آیه اهل ذکر در معارف و سیره رضوی: تفاوت میان نسخه‌ها

آیه اهل ذکر در معارف و سیره رضوی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۸ مهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۶:۳۱

۴ بایت حذف‌شده ، ‏۲۸ مهٔ ۲۰۲۱

جز

جایگزینی متن - 'اگر نمی‌دانید از اهل کتاب (آسمانی) بپرسید' به 'اگر نمی‌دانید از اهل ذکر (آگاهان) بپرسید'

دیداریویکی‌متن

Wasity

دیوان‌سالاران، مدیران

۲۱۹٬۰۱۶

ویرایش

@@ خط ۷: / خط ۷: @@
 ==مقدمه==
-[[آیه ۴۳ سوره نحل]]: {{متن قرآن|وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ إِلَّا رِجَالًا نُوحِي إِلَيْهِمْ فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ}}<ref>«و ما پیش از تو جز مردانی را که به آنها وحی می‌کردیم نفرستادیم؛ اگر نمی‌دانید از اهل کتاب (آسمانی) بپرسید» سوره نحل، آیه ۴۳.</ref> و [[آیه ۷ سوره انبیاء]]: {{متن قرآن|وَمَا أَرْسَلْنَا قَبْلَكَ إِلَّا رِجَالًا نُوحِي إِلَيْهِمْ فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ}}<ref>«و پیش از تو جز مردانی را که به آنها وحی می‌کردیم نفرستادیم، اگر نمی‌دانید از اهل کتاب بپرسید» سوره انبیاء، آیه ۷.</ref> به [[آیه اهل الذکر]] معروف است. [[امام رضا]]{{ع}} [[پیامبر خدا]]{{صل}} و [[اهل بیت]] [[معصوم]] ایشان را مصداق [[اهل الذکر]] معرفی کرده است. ذکر حالتی در نفس است که [[آدمی]] [[آگاهی]] و [[معرفتی]] را به خاطر می‌سپارد. این واژه به معنای [[یادآوری]] نیز آمده است. یادآوری چه بسا در [[دل]] باشد (ذکر درونی و [[باطنی]]) و چه بسا به وسیله زبان<ref>المصباح المنیر، ص۲۰۸؛ ترتیب مقاییس اللغة، ص۳۵.</ref>. از [[شرف]] و [[کرامت]] نیز با واژه ذکر یاد شده است<ref>المفردات، ص۱۷۹؛ ترتیب مقاییس اللغة، ص۳۵.</ref>. آیه ذکر سوره نحل، پاسخ [[مشرکان قریش]] در [[انکار رسالت]] به وسیله بشری همانند دیگران است که [[قرآن]] آنان را به دانایان [[ادیان پیشین]] مانند [[یهودیان]] ارجاع می‌دهد<ref>مجمع البیان، ج۶، ص۵۵۷؛ الدر المنثور، ج۴، ص۱۱۸.</ref>. در [[شأن نزول]] آیه ذکر سوره انبیاء گفته‌اند [[کعب بن اشرف]]، [[مالک بن وصیف]] و [[حیی بن اخطب یهودی]] درباره {{متن قرآن|وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّمَاوَاتُ وَالْأَرْضُ...}}<ref>«و بهشتی به پهنای آسمان‌ها و زمین.».. سوره آل عمران، آیه ۱۳۳.</ref>، از [[عمر]] پرسیدند: اگر دامنه یک [[بهشت]] همه [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] را در بر گیرد پس دیگر بهشت‌ها در [[قیامت]] در کجا جای دارند؟ وی پاسخی نداشت، اما [[علی]]{{ع}} در پاسخ از یهودیان پرسید: وقتی شب می‌شود [[روز]] به کجا می‌رود؟ گفتند: [[خدا]] می‌داند. علی گفت: همچنین جای بهشت‌ها را نیز خدا می‌داند. [[پیامبر]]{{صل}} این گفته [[علی]]{{ع}} را [[تأیید]] کرد و [[آیه]] {{متن قرآن|فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ}}<ref>«اگر نمی‌دانید از اهل کتاب (آسمانی) بپرسید» سوره انبیاء‌، آیه ۷ و سوره نحل، آیه ۴۳.</ref> در این باره نازل شد<ref>المناقب، ابن شهر آشوب، ج۲، ص۱۷۵.</ref>.
