ایمان در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

بحث از چیستی [[ایمان]] و مفاهیم مقابل آن ([[کفر]]، [[فسق]] و...) از نخستین مباحث [[کلامی]] در [[تاریخ اسلام]] است. نقطۀ عطف این بحث در [[اسلام]]، غائله‌ای بود که پیرامون [[حکمیت]] در [[جنگ صفین]] رُخ داد و منجر به شکل‌گیری جماعتی به نام [[خوارج]] شد. خوارج هر چند به معنای دقیق کلمه از [[اهل]] [[کلام]] به شمار نمی‌آمدند، اما با مطرح کردن بحث از [[حدود]] کفر و ایمان، پایه‌گذار نخستین بحث کلامی در تاریخ اسلام شدند که واکنش دیگر فرق از جمله [[مرجئه]]، [[قدریه]]، [[جهمیه]] و [[امامیه]] را به دنبال داشت<ref>کتاب الإیمان، ص۱۴۲.</ref>.از نخستین کسانی که این نظریه را در میان [[شیعیان]] مطرح کرده است می‌توان به [[ابو اسحاق]] [[ابراهیم]] بن نوبخت صاحب [[کتاب]]"الیاقوت فی [[علم]] الکلام" اشاره کرد. وی در این کتاب به [[صراحت]] اظهار می‌دارد که [[مؤمن]] در صورت ارتکاب [[کبیره]] از دایرۀ ایمان خارج نمی‌شود و همچنان مؤمن باقی می‌ماند، زیرا ایمان چیزی جز [[تصدیق قلبی]] نیست و عمل در [[حقیقت]] آن وارد نیست.

خوارج برای خارج کردن رقبای خود از میدان پس از فاصله گرفتن از جماعت مسلمانان، این پرسش را مطرح کردند که پیروان امام علی{{ع}} و معاویه که حکمیت را پذیرفتند کافرند یا مؤمن؟ پاسخ آنان این بود که این عمل گناه کبیره به شمار می‌آید و مرتکب کبیره هر کس که باشد، کافر است <ref>الذخیرة فی علم الکلام، ص۵۳۷.</ref>؛ از این‌رو همۀ کسانی که حکمیت را پذیرفته‌اند کافر به شمار می‌آیند. آنان برای اثبات این مدعای خود به آیۀ {{متن قرآن|وَمَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولَئِكَ هُمُ الْكَافِرُونَ}}<ref>«و آن کسان که بنابر آنچه خداوند فرو فرستاده است داوری نکنند کافرند» سوره مائده، آیه ۴۴.</ref> استشهاد می‌کردند<ref>الإقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد، ص۲۳۴؛ شرح العقائد النسفیة، ص۷۱، ۷۳.</ref>. فارغ از انگیزه‌ها و زمینه‌های تاریخی این بحث، اغلب خوارج (به غیر از نجادات{{یادداشت|نَجَدات یکی از فرق اسلامی است که از خوارج به شمار می‌آیند که از پیروان نجده بن عامر بودند، صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات ایران (جلد یکم)}}) در بحث از ایمان تأکید افزونی بر عمل داشتند و از این‌رو مرتکب کبیره را کافر میدانستند.