حکمت در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

“حکمت” یعنی سخن و مطلب محکم، متقن، منطقی و درست، یعنی دریافت [[حقیقت]]. هر [[قانون]] و قاعده‌ای که با حقیقت وفق دهد و ساخته [[وهم]] و تخیّلات نباشد حکمت است<ref>ده گفتار، ص۱۶۱؛ حکمت‌ها و اندرزها، ص۲۴۸.</ref>. حکمت عبارت است از [[علم]] به احوال اعیان موجودات آن طور که هستند<ref>مجموعه آثار، ج۶، ص۷۷.</ref>. حکمت عبارت است از علم به اسباب اولیه [[جهان]]<ref>مقالات فلسفی (۲)، ص۱۷۹.</ref>. حکمت یعنی دریافت حقیقت. از آن جهت به دریافت حقیقت “حکمت” گفته می‌شود که [[استحکام]] دارد و پشتوانه‌اش [[واقعیت]] است؛ برخلاف دریافت‌های غیرمنطقی با واقعیت که استحکام ندارد و مانند [[خانه]] عنکبوت [[سست]] و بی‌بنیاد است<ref>مجموعه آثار، ج۵، ص۱۹۰.</ref>. حکمت یعنی سخن متقن و محکم که قابل خدشه و تشکیک نیست؛ به اصطلاح منطقیین و [[حکما]] یعنی سخنی که مقدماتش صددرصد [[یقینی]] است. یعنی [[مردم]] را به [[راه]] پروردگارت بخوان با [[برهان]] و حکمت و علم صددرصد [[خالص]] و [[عقل]] خالص<ref>ده گفتار، ص۱۹۸.</ref>.<ref>[[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۳۷۵.</ref>

حکمت [[باری تعالی]] به معنی رساندن موجودات است به غایات خودشان<ref>مجموعه آثار، ج۱، ص۵۴۸.</ref>. حکمت الهی به معنی این است که کار او رسانیدن موجودات است به [[کمالات]] و غایات وجودشان<ref>مجموعه آثار، ج۲، ص۱۴۴.</ref>. در اصطلاح [[حکمای اسلامی]] مسائل مربوط به [[خداوند]] از قبیل [[اثبات وجود خدا]]، [[وحدت]] وی، صفات ثبوتیّه و سلبیّه او، عموم و شمول [[قدرت]] و مشیّتش، [[جبر و تفویض]]، [[خیر و شر]]، صدور کثیر از واحد، [[عوالم]] کلّی وجود و برخی مباحث و مسائل دیگر “الهیّات بالمعنی الاخص” نامیده می‌شود. این اصطلاح در مقابل اصطلاح “الهیّات بالمعنی الاعم” قرار می‌گیرد که شامل این مباحث و یک عدّه مباحث دیگر است که “امور عامه” نامیده می‌شوند و مجموعاً “حکمت الهی” یا “حکمت علیا” یا “فلسفة اُولی” را تشکیل می‌دهند<ref>مجموعه آثار، ج۵، ص۴۶۷.</ref>. [[حکمت بالغه الهی]] به این صورت مطرح می‌شود که [[نظام هستی]]، نظامی حکیمانه است؛ یعنی نه تنها [[علم]] و [[شعور]] و [[اراده]] و [[مشیّت]] در کار [[جهان]] دخیل است بلکه [[نظام]] موجود، [[نظام احسن]] و [[اصلح]] است و وضعی دیگر و نظامی دیگر احسن و اصلح از این نظام، ممتنع و ناممکن است؛ جهان موجود، [[کامل‌ترین]] جهان ممکن است<ref>مجموعه آثار، ج۲، ص۱۴۳.</ref>.

[[حکمت الهی]] درباره اموری بحث می‌کند که هم به حسب وجود [[بی‌نیاز]] از ماده است (بر خلاف [[علوم]] ریاضی) و هم به حسب ماهیّت و حد و تعریف (بر خلاف [[علوم طبیعی]])<ref>مجموعه آثار، ج۷، ص۲۳۷.</ref>.<ref>[[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۳۷۶.</ref>

حکمت در مورد ذات باری عبارت است از رساندن [[مخلوقات]] به کمال لایقشان و به عبارت دیگر [[حکمت]] درباره [[خداوند]] عبارت است از [[آفرینش]] اشیاء بر اساس سوق دادن آنها به سوی غایات و کمال لایق آنها<ref>مجموعه آثار، ج۲، ص۱۲۳ و ۵۳۵.</ref>.<ref>[[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۳۷۷.</ref>

“حکمت نظری” دریافت هستی است آن‌چنانکه هست<ref>مجموعه آثار، ج۲، ص۷۵.</ref>. یعنی [[حکمت]] و [[درک]] صحیح درباره آنچه هست<ref>تکامل اجتماعی انسان، ص۱۱۵.</ref>. الهیّات، ریاضیّات (حساب، هندسه، [[هیئت]]، موسیقی) و طبیعیّات (فیزیک، حیوان‌شناسی، گیاه‌شناسی) را می‌گویند [[حکمت نظری]] یا [[فلسفه]] نظری<ref>سیری در سیره نبوی، ص۶۴.</ref>.<ref>[[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۳۷۸.</ref>

# [[پرونده:1100662.jpg|22px]] [[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|'''فرهنگ مطهر''']]