+[[آیه ۴۳ سوره نحل]]: {{متن قرآن|وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ إِلَّا رِجَالًا نُوحِي إِلَيْهِمْ فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ}}<ref>«و ما پیش از تو جز مردانی را که به آنها وحی می‌کردیم نفرستادیم؛ اگر نمی‌دانید از اهل ذکر (آگاهان) بپرسید» سوره نحل، آیه ۴۳.</ref> و [[آیه ۷ سوره انبیاء]]: {{متن قرآن|وَمَا أَرْسَلْنَا قَبْلَكَ إِلَّا رِجَالًا نُوحِي إِلَيْهِمْ فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ}}<ref>«و پیش از تو جز مردانی را که به آنها وحی می‌کردیم نفرستادیم، اگر نمی‌دانید از اهل کتاب بپرسید» سوره انبیاء، آیه ۷.</ref> به [[آیه اهل الذکر]] معروف است. [[امام رضا]]{{ع}} [[پیامبر خدا]]{{صل}} و [[اهل بیت]] [[معصوم]] ایشان را مصداق [[اهل الذکر]] معرفی کرده است. ذکر حالتی در نفس است که [[آدمی]] [[آگاهی]] و [[معرفتی]] را به خاطر می‌سپارد. این واژه به معنای [[یادآوری]] نیز آمده است. یادآوری چه بسا در [[دل]] باشد (ذکر درونی و [[باطنی]]) و چه بسا به وسیله زبان<ref>المصباح المنیر، ص۲۰۸؛ ترتیب مقاییس اللغة، ص۳۵.</ref>. از [[شرف]] و [[کرامت]] نیز با واژه ذکر یاد شده است<ref>المفردات، ص۱۷۹؛ ترتیب مقاییس اللغة، ص۳۵.</ref>. آیه ذکر سوره نحل، پاسخ [[مشرکان قریش]] در [[انکار رسالت]] به وسیله بشری همانند دیگران است که [[قرآن]] آنان را به دانایان [[ادیان پیشین]] مانند [[یهودیان]] ارجاع می‌دهد<ref>مجمع البیان، ج۶، ص۵۵۷؛ الدر المنثور، ج۴، ص۱۱۸.</ref>. در [[شأن نزول]] آیه ذکر سوره انبیاء گفته‌اند [[کعب بن اشرف]]، [[مالک بن وصیف]] و [[حیی بن اخطب یهودی]] درباره {{متن قرآن|وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّمَاوَاتُ وَالْأَرْضُ...}}<ref>«و بهشتی به پهنای آسمان‌ها و زمین.».. سوره آل عمران، آیه ۱۳۳.</ref>، از [[عمر]] پرسیدند: اگر دامنه یک [[بهشت]] همه [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] را در بر گیرد پس دیگر بهشت‌ها در [[قیامت]] در کجا جای دارند؟ وی پاسخی نداشت، اما [[علی]]{{ع}} در پاسخ از یهودیان پرسید: وقتی شب می‌شود [[روز]] به کجا می‌رود؟ گفتند: [[خدا]] می‌داند. علی گفت: همچنین جای بهشت‌ها را نیز خدا می‌داند. [[پیامبر]]{{صل}} این گفته [[علی]]{{ع}} را [[تأیید]] کرد و [[آیه]] {{متن قرآن|فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ}}<ref>«اگر نمی‌دانید از اهل ذکر (آگاهان) بپرسید» سوره انبیاء‌، آیه ۷ و سوره نحل، آیه ۴۳.</ref> در این باره نازل شد<ref>المناقب، ابن شهر آشوب، ج۲، ص۱۷۵.</ref>.
