [[بیداری]] از [[غفلت]] با [[موعظه]]، [[پاکی]] [[باطن]] از پلیدی‌های آشنایی با [[معارف]] [[حق]] و [[اخلاق]] [[کریم]] و [[اعمال صالح]] - عبور داده تا سرانجام با پوشاندن [[جامه]] [[رحمت]] بر او و نهادن وی در زمره [[بندگان]] [[مقرب]] در اعلا [[علیین]]، او را مشمول [[رحمت]] می‌کند<ref>المیزان، ج ۱۰، ص ۸۱.</ref>، از‌این‌رو در [[آیه]] {{متن قرآن|وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاء وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِينَ وَلاَ يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إِلاَّ خَسَارًا}}<ref> و از قرآن آنچه برای مؤمنان شفا و بخشایش است فرو می‌فرستیم و بر ستمکاران جز زیان نمی‌افزاید؛ سوره اسراء، آیه:۸۲.</ref>. "[[رحمت]]" بر "[[شفا]]" ترتّب یافته، زیرا [[قرآن کریم]] نخست دردها و [[بیماری‌های باطنی]] را می‌زداید و [[دل]] را از موانعی که ضد [[سعادت]] است، [[پاک]] می‌کند و آماده [[پذیرش]] [[سعادت]] می‌سازد و آنگاه [[آدمی]] را به [[سلامتی]] و [[استقامت]] اصلی و [[فطری]] باز می‌گرداند و به [[سعادت]] می‌رساند<ref>المیزان، ج ۱۳، ص ۱۸۴.</ref> در مقابل، بهره [[ظالمان]] از [[قرآن]]، جز افزایش خسارت نیست: {{متن قرآن|وَلاَ يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إِلاَّ خَسَارًا}}<ref> و بر ستمکاران جز زیان نمی‌افزاید؛ سوره اسراء، آیه:۸۲.</ref>. البته با توجه به [[آیه]] {{متن قرآن|تَنزِيلٌ مِّنَ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}}<ref> این کتاب) فرو فرستاده‌ای است از سوی (خداوند) بخشنده بخشاینده؛ سوره فصلت، آیه۲.</ref> که نازل ساختن [[قرآن]] را به رحمان و [[رحیم]] نسبت داده، این تنزیل برای [[مؤمن]] و [[کافر]]، مایه [[رحمت]] است؛ مایه [[اصلاح]] دنیای [[مردم]] است، همچنان که مایه [[اصلاح]] آخرتشان است<ref>المیزان، ج ۱۷، ص ۳۵۹.</ref> و برای [[اولیای خدا]] [[برکات]] و رحمت‌های ویژه‌ای در بردارد<ref>نمونه، ج ۲۰، ص ۲۰۹.</ref>، چنان‌که [[آیه]] ۵۷ [[سوره یونس]] با خطاب به همه [[آدمیان]] نشان می‌دهد ویژگی‌های یاد شده در [[آیه]]، از جمله [[رحمت]] بودن [[قرآن]]، برای همه است و به گروه معیّنی اختصاص ندارد<ref>المیزان، ج ۱۰، ص ۸۲.</ref>. بر این پایه، [[قرآن کریم]] نازل شد، تا همه [[آدمیان]] با [[ایمان آوردن]] به [[خدای متعال]] خود را مشمول [[رحمت]] آن کنند و نازل ساختن [[قرآن کریم]]، اقتضای [[رحمت الهی]] است<ref>روح البیان، ج ۷، ص ۳۶۸.</ref>: {{متن قرآن|تَنزِيلَ الْعَزِيزِ الرَّحِيمِ}}<ref> فرو فرستاده خداوند پیروز بخشاینده؛ سوره یس، آیه:۵.</ref> و [[خدا]] [[قرآن]] را تنها از سر [[رحمت]] نازل فرمود؛ نه برای آنکه از [[ایمان]] [[مردم]] به [[قرآن]] سودی برد<ref>المیزان، ج ۱۷، ص ۶۳.</ref>: {{متن قرآن|إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُّبَارَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنذِرِينَ فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ أَمْرًا مِّنْ عِندِنَا إِنَّا كُنَّا مُرْسِلِينَ رَحْمَةً مِّن رَّبِّكَ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ}}<ref> که ما آن را در شبی خجسته فرو فرستادیم، بی‌گمان ما بیم‌دهنده بودیم.در آن (شب)، هر کار استواری را (که اجمال دارد) جدا می‌کنند (و تفصیل می‌دهند).به فرمانی از نزد ما که ما فرستنده‌ایم.به بخشایشی از سوی پروردگارت که او شنوای داناست؛ سوره دخان، آیه:۳ - ۶.</ref><ref>المیزان، ج ۱۸، ص ۱۳۳.</ref>. لکن اختصاص [[رحمت]] بودن [[قرآن]] به [[مؤمنان]]، از آن روست که آنان از [[قرآن]] سود می‌برند، هر چند [[کافران]] و صاحبان شاکله ستمکارانه نیز در صورتی که از [[ظلم]] خویش جدا شوند، می‌توانند از [[قرآن]] سود ببرند<ref>المیزان، ج ۱۳، ص ۱۹۲-۱۹۳.</ref>. [[هدایتگری]] [[قرآن]] نیز به [[متقیان]] اختصاص یافته، با آنکه [[قرآن]] برای همه [[هدایت]] است: {{متن قرآن|ذَلِكَ الْكِتَابُ لاَ رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِّلْمُتَّقِينَ}}<ref> این (آن) کتاب (است که) هیچ تردیدی در آن نیست،  رهنمودی برای پرهیزگاران است؛ سوره بقره، آیه:۲.</ref>، از همین‌رو [[هدایت]] از [[کافران]] کاملاً [[نفی]] نشده بلکه صاحبان شاکله عادلانه، [[هدایت]] یافته‌تر خوانده شده‌اند: {{متن قرآن|قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلَى شَاكِلَتِهِ فَرَبُّكُمْ أَعْلَمُ بِمَنْ هُوَ أَهْدَى سَبِيلاً }}<ref> بگو: هر کس به فرا خور خویش کار می‌کند و پروردگار شما داناتر است که چه کس رهیافته‌تر است؛ سوره اسراء، آیه: ۸۴.</ref><ref>التبیان، ج ۵، ص ۳۹۵.</ref><ref>[[محمد صادق صالحی‌منش|صالحی‌منش، محمد صادق]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۳ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱۳، ص۵۴۴- ۵۸۰.</ref>.

