ندای آسمانی: تفاوت میان نسخه‌ها

صدایی از آسمان که گاه از آن به «صیحه» تعبیر می‌شود، یکی دیگر از [[نشانه‌های ظهور امام مهدی|نشانه‌های مهم ظهور امام مهدی]] {{ع}} شمرده می‌شود. بنا بر برخی احادیث، این علامت نیز [[نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی|حتمی]] است. موضوع ندای آسمانی، به منابع [[شیعه]] اختصاص ندارد؛ بلکه در احادیث [[اهل سنت]] هم فراوان آمده است<ref>دانش‌نامه امام مهدی ج۷ ص:۴۴۱.</ref>.

فراوانیِ احادیث ندای آسمانی به اندازه‌ای است که برای نمونه در [[الغیبة ۱ (کتاب)|الغیبة]] [[محمد بن ابراهیم نعمانی|نعمانی]] از شصت و هشت حدیث باب علائم، سی حدیث، دربارۀ این نشانه سخن ‌می‌گوید. البته این فراوانی، غیر از احادیث دیگر باب‌ها و دیگر کتاب‌هاست. در برخی احادیث ندا، به آیۀ {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| إِن نَّشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِم مِّن السَّمَاء آيَةً }}﴾}}<ref>اگر بخواهیم از آسمان بر آنان نشانه ای فرو می‌فرستیم تا فروتنانه بدان گردن نهند؛ سوره شعراء، آیه ۴.</ref>، استدلال و گویا ندای آسمانی، مصداقی برای این آیه، شمرده شده است<ref>الغیبة نعمانی: ص۲۶۸ و ۲۷۱ باب ۱۴ ح۱۹ و ۳۳.</ref><ref>دانش‌نامه امام مهدی ج۷ ص:۴۴۱.</ref>.

از مطالعۀ احادیث و مراجعه به کتب لغت استفاده می‌شود که سه واژهِ ندا، صیحه و صوت، مترادف‌اند یا دست کم در این موضوع، در یک معنا به کار رفته‌اند. ابن منظور، ندا را به صوت، و صوت را به ندا معنا کرده است<ref>لسان العرب: ج۱۵ ص۳۱۵ و ج۲ ص۵۷.</ref>. همچنین مصدر صیحه(صیاح) را "بصورت،" و صیحه را "عذاب" معنا کرده است <ref>لسان العرب: ج۲ ص۵۲۱.</ref> <ref>دانش‌نامه امام مهدی ج۷ ص:۴۴۱.</ref>.

به نظر می‌رسد که کاربرد متعدّد صیحه در قرآن، الزاماً به معنای عذاب نیست؛ بلکه مقصودِ حق تعالی، صدایی است که عذاب الهی را به دنبال دارد یا هشدار به عذاب است. راغب هم می‌گوید: صیحه به معنای صدای بلند است. شاید این که شیخ مفید در شمارش نشانه‌های ظهور، تنها به ندا اشاره کرده<ref>الإرشاد: ج۲ ص۳۶۹.</ref> و از صیحه و صوت، با وجود فراوانیِ آن دو در احادیث، سخن نگفته است، به همین جهت باشد که وی نیز هر سه را یک علامت می‌داند. بنا بر این، ندای آسمانی و صیحه و صوت که در احادیث آمده، یکی است<ref>دانش‌نامه امام مهدی ج۷ ص:۴۴۲.</ref>.

علامت دیگر ذکر شده، «فزعه» است که به معنای ترس و وحشت آمده است. آیا فزعه، علامت دیگری غیر از ندا و صیحه و یا همان علامت است؟ معنای لغوی فزعه با صیحه، متفاوت است؛ ولی می‌توان لازم آن معنا باشد؛ یعنی مراد از فزغه، ترس و وحشتی است که به سبب صیحۀ آسمانی پدید می‌آید، اگر چه دلیل مُتقنی بر یکی بودن این دو علامت وجود ندارد. آنچه باعث تصوّر ترادف آنها می‌شود، برداشت نادرست از صیحه است که به نظر می‌رسد منشأ این اشتباه، شباهتی است که از احادیث دربارۀ صیحه و فزعه استفاده می‌شود. برای مثال، در برخی نقل‌ها می‌خوانیم که: صدا در ماه رمضان خواهد بود<ref>الغیبة، نعمانی: ص۲۶۲ و ۲۶۷ و ۳۰۱.</ref>. از سویی، فزعه هم در ماه رمضان ذکر شده است<ref>الغیبة، نعمانی: ص۲۶۰ و ۲۶۲ باب ۱۴، ح۸ و ۱۱.</ref>. از این رو، صیحه و فزعه را یکی تصوّر کرده‌اند<ref>تاریخ الغیبة الکبری: ص۵۹۷، چشم به راه مهدی: ص۲۸۴.</ref>. ویژه که در حدیث، مادۀ فزع با صیحه، جمع شده است<ref>الغیبة، نعمانی: ص۲۶۷ باب ح۱۷ (به نقل از آن در بحار الأنوار: ج۵۲ ص۲۳۴).</ref>؛ ولی به نظر می‌رسد چنین نیست و فزعه، علامتی غیر از صیحه و ندا است. گذشته از تفاوت معنای آنها با یکدیگر، احادیث فزعه را در ماه رمضان می‌دانند، این که ندا یا صحیحه در ماه رمضان باشد، قطعی نیست و همۀ اخبار، این مطلب را نمی‌گویند. دلیل دیگر آن که در یک حدیث، ندا و فزعه به عنوان دو علامت در کنار هم ذکر شده است <ref>الغیبة، نعمانی: ص۲۸۰ باب۱۴ ح۴۵ – ۴۶، الغیبة، نعمانی: ص۴۴۴، کمال الدین، ص۶۸۴.</ref> که نشان می‌دهد ندا با فزعه، تفاوت دارد<ref>دانش‌نامه امام مهدی ج۷ ص:۴۴۲ - ۴۴۳.</ref>.