 #میان [[مفسران]] درباره پرسندگان و پاسخ‌دهندگان آیه ذکر [[اختلاف]] وجود دارد. برخی بر آن‌اند مخاطبان آیه [[مشرکان]] قریش‌اند و {{متن قرآن|أَهْلَ الذِّكْرِ}} [[یهودیان]] و نصارایند. به مشرکان سفارش شده برای [[اطمینان]] به [[بشر]] بودن [[پیامبران]]{{عم}} از دانایان [[امت‌های پیشین]] جویا شوند<ref>جامع البیان، ج۱۴، ص۷۵؛ مجمع البیان، ج۶، ص۳۶۱.</ref>. [[عبدالله بن سلام]] و [[سلمان فارسی]] در شمار دانایان [[اهل کتاب]] شمرده شده‌اند<ref>زاد المسیر، ج۲، ص۵۶۱.</ref>. شماری بیشتر از مفسران [[قرآن]] گفته‌اند [[اهل ذکر]] واژه‌ای فراگیر است و همه دانایان را در بر می‌گیرد<ref>زاد المسیر، ج۲، ص۵۶۱.</ref>. در واقع آیه، [[ارشاد]] به اصلی عقلایی [[رجوع]] [[نادان]] به [[آگاه]] و [[خبره]] است<ref>المیزان، ج۱۲، ص۲۵۹.</ref>. {{متن قرآن|أَهْلَ الذِّكْرِ}} شامل همه منابع [[آگاهی]] بخش می‌شود و [[پیام]] آیه، [[ضرورت]] آگاهی رساندن دانایان و استفاده از افراد متخصص و خبره است. پیامبر و [[ائمه]]{{عم}} با [[استشهاد]] به آیه بر این پیام [[عقلانی]] تأکید کرده‌اند<ref>الدر المنثور، ج۴، ص۱۱۹.</ref>. به گزارش [[امام رضا]]{{ع}}، پیامبر{{صل}}، [[مردم]] را [[تشویق]] کرده از [[عالمان]] و آگاهان به [[کتاب و سنت]] استفاده کنند. [[حضرت]] ثواب‌های پرارزشی برای آن یادآور شده است<ref>بحار الأنوار، ج۱، ص۱۷۱.</ref>. به قرینه آیه‌های {{متن قرآن|إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ...}}<ref>«بی‌گمان ما خود قرآن را فرو فرستاده‌ایم.».. سوره حجر، آیه ۹.</ref>، {{متن قرآن|وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ}}<ref>«و بر تو قرآن را فرو فرستادیم» سوره نحل، آیه ۴۴.</ref> و {{متن قرآن|وَهَذَا ذِكْرٌ مُبَارَكٌ أَنْزَلْنَاهُ أَفَأَنْتُمْ لَهُ مُنْكِرُونَ}}<ref>«و این (قرآن) یادکردی خجسته است که آن را فرو فرستاده‌ایم پس آیا شما آن را انکار می‌کنید؟» سوره انبیاء، آیه ۵۰.</ref>، مراد از «ذکر» در {{متن قرآن|أَهْلَ الذِّكْرِ}} قرآن است و مصداق بارز {{متن قرآن|أَهْلَ الذِّكْرِ}} [[اهل قرآن]] و آشنایان با [[تفسیر]] و [[تأویل]] آن. در این صورت، دو [[پیام]] روشن از [[آیه]] استفاده می‌شود: اول، نیاز به [[سنت]] در [[فهم قرآن]] که به [[نص]] {{متن قرآن|...وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ}}<ref>«(آنان را) با برهان‌ها (ی روشن) و نوشته‌ها (فرستادیم) و بر تو قرآن را فرو فرستادیم تا برای مردم آنچه را که به سوی آنان فرو فرستاده‌اند روشن گردانی و باشد که بیندیشند» سوره نحل، آیه ۴۴.</ref> بیان [[قرآن]] از رسالت‌های [[پیامبر]] بوده. دوم، نیاز به [[مفسر قرآن]] و [[اهل الذکر]] پس از پیامبر.