* [[قرآن کریم]] ویژگی [[رحمت]] را برای [[تورات]] نیز آورده است: {{متن قرآن|ثُمَّ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ تَمَامًا عَلَى الَّذِيَ أَحْسَنَ وَتَفْصِيلاً لِّكُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً لَّعَلَّهُم بِلِقَاء رَبِّهِمْ يُؤْمِنُونَ }}<ref> سپس به موسی کتاب دادیم تا (نعمت را) بر آنکه نیکی کرده است تمام کنیم و برای روشن داشتن هر چیز و برای رهنمون و بخشایش باشد که آنان به لقای پروردگارشان ایمان آورند؛ سوره شعراء، آیه:۱۵۴.</ref>؛ {{متن قرآن|أَفَمَن كَانَ عَلَى بَيِّنَةٍ مِّن رَّبِّهِ وَيَتْلُوهُ شَاهِدٌ مِّنْهُ وَمِن قَبْلِهِ كِتَابُ مُوسَى إِمَامًا وَرَحْمَةً أُوْلَئِكَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَمَن يَكْفُرْ بِهِ مِنَ الأَحْزَابِ فَالنَّارُ مَوْعِدُهُ فَلاَ تَكُ فِي مِرْيَةٍ مِّنْهُ إِنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّكَ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لاَ يُؤْمِنُونَ}}<ref> پس آیا کسی که از سوی پروردگارش برهانی دارد و گواهی از (خویشان) وی پیرو اوست؛ و کتاب موسی به پیشوایی و بخشایش پیش از او بوده است، (مانند کسی است که چنین نیست)؟ آنان (که اهل بینش‌اند) به آن ایمان دارند و از دسته‌ها (ی مشرکان) هر کس بدان کفر ورزد آتش (دوزخ) وعده‌گاه اوست پس نسبت به آن در تردید مباش که آن (کتاب) از سوی پروردگار تو راستین است اما بیشتر (این) مردم ایمان نمی‌آورند؛ سوره هود، آیه:۱۷.</ref>؛ {{متن قرآن|وَمِن قَبْلِهِ كِتَابُ مُوسَى إِمَامًا وَرَحْمَةً وَهَذَا كِتَابٌ مُّصَدِّقٌ لِّسَانًا عَرَبِيًّا لِّيُنذِرَ الَّذِينَ ظَلَمُوا وَبُشْرَى لِلْمُحْسِنِينَ }}<ref> و پیش از آن، کتاب موسی پیشوا و رحمت بود و این کتابی است راست‌شمارنده (ی کتاب موسی) به زبان عربی، تا به ستمگران بیم دهد و نیکوکاران را نوید است؛ سوره احقاف، آیه:۱۲.</ref>، زیرا برای دستیابی [[پیروان]] آن به [[رحمت]]، نازل شده<ref>ارشاد الاذهان، ص ۳۹۵.</ref> و سبب [[اصلاح]] [[نفوس]]<ref>المیزان، ج ۱۸، ص ۱۹۵.</ref>، دربردارنده عوامل خیر [[دنیا]] و [[آخرت]]<ref>التحریر والتنویر، ج ۲۶، ص ۲۱ – ۲۲.</ref> و مشتمل بر [[معارف]] [[حق]] و [[شریعت الهی]] است که [[آدمیان]] از [[نعمت]] آن برخوردار می‌شوند<ref>المیزان، ج ۱۰، ص ۱۸۶.</ref>. [[رحمت]] در [[آیه]] {{متن قرآن|قَالَ يَا قَوْمِ أَرَأَيْتُمْ إِن كُنتُ عَلَى بَيِّنَةٍ مِّن رَّبِّيَ وَآتَانِي رَحْمَةً مِّنْ عِندِهِ فَعُمِّيَتْ عَلَيْكُمْ أَنُلْزِمُكُمُوهَا وَأَنتُمْ لَهَا كَارِهُونَ}}<ref> گفت: ای قوم من! به من بگویید اگر من برهانی از پروردگارم داشته باشم و به من بخشایشی از سوی خویش داده باشد که از چشم شما پنهان گردانده باشند آیا می‌توانیم شما را به (قبول) آن وا داریم در حالی که شما آن را ناپسند می‌دارید؟؛ سوره هود، آیه:۲۸.</ref> نیز [[کتاب آسمانی]] و [[علم]] است<ref>المیزان، ج ۱۰، ص ۲۰۶.</ref><ref>[[محمد صادق صالحی‌منش|صالحی‌منش، محمد صادق]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۳ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱۳، ص۵۴۴- ۵۸۰.</ref>.

===[[شریعت آسمانی]]===