ندایی که هنگام ظهور به گوش می‌رسد از دو ناحیه است: اوّل از جبرئیل که مردم را به مهدی{{ع}} می‌خواند و دوم از شیطان که در مردم تردید ایجاد می‌کند. برخی از این احادیث می‌گویند که ندای جبرئیل از اسمان و ندای ابلیس از سوی زمین بلند می‌شود. «از امام صادق{{ع}} پرسیده شد: چگونه مردم با دیدن عجایبی مانند خَسْف بیدا و ندای آسمانی باز هم با قائم مبارزه می‌کنند؟ امام فرمود: چون شیطان، آنان را رها نمی‌کند و او هم ندایی دارد»<ref>کمال الدین: ص۵۷۹ (باب علائم، روایت هشتم).</ref><ref>دانش‌نامه امام مهدی ج۷ ص:۴۴۳.</ref>.

این سخن امام، دلیل خوبی بر وجود دو فریاد از سوی دو قطب مخالف الهی و شیطانی است. در احادیث دیگری از امام پرسیده‌اند که: مردم می‌گویند دو ندا چگونه تشخیص داده می‌شود؟ که این پرسش نیز نشانگر ذهنیت عامۀ مردم دربارۀ تعدّد نداست؛ امّا حال باید دید که این دعوت چیست؟ و مضمون دو ندا چه خواهد بود؟ از احادیث بسیاری استفاده می‌شود که ندای جبرئیل به منظور معرفی مهدی{{ع}} به مردم جهان است. مضمون برخی از احادیث این گونه است: منادی از آسمان، نام قائم{{ع}} را می‌گوید و اهل شرق و غرب آن را می‌شنوند... جبرئیل نام صاحب الأمر و نام پدرش را می‌گوید<ref>الغیبة، نعمانی: ص۲۷۳ باب ۴ ح۲۹.</ref>. در جای دیگری از امام پرسیده شد: ندای آسمانی چیست؟ فرمود: «ندا کننده‌ای است که به نام و نسب قائم ندا می‌دهد»<ref>الغیبة، نعمانی: ص۲۷۳ باب ۱۴ ح۶۴.</ref><ref>دانش‌نامه امام مهدی ج۷ ص:۴۴۳.</ref>.

 

امّا روایات دیگری هست که مضمون ندای آسمانی را حقّانیت [[ولایت علی بن ابی طالب|ولایت امیرمؤمنان علی]] {{ع}} می‌داند و اینکه شیطان خواهد گفت: حق با [[عثمان]] یا مردی از [[بنی امیه]] است<ref>الغیبة، نعمانی: باب ۱۴ ح۱۵ و باب ۴ ح۲۹، کمال الدین: ص۶۷۸ باب علائم ح۴.</ref>. یا شیطان می‌گوید: فلانی مظلوم کشته شده است<ref>الإرشاد، ج۲ ص۳۷۱؛ الغیبة، طوسی: ص۴۳۵.</ref>. البته این دو گروه از احادیث، با هم تعارض و تنافی ندارند و قابل جمع هستند. یعنی ندا به نام امام مهدی{{ع}} و امام علی{{ع}}، فریاد و دعوت به حق است و می‌تواند با یکدیگر همراه شود. ندای مخالف نیز دعوت به باطل می‌کند و از حزب عثمانیه و سفیانی حمایت می‌کند<ref>دانش‌نامه امام مهدی ج۷ ص:۴۴۳-۴۴۴.</ref>.