 #عموم آیه، همه دانایان را در بر می‌گیرد، ولی در [[اختلاف]] دانایان و یا مدعیان [[دانایی]] [[نیازمند]] معیار و مرجعی برتریم. داور باید مناسبت ویژه‌ای با قرآن داشته باشد. خبرگان قرآن، [[اهل بیت]] پیامبر‌{{صل}} را [[مرجع]] اصلی [[شناخت قرآن]] و ذکر دانسته‌اند. عده‌ای از بزرگان [[صحابه]] و [[تابعین]] گفته‌اند پیامبر و [[علی]] و [[فاطمه]] و [[حسن]] و [[حسین]]{{عم}} [[اهل]] ذکرند؛ آنان [[دانا]] و [[خردمند]] و اهل [[منطق]] و بیان‌اند<ref>متشابه القرآن، ج۲، ص۴۹.</ref>. علی{{ع}} در [[حیات پیامبر]]{{صل}} و در حضور صحابه گفته است: ما (اهل بیت) اهل ذکریم<ref>جامع البیان، ج۱۷، ص۵: الجامع لأحکام القرآن، ج۱۱، ص۲۷۲.</ref>. [[حارث همدانی]] از [[راویان]] [[موثق]] در نزد [[عامه]]<ref>سیر أعلام النبلاء، ج۴، ص۱۵۲؛ تهذیب التهذیب، ج۲، ص۱۴۵.</ref> و [[خاصه]] [[روایت]] کرده: علی{{ع}} [[سوگند]] یاد کرده ما [[اهل ذکر]] و علمیم و [[تفسیر]] و [[تنزیل قرآن]] نزد ماست<ref>شواهد التنزیل، ج۱، ص۳۳۴؛ کشف الأسرار، میبدی، ج۶، ص۲۱۴.</ref>. دیگر [[ائمه]]{{عم}} نیز قرآن و [[عترت پیامبر]]{{صل}} را اهل ذکر شمرده‌اند<ref>تفسیر نور الثقلین، ج۳، ص۵۵؛ شواهد التنزیل، ج۱، ص۴۳۶- ۴۳۷.</ref>. [[امام هادی]]{{ع}} نیز از ائمه{{عم}} به اهل الذکر یاد کرده است<ref>من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۶۰۹.</ref>. دلیل آن روشن است: [[خداوند]] تفسیر و حراست [[دین]] را به [[داناترین]] و [[پاک‌ترین]] و خردمندترین افراد [[امت]] واگزار می‌کند و افراد [[نادان]] و [[خطاپذیر]] و در معرض خطای در [[اندیشه]] و [[رفتار]] نمی‌توانند مرجعت [[علمی]] [[مردم]] را بر عهده گیرند. [[اهل بیت پیامبر]]{{عم}} رابطه [[علمی]] و [[معنوی]] با نیای خود دارند و چیزی از [[علوم قرآن]] و [[سنت پیامبر]]{{صل}} از آنان پنهان نمانده است. همه [[نخبگان]] [[امت]] از [[صحابه]] و [[تابعین]] به [[مرجعیت علمی]] آنان اعتراف کرده‌اند و رقبای آنان نتوانسته‌اند در [[علم به قرآن]] و [[ورع]] و [[پاکی]] با آنان هماوردی کنند. در دوره [[امام رضا]]{{ع}} میان خبرگان امت درباره [[آیه]] ذکر گفت‌و‌گو وجود داشت. برخی از [[راویان حدیث]] [[مردم]] را برای [[شناخت]] ویژگی‌های [[پیامبر]] به علمای [[یهود]] و ترسایان ارجاع می‌دادند<ref>تفسیر مقاتل بن سلیمان، ج۲، ص۴۷۰.</ref>. [[انحراف‌های فکری]]، بدآموزی‌های [[فرهنگی]] عدیده‌ای برای مردم به وجود آورد و [[خرافه‌ها]] و [[اسرائیلیات]] ویرانگری را به نام [[دین]] وارد [[فرهنگ اسلامی]] کرد<ref>الجواهر الحسان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۱۱۱.</ref>. امام رضا{{ع}} با استناد به آیه ذکر به آگاه‌سازی [[جامعه]] پرداخت و تأکید کرد دیدگاه [[اهل الحدیث]] در [[مرجعیت دینی]] [[اهل کتاب]] بر خطاست و در [[شناخت دین]] به [[رأی]] و [[قیاس]] و [[دلایل]] شبه [[عقلی]] نباید [[اعتماد]] کرد<ref>بحار الأنوار، ج۳، ص۲۹۱.</ref>، بلکه [[ائمه اهل بیت]]{{عم}} [[مرجع]] علمی و [[دینی]] مردم‌اند و مردم باید در [[فهم قرآن]] و نیازهای [[فکری]] از [[عترت پیامبر]]{{صل}} استفاده کنند. [[امام هشتم]]{{ع}} در پاسخ به [[نظریه]] [[مرجعیت]] اهل کتاب برای شناخت بن مایه‌های دین و [[نبوت]] فرمود: در این فرض ما [[نیازمند]] علمای یهود و ترسا خواهم بود و آنان ما را به دین خود فرا خواهند خواند و خواهند گفت: [[کیش]] ما بهتر از [[اسلام]] است. [[مأمون]] از [[امام]] خواست مراد از [[اهل الذکر]] را بیان کند امام فرمود: مقصود از [[اهل ذکر]] پیامبر{{صل}} است و ما [[اهل بیت]]{{عم}} پیامبریم<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۲۳۹.</ref>. امام برای این گفته از آیه {{متن قرآن|فَاتَّقُوا اللَّهَ يَا أُولِي الْأَلْبَابِ الَّذِينَ آمَنُوا قَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَيْكُمْ ذِكْرًا * رَسُولًا يَتْلُو عَلَيْكُمْ آيَاتِ اللَّهِ مُبَيِّنَاتٍ}}<ref>«خداوند برای آنان عذابی سخت آماده کرده است پس ای خردمندان باایمان، از خداوند پروا کنید که خداوند برای شما یادکردی فرستاده است * پیامبری که بر شما آیات روشنگر خداوند را می‌خواند» سوره طلاق، آیه ۱۰-۱۱.</ref> کمک گرفت و در شرح آن افزود: مقصود از [[اهل ذکر]] در [[آیه]]، [[پیامبر]]{{صل}} و ما [[اهل بیت]] هستیم<ref>بحار الأنوار، ج۲۳، ص۱۷۳.</ref>. این شیوه [[پاسخ‌گویی به شبهه]] در [[سخنان امام باقر]]{{ع}} هم دیده می‌شود<ref>التفسیر، عیاشی، ج۲، ص۲۶۱؛ تفسیر نور الثقلین، ج۳، ص۵۶.</ref>. در شرح سخن [[امام رضا]]{{ع}} گفته‌اند اگر [[مشرکان]] [[عصر پیامبر]]{{صل}} برای [[آگاهی]] از این مسأله که [[پیامبران خدا]] همیشه از جنس [[بشر]] بودند [[وظیفه]] داشتند به آگاهان [[اهل کتاب]] مراجعه کنند، مفهومش این نیست که اهل کتاب بر [[مرجعیت]] خود در آن مسأله باقی‌اند، بلکه هر مسأله‌ای را در هر زمانی باید از آگاهان آن [[زمان]] و آن مسأله پرسید<ref>تفسیر نمونه، ج۱۱، ص۲۴۵.</ref>. امام رضا{{ع}} در پاسخ به شیعیانی که درباره آیه می‌پرسیدند فرموده است: [[علم]] و [[دانش]] اصیل و درهای ناسفته نزد ما [[خاندان پیامبر]]{{صل}} است و [[مردم]] باید برای باز کردن گره‌های [[فکری]] و [[فهم]] [[کتاب و سنت]] نزد ما بیایند. [[صفوان بن یحیی]] از امام رضا{{ع}} درباره [[اهل الذکر]] پرسید، پاسخ شنید: ما اهل بیت، [[اهل]] ذکریم<ref>بصائر الدرجات، ص۶۲.</ref>. همچنین [[امام]] برای [[سلیمان بن جعفر جعفری]] شرح داد: مقصود و مراد از اهل الذکر در آیه {{متن قرآن|فَاسْأَلُوا}}، ماییم<ref>بصائر الدرجات، ص۶۰.</ref>. به [[روایت]] [[عباد بن سلیمان]]، امام رضا{{ع}} اهل الذکر را به [[ائمه]]{{عم}}، [[تفسیر]] کرده و از واژه {{متن قرآن|إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ}} [[ضرورت]] مراجعه مردم به اهل بیت{{عم}} در حل [[مشکلات]] [[علمی]] را استفاده کرده است<ref>بصائر الدرجات، ص۱۳.</ref>. نیز امام در پاسخ [[حسن بن علی وشاء]]، درباره آیه {{متن قرآن|فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ}} اهل بیت{{عم}} را مصداق اصلی آن معرفی کرد و در شرح آن افزود: از ما باید پرسیده شود. پرسیدم: پس شما مورد سؤالید و ما پرسنده. فرمود: بله. گفتم: بر ما سزاوار است که بپرسیم. فرمود: بله<ref>الکافی، ج۱، ص۲۱۰.</ref>. [[امام هشتم]]{{ع}} در مکاتبه با بزنطی [[اهل بیت]]{{عم}} را مصداق بارز [[اهل ذکر]] دانسته و لازم شمرده [[مردم]] برای دریافت [[معارف دین]] خود به [[عترت]] [[رجوع]] کنند سپس [[امام رضا]]{{ع}} به دو [[آیه]] {{متن قرآن|فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ}} و آیه {{متن قرآن|وَمَا كَانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنْفِرُوا كَافَّةً}}<ref>«و مؤمنان نباید همگی رهسپار (جهاد یا آموختن دانش) شوند» سوره توبه، آیه ۱۲۲.</ref> [[استدلال]] کرده است<ref>بحار الأنوار، ج۲۳، ص۱۷۵.</ref>. به [[روایت]] امام رضا{{ع}}، [[امام سجاد]]{{ع}} با استناد به همین آیه، رجوع به [[ائمه]]{{عم}} را بر [[پیروان]] آنان فرض و [[واجب]] دانسته است<ref>بصائر الدرجات، ص۱۲.</ref>. [[احمد بن ابی‌نصر بزنطی]] در نامه‌ای که به [[تقریر امام]] [[رضا]]{{ع}} رسیده است از [[آیه اهل الذکر]] و [[آیه نفر]] برای [[لزوم مراجعه به امام]] برای [[تفقه در دین]] یاد کرده و یادآور شده است بر مردم واجب است از ائمه{{عم}} بپرسند. وی برای سخن خود به [[آیه کریمه]] {{متن قرآن|فَإِنْ لَمْ يَسْتَجِيبُوا لَكَ فَاعْلَمْ أَنَّمَا يَتَّبِعُونَ أَهْوَاءَهُمْ وَمَنْ أَضَلُّ مِمَّنِ اتَّبَعَ هَوَاهُ بِغَيْرِ هُدًى مِنَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ}}<ref>«پس اگر پاسخت را ندهند بدان که از خواهش‌ها (ی نفس) شان پیروی می‌کنند و گمراه‌تر از آنکه بی‌رهنمودی از خداوند، از خواهش (نفس) خویش پیروی کند کیست؟» سوره قصص، آیه ۵۰.</ref> استدلال کرده است<ref>بصائر الدرجات، ص۳۸.</ref>. این آیه تأکیدی است بر این نکته که هر کس به جای مراجعه به اهل بیت{{عم}} از دیگران [[فرمان]] برد، از [[هوا و هوس]] [[تبعیت]] کرده و گمراه‌ترین مردم خواهد بود. امام رضا{{ع}} مصداق آیه {{متن قرآن|وَإِنَّهُ لَذِكْرٌ لَكَ وَلِقَوْمِكَ وَسَوْفَ تُسْأَلُونَ}}<ref>«و همانا آن، یادکردی برای تو و قوم توست و زودا که بازخواست شوید» سوره زخرف، آیه ۴۴.</ref> را نیز [[خاندان]] عترت شمرده است<ref>بصائر الدرجات، ص۱۱.</ref>. ذکر در این آیه به [[شرافت]] و [[کرامت]] معنا شده و بیانگر آن است که [[فهم]] و [[عمل به قرآن]]، به [[عترت پیامبر]] شرافت داده و [[قرآن]] از آنان یاد کرده است. این آیه، [[تأیید]] دیگری بر پیوند [[معنوی]] قرآن و [[اهل بیت]]{{عم}} است. [[باور]] به [[وجوب]] [[رجوع]] به [[اهل بیت]]{{عم}} برای [[فهم]] [[دین]] در میان [[فقیهان]] [[شیعه]] معاصر [[امام رضا]]{{ع}} نهادینه شده بود و [[اعتقاد]] عمومی [[فقها]] بر این بود که عبور از فتنه‌های ویرانگر و دوراهی‌های [[فکری]] تنها به [[یاری]] [[عترت]] ممکن است و بس. فقهای برجسته‌ای مانند بزنطی با استناد به [[آیه]] ذکر سفارش می‌کردند برای فهم آگاهانه دین باید نزد [[امام زمان]] خود رفت و خود نیز با همه [[جایگاه علمی]] و [[اجتماعی]] برای دریافت معالم و آیین‌های دین به امام رضا{{ع}} مراجعه می‌کردند<ref>الکافی، ج۱، ص۲۱۲.</ref>.